Samenvatting Sociale Omgeving en Gedrag
Hoofdstuk 1 introductie in de toegepaste sociale psychologie
Sociale psychologie: het wetenschappelijke veld die de nature en oorzaken van menselijk gedrag en
gedachten in sociale situaties, en de motivaties cognities en emoties die gerelateerd zijn aan zulk gedrag
onderzoekt. Heel veel maatschappelijke problemen hebben roots in menselijk gedrag en cognitie.
Hoe willen sociaal psychologen maatschappelijke problemen oplossen?
1. Wat is het maatschappelijke probleem
2. Bepalen welk gedrag het specifieke probleem veroorzaakt
3. Welke factoren bepalen het gedrag? (theorie).
4. Welke interventies zijn geschikt (gericht op belangrijke determinanten van het gedrag).
5. Is de interventie effectief? (evaluatie). Is het gedrag veranderd en is het probleem verminderd? Zijn de
determinanten ook echt veranderd waarom werkte de interventie wel of niet? Is het proces verlopen
zoals we dachten?
De definitie van toegepaste sociale psychologie:
Systematische toepassing van sociaal psychologische constructen, principes, theorieën, interventie
technieken, onderzoeksmethoden en bevindingen om sociale problemen te begrijpen en te verbeteren.
Construct: een duidelijk gedefinieerd individuele eigenschap die latent is (niet direct observeerbaar), maar
kan wel gemeten worden. (attitudes, waarden etc.)
Principe: statement over hoe psychologische processen werken. Beschrijven denk, voel en
handelingsprocessen van mensen. voorbeelden:
Voet in de deur techniek: begint met klein verzoek en daarna een groter verzoek doen. mensen
nemen dan sneller het grote verzoek aan.
Cognitieve dissonantie: als je cognities in conflict zijn, moet die tegenstrijd worden verminderd. We
zijn gemotiveerd om dissonanties te reduceren. Je kan je cognities aanpassen of je gedrag
daadwerkelijk aanpassen. Als je je cognities aanpast, dan praat je je eigen gedrag goed.
Availability heuristiek: neiging om de kans of frequentie op een event te beoordelen op basis van wat
het makkelijkst opkomt in je hoofd.
Theorie: Geïntegreerde set principes waarmee gedrag en cognities worden beschreven, uitgelegd en
voorspelt. Belang theorie: krijgen we grip mee op de sociale werkelijkheid.
Richting aan oplossing geven
Selectie van relevante determinanten
Structureren van problemen
Evaluatie
Verschil fundamentele en toegepaste sociale psychologie:
Fundamenteel (normale sociale psychologie):
nadruk ligt op ontwikkelen en testen theorieën
Deductief: beginnen met 1 theorie, dan onderzoeken in hoeverre de theorie bruikbaar is voor het begrijpen
van sociaal gedrag.
Toegepaste sociale psychologie:
gebruik van verschillende theorieën om maatschappelijke problemen op te lossen.
Inductief: beginnen bij een sociaal probleem en onderzoeken dan hoe bepaalde theorieën kunnen helpen
om dit probleem te begrijpen en welke theorie de beste uitleg geeft voor het gedrag dat deze problemen
veroorzaakt.
soms worden beide ook gecombineerd.
,Overeenkomsten fundamenteel en toegepaste
1. Beide ontwikkelen en testen theorieën: theorieën zijn handig om oorzaken van gedrag en van sociale
problemen te begrijpen, bepaalde technieken voor oplossingen te bepalen. In de toegepaste setting
worden theorieën geëvalueerd en omdat ze in het veld worden gedaan kan dit heel goed.
2. Beide gebruiken ze de wetenschappelijke methode: gebruiken empirische testen. Welke waarden zijn
belangrijk om een onderzoeksgebied wetenschappelijk te benoemen?
1. nauwkeurigheid: informatie is nauwkeurig onderzocht, met zo min moeilijk fouten.
2. objectiviteit: minimaliseer de bias in het verzamelen en evalueren van data
3. scepticisme: alleen dingen accepteren als ze keer op keer worden bewezen door replicatie
4. open-mindedness: accepteer bewijs als valide, ook al is het niet consistent met wat je eerst erover
dacht.
3. Beide gemotiveerd door dezelfde wetenschappelijke doelen: vier doelen van wetenschap:
Beschrijven: identificeren en specificeren van details van een fenomeen
Voorspellen: wanneer een fenomeen voorkomt
Causaliteit: als we een factor veranderen, verandert de ander dan ook?
Uitleg: waarom komt een fenomeen of relatie voor?
4. Beide bevatten gelijke factoren die cognities en gedrag voorspellen in hun onderzoek: individuele
factoren ( persoonlijke eigenschappen en processen), sociale factoren (effect van andermans mening en
acties op jou, sociale invloed), situationele factoren (contextuele invloeden op jouw gedrag en
gedachten), biologische factoren (effecten van biologische processen en genetische factoren op jouw
gedrag en gedachten).
Kenmerken van toegepaste sociale psychologie:
Rol van persoonlijke waarde:
Een sociale psycholoog moet bewust zijn van zijn waarden en dat die zijn werk zouden kunnen beïnvloeden.
Sociale psychologen willen de kwaliteit van leven verbeteren, maar niet iedereen denkt hetzelfde over de
definitie van kwaliteit van leven. Dit kan ook verschillen binnen culturen. Waarden bepalen dus ook sterk
wat voor onderwerpen er worden onderzocht, maar dezen mogen niet de methodes van onderzoeken bepalen.
Het gebruik van meerdere theorieën, interventie technieken en onderzoeksmethoden:
Doordat meerdere factoren en verschillende variabelen de sociale problemen veroorzaken, en onderzoekers
probleem gericht werken, zijn er ook meerdere theorieën etc. nodig. Deze variabelen moeten op
verschillende manieren onderzocht worden, waardoor je een overzicht krijgt van de verschillende variabelen
die het gedrag in een bepaalde situatie beïnvloeden. Experimenteel onderzoek is belangrijk om theorieën te
testen, maar studies in het echte leven testen de validiteit en sterkte van deze onderzoeken in de praktijk.
Interdisciplinair onderzoek
In maatschappelijke problemen spelen naast sociaal psychologische factoren ook andere factoren een rol
zoals economie, politiek, organisatie, sociologisch etc. Daardoor is een oplossing voor een maatschappelijk
probleem dus soms niet te bereiken op alle vlakken. Daarom moeten allerlei kennisgebieden worden
meegenomen in het onderzoek. Door interdisciplinair onderzoek wordt kennis gecombineerd waardoor
sociale psychologen hun interventies kunnen verbeteren.
Veldonderzoek
Toegepaste sociale psychologen doen hun onderzoek vaak in een natuurlijke omgeving war mensen werken
wonen en leven. Dus vooral quasi experimenten. Niet alle variabelen kunnen worden gecontroleerd.
,Sociale nut
Het nut wordt groter naarmate onderzoekers zich focussen op die aspecten van een sociaal probleem waar zij
veel kans hebben op het oplossen. Kijken wat het meest problematische gedrag is.
De ratio tussen de kosten en de effectiviteit van de interventie moeten ook worden vergeleken: welk resultaat
verwachten we per euro? Hierover moeten schattingen worden gemaakt.
Resultaten moeten naast statistisch significant ook betekenisvol zijn en dus een grote effect size (sterkte van
de associatie tussen twee variabelen) bevatten.
Omdat toegepaste sociale psychologen vaak opdrachtgevers hebben, hebben ze vaak strenge deadlines waar
ze zich aan moeten houden waardoor ze minder goed kunnen nadenken etc.
Om het sociale nut groter te maken kunnen toegepaste sociale psychologen duidelijk hun werk verklaren,
zodat normale mensen het goed kunnen begrijpen en het echt gebruikt kan worden. Alleen die info geven die
nuttig is voor de mensen die de interventie moeten uitvoeren.
Rollen van toegepaste sociale psychologen:
1. Onderzoeker: theorieën die helpen maatschappelijke problemen op te lossen. Hoe?
1. antecedenten van gedrag bestuderen die sociale problemen veroorzaken, welke factoren zijn
belangrijk?
2. evalueren van de interventies op cognities en gedrag.
3. evalueren van de effecten van de interventies op sociale problemen en kwaliteit van leven. Is er
verbetering mogelijk?
2. Consultant: het helpen van individuen, groepen, organisaties of gemeenschappen om bepaalde
problemen die zij tegenkomen op te lossen. Ze helpen met training en ontwikkeling in bijvoorbeeld
communicatie, marketing etc...
3. Beleidsadviseur: beleid maken voor overheid, werk, organisaties etc. Ze adviseren manieren om
cognities en gedrag te veranderen om sociale problemen op te lossen en te verbeteren. Bv
informatiecampagnes ofzo.
Hoofdstuk 2 het gebruik van theorieën in de toegepaste sociale psychologie
De rol van theorieën in het veld van toegepaste sociale psychologie:
Theorieën zijn de primaire tool om sociale problemen te begrijpen en op te lossen. Zonder theorieën nemen
wij zelf bepaalde gokken o.b.v. introspectie en observatie, en dat is niet goed.
Theorieën zijn op drie manieren nuttig:
1. Ze geven verklaringen voor menselijk gedrag. Geven logica aan sociaal gedrag en mentale processen.
Soms zijn theorieën echter niet kloppend. Bijvoorbeeld het knowledge-defict model: een theoretisch
model van gedragsverandering dat stelt dat sociale programma's (openbaar vervoer bijvoorbeeld)
onderbenut worden omdat individuen geen kennis hebben over het programma of het gedrag. Dit model
is gelimiteerd, maar wordt alsnog vaak gebruikt.
2. Ze laten manieren zien om problematisch gedrag op te lossen of manieren om te werken naar
oplossingen van bepaalde aspecten van het probleem. Interventies ontwikkelen om een sociaal probleem
op te lossen.
3. Ze kunnen getest worden op hoe praktisch en effectief ze zijn voor gebruik in het echte leven, evaluatie.
action research model: een cyclus met: her-analyseren van de situatie, het verfijnen van de interventie, de
interventie toepassen en dan evalueren van de situatie en relevantie van de theorie.
Theorieën, principes en constructen:
Theorieën zijn ideeën, waarmee observeerbaar gedrag uitgelegd wordt.
, Principe is een specifiek proces die vaak geïntegreerd wordt met een theorie. Bijvoorbeeld het
compatibility principe (theory of planned behavior).
Hypothese: testbare voorspelling van een theorie.
Model: raamwerk dat theorieën en principes samenvoegt, verschillende processen die bijvoorbeeld
causaal met elkaar zijn verbonden.
Construct: affectief, cognitief of motivationeel aspect van gedrag, bijvoorbeeld attitude.
Sociaal psychologische theorieën:
Wat voor soort theorieën worden gebruikt bij sociale psychologie:
1. Sociale invloed
Invloed van sociale omgeving op gedachten gevoelens en gedrag.
Imitatie: het nadoen van gedrag van een ander. Vaak gebeurd het onbewust tijdens een sociale interactie.
Conformiteit: als een persoon zijn gedrag verander om consistent te zijn met echte of voorgestelde sociale
verwachting. Dus een persoon verandert zijn gedrag om te passen binnen een bepaalde groep.
Sociale invloed theorie: als een persoon regel georiënteerd is, willen zich aan de regels houden en zullen
daarom bepaald gedrag vertonen, omdat ze de externe consequenties kennen. Een persoon die rol
georiënteerd is, vertoond bepaald gedrag dat past bij hoe diegene zichzelf ziet (ik zie mezelf als een goede
burger, dus ik rijd niet door rood). Een persoon die waarde georiënteerd is zal gedrag vertonen dat past bij
bepaalde waarden die zij vasthouden.
Compliance: resulteert uit een vraag, wanneer zullen mensen een voorstel van een ander opvolgen? Drie
doelen: 1. Betere kennis krijgen door het luisteren naar een autoriteit. 2. Betekenisvolle sociale relaties
behouden en ontwikkelen. 3. Zelfconcept verbeteren. 4. Sneller instemmen met een voorstel dat
overeenkomt met iemands zelf concept.
Gehoorzamen: gedragsveranderingen door een eis. Context speelt een belangrijke rol.
Elaboration likelihood model: er zijn verschillende manieren om iemand te overtuigen. 1. Centrale route: de
persoon beoordeeld de informatie bewust en stemt dan in of niet. 2. Perifere route: de persoon beoordeeld de
informatie niet maar kan toch overtuigd worden doordat diegene het bijv. leuk vertelt vindt.
Gebruikt om interventies te ontwikkelen die specifiek gedrag promoten
2. Sociale cognitie
Hoe denken we over anderen en de wereld. Hoe verzamelen, organiseren en interpreteren wij sociaal gedrag.
Attributietheorie: waar schrijf je gedrag aan toe, waarom maken mensen bepaalde aannames over gedrag?
Bijvoorbeeld de fundamentele attributiefout: je schrijft je eigen slechte gedrag toe aan externe factoren, en
dat van anderen aan interne factoren. Wordt in veel sociale situaties toegepast.
Cognitieve dissonantietheorie: het is psychologisch oncomfortabel wanneer mensen hun attitudes beliefs of
gedrag niet overeenkomen met elkaar.
Theorie van gepland gedrag: gedrag wordt het beste voorspelt door intentie, intentie wordt veroorzaakt door
attitude (evaluatie van gedrag), subjectieve normen (wat zullen anderen, die ik belangrijk vind, doen) en
waargenomen gedragscontrole (kan ik het gewenste gedrag behalen).
sociale vergelijkingstheorie, schema’s.
Gebruikt om interventies te ontwerpen die sociale beoordelingen veranderen beschrijven of voorspellen.
3. Sociale relaties
Hoe gaan we om met anderen, waarom hebben we goede relaties dan wel conflicten.
Ingroup/outgroup biases: we denken beter over onze eigen groep (in) dan de anderen (out). We gebruiken
heuristieken (shortcuts) en denken dus te snel.
Stereotypen: ideeën over een persoon o.b.v. zijn groepslidmaatschap. Gebeurd vaak automatisch, je kunt dat
automatisme niet veranderen ook al denk je dat een stereotype niet goed is, dat kan pas daarna. Stereotypen
leiden niet altijd tot een negatief vooroordeel. Motivatie kan ervoor zorgen dat je gemotiveerd bent om
vooroordelen tegen te gaan, en dat dan ook echt doet. Als mensen wel handelen naar hun vooroordelen is dit
discriminatie.
