Samenvatting
Samenvatting Nectar Biologie 5 vwo Hoofdstuk 14 Waarnemen
In dit document vind u een samenvatting van Hoofdstuk 14 Waarnemen uit het 4 vwo biologieboek van Nectar.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
Voorbeeld 2 van de 10 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
Hoofdstuk 14 - WaarnemenParagraaf 1 - Zintuigcellen
Zintuigcellen = gespecialiseerde cellen die reageren op een specifieke prikkel, de
adequate prikkel.
In je evenwichtszintuigen gaat het om zintuigcellen die reageren op beweging.
Je 2 evenwichtszintuigen bevinden zich in het inwendige deel van je oren en registreren
welke bewegingen je hoofd maakt. BINAS 87D
De 2 evenwichtszintuigen bestaan uit een centraal deel (vestibulum) en 3
halfcirkelvormige kanalen. De 3 kanalen staan in 3 vlakken loodrecht op elkaar langs een
x-, y- en z-as. Het vestibulum en de halfcirkelvormige kanalen zijn gevuld met een
vloeistof: de endolymfe.
Over de stand van je hoofd t.o.v. de zwaartekracht en over een rechtlijnige versnelling
krijg je informatie uit 2 kleine zintuigorgaantjes in het vestibulum: de maculae.
De haarcellen (zintuigcellen) in een macula steken met lange ciliën (zintuigharen) in een
geleilaag met daar bovenop een laagje kalksteentjes. BINAS 87D
De massa van de kalksteentjes zorgt er voor dat ze gevoelig zijn voor de zwaartekracht.
Door de massa krijgt de geleilaag een ‘traagheid’, dat merk ja als je een beweging start
(versnellen) of stopt (vertragen). De ciliën buigen daarbij in een bepaalde richting (deze
informatie geven de haarcellen door aan de hersenen).
Maculae reageren alleen op een verandering in snelheid.
Informatie over draaibewegingen van je hoofd komt uit de 3 halfcirkelvormige kanalen.
Deze kunnen draaiingen in 3 richtingen registreren:
1. ja-knikken (bovenkanaal)
2. nou-ja schudden (achterkanaal)
3. nee schudden (zijkanaal)
Elk kanaal heeft aan de basis een knobbel met daarin haarcellen met lange ciliën. De
ciliën steken in een geleiachtige massa, de cupula, die vrij heen en weer kan bewegen
met de endolymfe.
Bij elke draaiing van je hoofd bewegen de kanalen mee, maar door de traagheid van de
vloeistof beweegt de endolymfe niet direct mee. Aan het begin en het einde van een
draaiing bewegen de cupulae door de trage endolymfe t.o.v. wand van de kanalen. De
ciliën buigen en de haarcellen sturen impulsen naar het evenwichtcentrum in de
hersenstam: je neemt waar dat je hoofd draait.
Zintuigcellen reageren op verandering in prikkelsterkte (zoals verandering in druk en
beweging, licht, geur en temperatuur) ➜ het zijn receptorencellen waarmee je
informatie kunt verzamelen.
4 soorten receptorcellen:
1. Mechanoreceptoren: zijn gevoelig voor een mechanische prikkeling, het buigen van
ciliën (zintuigcellen in de cupulae en de muculae) of het verschil in druk of rek
(receptorcellen in de huid).
2. Thermoreceptoren: reageren op temperatuurverandering (receptoren in de huid).
3. Chemoreceptoren: reageren op bepaalde stoffen (zintuigcellen in tong en neus).
4. Fotoreceptoren: reageren op licht (in oog).
, Receptoren hebben (net als neuronen) over hun membraan een rustpotentiaal. Een
adequate prikkel leidt in de cel tot een verandering van de membraanpotentiaal (door
het openen of dichtgaan van ionpoorten).
1. Bij mechanoreceptoren gebeurt dit o.i.v. vormverandering.
2. Bij thermoreceptoren is de oorzaak een warmtegevoelig eiwit.
3. Bij chemoreceptoren en fotoreceptoren doen het anders.
Bij chemoreceptoren en fotoreceptoren spelen een signaalcascade en een secundaire
boodschapperstof een rol. De secundaire boodschapperstof bindt aan doelwitmoleculen
op de ionpoorten, die daardoor en of dicht gaan. Is de prikkeldrempel van het
receptorcelmembraan bereikt, dan vindt een volledige depolarisatie plaats. De
depolarisatie opent de Ca2+-poorten, waardoor Ca2+-ionen naar binnen stromen.
Daarnaast lozen de receptorcellen een exciterende (stimulerende) neurotransmitter in
een synaps met een sensorisch neuron.
De hoeveelheid neurotransmitter die vrijkomt, bepaalt de impulsfrequentie die ontstaat
in het sensorisch neuron. Deze frequentie geeft informatie over de sterkte van de
prikkel. Vaak heeft een sterkere prikkel een hogere impulsfrequentie tot gevolg.
Pijnreceptoren zijn geen zintuigcellen, maar zenuwceluiteinden die reageren op prikkels
die schade kunnen geven (te hoge temperatuur, te hoge druk of te hoge concentratie
van chemicaliën).
De prikkeldrempel van pijnreceptoren ligt veel hoger dan die van zintuigcellen. Zij geven
hun informatie via het ruggenmerg door aan pijncentra in de grote hersenen.
Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel van een receptorcel
omhooggaan. De receptoren reageer dan minder op de adequate prikkel. Dit heet
gewenning of adaptatie.
In de meeste receptorcellen treedt adaptatie op, bij het ene type sneller dan het andere.
Pijnzintuigjes vertonen geen gewenning.
Voor ‘gewoon’ rechtop staan komt heel wat kijken. Je staat eigenlijk niet eens rechtop,
maar je zwaait langzaam wat heen en weer. De maculae registreren dit en geven deze
informatie door aan het evenwichtscentrum in de hersenstam. In combinatie met
informatie ui ogen, gewrichten, pezen, spieren en huis kan het centrum hierdoor je
evenwicht regelen.
Ook de kleine hersenen doen mee en koppelen de informatie naar de diverse spieren,
zodat je op tijd kunt bijsturen, zodat je niet omvalt.
Als de informatie uit evenwichtzintuigen en bijv. de ogen niet met elkaar kloppen, dan
heb je last van misselijkheid, duizeligheid en je hebt moeite je evenwicht te bewaren.
Paragraaf 2 - Het gehoorzintuig
Je negeert herrie/geluid onbewust, doordat de thalamus in de hersenen achtergrondruis
niet laat doordringen tot je auditieve schors. BINAS 88C4
De hersenen verzwakken bepaalde toonhoogtes in het oor, waardoor ze bijdragen aan
het onderdrukken van ruis.
De haarcellen (zintuigcellen) in het oor zijn mechanoreceptoren met lange ciliën. De
ciliën raken beschadigde door veel lawaai of slijtage (wegfilteren van
achtergrondgeluiden wordt moeilijker).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper samenvattingLVOwiskunde. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,48. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52510 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen