KERNTHEMA’S B&O Tentamenstof
Kenmerken van Scientific Management(model) / Taylorisme :
- Standaardisatie en Formalisatie (rationalisatie) van gedrag in regels en procedures.
Nauwgezette analyse van de arbeider, selectie en scholing voor specifieke taken
en nauwgezette analyse van de werkprocessen en formeel vastleggen van uit te
voeren taken.
- Horizontale (differentiatie) en Verticale (machtsconcentratie) taakverdeling:
Ver doorgedreven specialisatie en scherpe scheiding tussen denken en doen,
plannen en uitvoeren, leiden en uitvoeren (gebracht als ‘samenwerking’ en
‘evenredige’ werkverdeling).
- Prestatieloon (commodificatie):
Directe koppeling tussen beloning en productieniveau
Kenmerken Henry Ford (VS 1863-1947)
- Heeft de lopende band uitgevonden
- Betaalde vrij goed
- Hoge productie Goedkope producten Meer mensen kunnen het kopen
Taylor bedacht de theorie, Ford past het toe en voert uit.
Henry Ford, gebruikte de efficiëntie zo goed dat hij als eerste zijn auto zo goedkoop op de
markt kon zetten dat zelfs zijn eigen fabrieksmedewerkers hem konden kopen.
Dit kwam door zijn uitvinding van De lopende band. Iedereen heeft een bepaalde taak, die
hij de hele dag doet, dus hij specialiseert zich erin. Dit is het begin van massaproductie.
Kritiek Taylorisme / Fordisme / bureaucratie
- Mens wordt machine onderdeel: want werk is saai, vervreemdend, dehumaniserend,
‘deskilling’, vrijheidsbeperkend.
Hawthorne effect: (Elton Mayo (met Roethlisberger & Dickson) Bij het experiment lieten ze
medewerkers ook met elkaar praten. Het idee van Mayo begon in de grootste depressie van
economie ooit. Het werk wat er was erg streng enz. Mayo was de bedenker van het
experiment en schreef hier een boek over. Twee anderen deden het daadwerkelijke
experiment
wanneer medewerkers aandacht krijgen zullen ze harder werken. Experimenten door Elton
mayo o.a. beschreven. Sociaal programma waardoor je medewerkers aan je bind.
Mayo zei ook dat de tayloristische fabrieken de stakingen aan zichzelf te danken hebben,
geef ze meer aandacht.
McGregor ging nog stapje verder dan Mayo
Bureaucratiestudies: Merton, Selznick, Peter Blau, Goffman
Douglas McGregor (1960) X en Y theorie:
X (Taylor en Fayol)
- De mens is van nature lui en heeft een hekel aan werk
- Werknemers moet je dwingen, controleren, conditioneren met straf en beloning
1
, - De gemiddelde mens schuwt verantwoordelijkheid
- Werkzekerheid is voor hen het belangrijkst
Managementstijl: Harde, autoritaire sturing
Y (Mayo en McGregor)
- De mens heeft een natuurlijke drang om te arbeiden
- Mensen nemen zelf initiatief, sturen en controleren zichzelf, als ze het maar zinvol
werk vinden
- Mensen aanvaarden, nemen en willen verantwoordelijkheid
- Mensen zoeken uitdagingen en kunnen goed zelf beslissen
Managementstijl: zachte en participatieve sturing
Self-fullfilling prophecy: wanneer je uitgaat van theorie x, zullen mensen ook als
theorie x handelen. Ook bij theorie Y
Z (Peters & Waterman en Deal, Kennedy, Ouchi) niet door McGregor bedacht, door Ouchi
- Medewerker is loyaal aan organisatie en andersom
- Samenwerking in teams en collectieve besluitvorming
- Individuele vrijheid en verantwoordelijkheid
- Impliciete, informele controle, expliciete formele metingen
Managementstijl: holistische zorg voor de werknemers (familie incluis)
McGregor:
- Decentraliseren / delegeren = macht naar beneden brengen, niet hiërarchisch
- Participatie en consulterend managenent = niet autoritair
- Taakverbreding (job enlargement) = geen strikte horizontale taakverbreding
- Taakverrijking (job enrichment) = geen strikte verticale taakverdeling
- en Chris Argyris (US) = geen strikte verticale taakverdeling
Niet hiërarchisch, niet autoritair, geen strikte horizontale taakverdeling > niet
bureaucratisch
Kenmerken rationeel bureaucratische sturing (Taylor)
- Organisatie is een rationeel ontworpen machine: beheersing van formele aspecten
- Standaardisatie/Formalisatie; standaardwerkprocessen
- Horizontale taakverdeling; opsplitsing van deeltaken
- Verticale taakverdeling; commanderen, controleren en constant toezicht
- Theorie X; (mensbeeld) dus bijv prestatieloon (Loon werd gezien als belangrijke
factor voor motivatie)
- Management is een technische vaardigheid
- Harde sturing; door dwang, controle en straf
Kritiek rationeel bureaucratische sturing:
- Dehumaniserende werking, weinig ruimte voor ‘de mens’
- Inflexibel / rigide
- Inefficiënt en stroperig
- Differentiatie en desintegratie
- Beperkte rationaliteit (doelrationaliteit) (bounded rationality)
- Beperkte moraliteit (waarderationaliteit)
2
, Maar beschermt, regelt, versnelt, vergemakkelijkt… wel
Hedendaagse beelden bureaucratie (-) :
- Eindeloos veel papierwerk
- Traagheid
- Van kastje naar de muur
- Regelzucht (regels belangrijker dan eerlijke behandeling)
- Alles volgens ’t boekje
- Klantonvriendelijk
Terwijl bureaucratie juist efficiënt moest zijn.
-----------------------------------------------------
Humanistisch management (Follet, Mayo, Barnard, McGregor) is een reactie op de
problemen die de bureaucratie veroorzaken
Kenmerken Humanistische sturing (Mayo en McGregor)
- Organisatie is een sociaal verband met informele aspecten
- Voortdurend overleg; over / verandering van werkprocessen (minder standaardisatie
en formalisatie)
- Taakverbreding en taakverrijking; meerdere taken en verschillende
- Zachte sturing; door inspraak, participatie
- Theorie Y; sociaal beleid bijv
- Management is een sociale vaardigheid
Kritiek Humanistische sturing:
- Minder harde beheersing, maar niet minder dwingend; zachte sturing
- Onduidelijkheid / onzekerheid
- Stroperige besluitvorming
- Commitment is louter calculerend/berekenbaar; freeriding, kan niet iedereen
controleren want is zachte sturing, niet direct commanderend
- Minder regels, meer willekeur
- Minder controle, meer risico
- Beperkte rationaliteit / moraliteit
- Nog steeds bureaucratisch maar dan met bedankje
- A-contextueel: het moet in context van de economische depressie worden gezien, was niet
zo want was depressie en humanistisch deed helemaal leuk enz.
- A-politiek: De ogen zijn zijn gericht op psychische behoeften van medewerkers(managers
zijn logisch-rationeel, ondergeschikten reageren emotioneelirrationeel) en op het ideaal van
een harmonieuze samenwerking tussen management en uitvoerenden, dat de poltieke
belangen van mensen en de feitelijke conflicten buiten beeld blijven.
- Zachte overheersing: het is niet anders dan een kapitalistische fopspeen. Het is nog steeds
dat de manager je harder wilt laten werken want de productiviteit moet omhoog. Het is nu
een zachte overheersing
Maar humanistisch management biedt in potentie ook meer vrijheid en voordelen
Weber was de eerst sociaal wetenschapper die zich bezig hield met organisaties. Zo
onderzocht hij de bureaucratie en belichten de voors en tegens. Werd pas na WOII bekend
door vertalingen.
3
