Wetenschapsfilosofie in de context van de sociale wetenschappen
Jesper Tijmstra & Hennie Boeije
Hoofdstuk 1: Benaderingen van wetenschappelijk onderzoek
Belangrijke kenmerken van wetenschap:
- Het streven naar kennis, wat uiteindelijk ondergebracht kan worden in een theorie
= samenhangend geheel van uitspraken over de werkelijkheid.
- Het is empirisch: wetenschappelijke uitspraken dienen gegrond te zijn op uitspraken
die teruggrijpen op de waarneming: empirische uitspraken.
- Een systematische benadering, het moet herhaald kunnen worden.
Pseudowetenschap – vakgebieden die de pretentie hebben wetenschappelijke
standaarden na te streven, maar toch tekortschieten in het gebruik van systematische
methoden om wetenschappelijk te mogen heten.
Sociale wetenschappen – bestuderen en onderzoeken het doen en laten van mensen,
aangeduid met handelen of gedrag.
Wetenschappelijke paradigma – een door een groep wetenschappers gedeelde opvatting
over wat wetenschap is, waar een wetenschappelijke theorie aan moet voldoen en op welke
manier wetenschap bedreven dient te worden.
Ontologie – zijnsleer, studie van de dingen die bestaan. Hoe is de sociale werkelijkheid
opgebouwd? Kunnen sociale structuren door mensen beïnvloed worden?
Epistemologie – kennisleer, vraagstukken over het verkrijgen van kennis. Hoe moet
onderzoek worden uitgevoerd en onder welke populatie?
Er zijn 3 wetenschappelijke paradigma’s
1. Empirisch-analytische benadering (natuurwetenschappelijke benadering)
- Intersubjectief – streven naar een overeenstemming binnen de wetenschap. Andere
onderzoekers moeten de uitkomsten kunnen herhalen in vergelijkbaar onderzoek.
= Herhaalbaarheid en controleerbaarheid
- Reductie (onderzoek is gericht op een aantal delen, niet op het geheel)
- Waardenvrij (objectief onderzoek)
- Kwantitatief onderzoek
- Onderzoek op basis van observaties en waarnemingen
- Nomothetische kennis: kennis waarin wetten worden geformuleerd, vaste relaties:
als dit gebeurd, wat dan)
- Derdepersoonsperspectief – de onderzoekers kijken en observeren, zij
participeren niet in het onderzoek
Positivisme – gaat uit van de positieve ontwikkeling in de wetenschap: het feitelijke
Empirisme – gaat ervan uit dat alle wetenschappelijke kennis gebaseerd moet zijn op
gedane observaties ofwel waarnemingen.
, 2. Interpretatieve benadering
- Na verklaren ook begrijpen van de sociale werkelijkheid
- Holistisch – samenleving zien als een geheel
- Waardenverheldering (onderzoekers moeten duidelijk zijn over hun eigen
betekenissen en ervaringen)
- Kwalitatief onderzoek
- Onderzoek op basis van waarnemingen als poging tot het begrijpen wat een mens
beweegt
- Ideografische kennis – beschrijft het unieke van een mens
- Eerstepersoonsperspectief – de onderzoeker kijkt door de ogen van de
ondervraagden.
Hermeneutiek – het duiden of uitleggen van teksten door schriftgeleerden.
Fenomenologie – het wezenlijke van verschijnselen wordt onderzocht.
3. Kritisch-emancipatoire benadering (marxistische traditie)
- Kennis gericht op verbetering en bevrijding
- Waarde gebonden
- Maatschappelijk engagement:
- Maatschappelijk kritisch – de maatschappij wordt in onderzoek bekritiseerd,
onderzoekers willen een bijdrage leveren aan het veranderen van de
maatschappij
- Wetenschap kritisch – standaardopvatting van wetenschap wordt meestal
afgewezen
- Onderzoek op basis van actie en participatief: onderzoekers en onderzochten maken
gezamenlijk een leerproces door.
- Wederkerige adequaatheid – voortdurende reflectie van onderzochten en
onderzoekers op de voortgang van het onderzoek. Onderzochten zijn zelf de
onderzoekers
- Empowerment – er wordt nadrukkelijk nagestreefd dat de onderzochten meer
greep krijgen op hun eigen leven en hun omstandigheden; motivatie
Hoofdstuk 2: Fundamenteel en praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek
Type Praktijkgericht niet- Praktijkgericht Fundamenteel
wetenschappelijk wetenschappelijk wetenschappelijk
onderzoek onderzoek onderzoek
Hoofddoel Ondersteuning van Kennis/bevorderen voor/van Kennisvermeerdering ten
besluitvorming besluitvorming behoeve aan theorie
Richtinggevende Praktijknormen Praktijknormen en Wetenschappelijke
regels en wetenschappelijke normen normen
normen
Reikwijdte van Eigen praktijksituatie Eigen praktijksituatie en Generalisatie op basis van
de uitkomsten eventueel generalisatie naar de algemene theorie
andere praktijksituaties
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evaveenstra. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
