SK5 Gedragsverandering samenvatting boek
1
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Denken in termen van nurture ...................................................................................................................................... 3
1.1 Mensbeelden ............................................................................................................................................................................ 3
1.2 Impliciete theorieën: Incremental versus Entity Theories ........................................................................................................ 3
1.3 In hoeverre zijn eigenschappen en gedrag beïnvloedbaar? ..................................................................................................... 3
Lichamelijke kenmerken ............................................................................................................................................................. 3
Persoonlijkheid ........................................................................................................................................................................... 3
Cognitieve capaciteiten en prestaties ......................................................................................................................................... 4
Conclusie ......................................................................................................................................................................................... 4
Hoofdstuk 2: Leren.............................................................................................................................................................................. 5
2.1 Een aanpassingsproces aan de omgeving ................................................................................................................................. 5
2.2 Klassieke conditionering ........................................................................................................................................................... 5
2.3 Operante conditionering ........................................................................................................................................................... 5
2.4 Sociaal leren .............................................................................................................................................................................. 6
2.5 Cognitief leren ........................................................................................................................................................................... 6
Hoofdstuk 3: Behoeften, doelen en de theorie van het geplande gedrag ......................................................................................... 8
3.1 Waarom je doet wat je doet ..................................................................................................................................................... 8
3.2 Behoeften ................................................................................................................................................................................. 8
3.3 Doelen ....................................................................................................................................................................................... 8
3.4 Verschillen tussen behoeften en doelen .................................................................................................................................. 8
3.5 De theorie van het geplande gedrag ......................................................................................................................................... 9
Hoofdstuk 4: Zelfregulatie: wat is dat? ............................................................................................................................................. 10
4.1 Een definitie van zelfregulatie................................................................................................................................................. 10
4.2 Zelfregulatie en de hersenen .................................................................................................................................................. 10
4.3 De ontwikkeling van zelfregulatie ........................................................................................................................................... 10
4.4 Randvoorwaarden ................................................................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 5: Zelfregulatie: het proces ............................................................................................................................................. 12
5.1 Het stellen van concrete doelen ............................................................................................................................................. 12
5.2 Het stellen van irrealistische doelen ....................................................................................................................................... 12
5.3 Het opstellen van haalbare planningen .................................................................................................................................. 12
5.4 De uitvoering van de planning ................................................................................................................................................ 13
5.5 Het bijsturen van gedrag ......................................................................................................................................................... 13
5.6 Zelfregulatie: hoe vergroot je de kans op succes! .................................................................................................................. 14
Hoofdstuk 7: De beïnvloeder ............................................................................................................................................................ 15
7.2 Macht, invloed en de beïnvloeder .......................................................................................................................................... 15
7.3 Kenmerken van beïnvloeders ................................................................................................................................................. 15
7.4 Wanneer welke beïnvloeder of leider? ................................................................................................................................... 16
Hoofdstuk 8: Het beïnvloeden van gedrag ....................................................................................................................................... 17
Formatieve toets module 1 ............................................................................................................................................................... 18
Formatieve toets module 2 ............................................................................................................................................................... 20
Formatieve toets module 3 ............................................................................................................................................................... 22
2
, Hoofdstuk 1: Denken in termen van nurture
1.1 Mensbeelden
Een mensbeeld bevat ideeën over hoe je denkt dat mensen in elkaar zitten. Heeft consequenties voor de mate waarin je gelooft
dat gedrag beïnvloedbaar is. VB: Je gelooft dat IQ vastligt bij de geboorte → minder snel geneigd om een trainingsprogramma
deel te nemen die gericht is op het IQ verhogen.
Op eigenschappen die genetisch bepaald zijn, heb je maar weinig invloed. Eigenschappen die aangeleerd zijn, kunnen verder
ontwikkeld (of weer afgeleerd) worden.
Het verschil tussen de termen genetisch gedetermineerd en genetische predispositie:
- De opvatting dat mensen gedetermineerd zijn (door hun genetisch materiaal) houdt in dat genen bepalend zijn bij het
tot uiting komen van eigenschappen. De omgeving heeft hier geen, of slechts in zeer beperkte mate invloed op.
- De opvatting dat mensen een predispositie hebben (door hun genetisch materiaal) houdt in dat iemand ‘aanleg’ heeft
om bijvoorbeeld depressief te worden. Dit betekent niet dat diegene ook daadwerkelijk depressief wordt; de omgeving
heeft hier ook invloed op.
Niet alleen bepaalt je mensbeeld op deze manier gedrag, ook heeft het invloed op de vraag in hoeverre je denkt dat het gedrag
van anderen beïnvloedbaar is. Je visie op de eigen en andermans ‘natuur’, bepaalt niet alleen in hoeverre je denkt dat gedrag
beïnvloedbaar is, maar ook hoe je jezelf en anderen beoordeelt.
Samenvattend bepaalt het antwoord op de vraag in welke mate gedrag door genen of door opvoeding wordt bepaald, het eigen
gedrag (zinvol om energie in te steken in braintraining?), het geloof in de beïnvloedbaarheid van het gedrag van anderen (moet
je anderen aan dergelijke training onderwerpen?), de manier waarop het gedrag van anderen geïnterpreteerd en beoordeeld
wordt.
1.2 Impliciete theorieën: Incremental versus Entity Theories
Incremental theory: Geloofd dat IQ trainbaar is. Geloof dat IQ te ontwikkelen is.
Zal eerder deelnemen aan een cursus die gericht is op IQ verhogen. IQ test? → je score op dat moment. Teleurgestelde score
betekent nog even flink oefenen. In veel gevallen productiever. Optimisme over het algemeen leidt tot een grotere kans op
succes.
Entity theory: Geloofd dat IQ aangeboren is. Geloof dat IQ vaststaat en dus niet ontwikkeld kan worden.
IQ test? → het resultaat zal van de test ‘je intelligentie’ weergeven (IQ niet trainbaar). Teleurgestelde score betekent dat iemand
minder slim is dan wellicht dacht.
1.3 In hoeverre zijn eigenschappen en gedrag beïnvloedbaar?
Lichamelijke kenmerken
De oogkleur, de haarkleur, het geslacht, de lengte (hangt af van je ontwikkeling → afwezigheid ziekten en goede voeding), enz.
ligt af grotendeels vast bij de conceptie. Onder normale omstandigheden heb je weinig invloed op dergelijke lichamelijke
kenmerken.
Lichaamsbouw ligt voor een groot deel in de genen besloten (brede schouders, symmetrisch gezicht, heup-tailleratio, lange of
korte benen). Als afwijkingen, stoornissen en ziekten afwezig zijn, dan liggen dergelijke kenmerken grotendeels vast en zijn dus
niet of lastig te beïnvloeden. Hoe je er exact uit zult zien, is dus wel degelijk afhankelijk van je leefstijl.
Verschil in gewicht tussen mensen heeft een genetische basis. Het gegeven dat verschil in gewicht een genetische basis kan
hebben, wil niet automatisch zeggen dat als je bijvoorbeeld aanleg hebt om overgewicht te krijgen, dit onvermijdelijk het geval
is. Uiteindelijk is het de wisselwerking tussen aanleg, voedselinname en ‘energieverbruik’ dat je lichaamsgewicht bepaalt.
Persoonlijkheid
Mensen vertonen een aangeboren verschil in temperament.
Temperament: Stabiele, vroeg optredende individuele verschillen in emotionaliteit, energie, aandacht en volharding, reactiviteit
en vriendelijkheid.
Blijkt dat temperament voor 40% toegeschreven kan worden aan genetische variëteit. Dit toont aan dat het een genetische
component heeft, wil niet zeggen dat temperament volledig door genen bepaalt wordt en vanaf je geboorte vaststaat. Alsnog
60% van de individuele verschillen wordt toegeschreven aan ‘specifieke omgevingsvariabelen’ (contact met vrienden en leraren,
ziekten en ongelukken, het hoeveelste kind in het gezin).
Onderzoek naar de stabiliteit van andere persoonlijkheidskenmerken (neurotisch, emotioneel stabiel, extravert, introvert), blijkt
dat verschillen in deze eigenschappen ongeveer voor 50% verklaard worden door genetische verschillen. De invloed die genen
hebben op eigenschappen die de ‘Big Five’ vormen behoorlijk groot. Big five: extraversie, neuroticisme, toegeeflijkheid,
consciëntieusheid, openheid.
3
