Samenvatting K3 Personen- en familierecht
Week 1
Marckx-arrest: een Belgische vrouw spande een zaak aan bij het Europees Hof voor de
Rechten van de Mens. Het ging om een ongehuwde moeder die van mening was dat een
aantal bepalingen in de Belgische wet discriminerend waren en inbreuk maakten op het recht
op gezinsleven. Op grond van bepalingen werd onderscheid gemaakt tussen kinderen
geboren binnen een huwelijk en buitenechtelijke kinderen. Een ongehuwde moeder was
namelijk niet van rechtswege juridisch moeder van het uit haar geboren kind, maar diende
dat kind eerst te erkennen voordat er sprake was van moederschap. Volgens het Hof vloeit
uit artikel 8 EVRM voort dat lidstaten ervoor dienen te zorgen dat wet- en regelgeving geen
inbreuk maakt op het recht op family life en dat burgers een normaal gezinsleven kunnen
leiden. Het Hof oordeelde dat de Belgische wetsbepalingen een inbreuk vormen op het recht
op family life en het discriminerend was. Deze verandering in de wet- en regelgeving is
daarna ook in Nederland doorgevoerd, waardoor, sindsdien, iedere vrouw waaruit het kind
geboren wordt van rechtswege juridisch moeder is.
Family life = nauwe persoonlijke betrekking.
Situaties van family life:
o Tussen echtgenoten (samenwoning geen vereiste);
o Tussen een man en een vrouw die een relatie hebben die vergelijkbaar is met een
huwelijk (samenwonen is geen vereiste);
o Tussen ouders en een uit hun huwelijk geboren kind (vanaf het moment van de
geboorte, samenwonen is geen vereiste);
o Tussen ongehuwde, langdurig samenwonende ouders en hun kind;
o Tussen moeder en kind;
o Tussen de man die het kind erkend heeft en het kind;
o Tussen de biologische vader en het kind (er moet sprake zijn van bijkomende
omstandigheden, zoals samenleving of omgang met het kind, verzorging van het
kind, een relatie met de moeder, etc);
o Tussen naaste bloedverwanten en het kind (er moeten nauwe persoonlijke
betrekkingen bestaan);
o Tussen pleegouders of opvangouders en het kind;
o Tussen een niet-biologische ouder en kind.
In deze situaties is niet vanzelf sprake van family life. Er moet gekeken worden naar de
omstandigheden van het geval.
Wanneer family life tussen een kind en een of meer andere personen moet worden
aangenomen, vloeien hier bepaalde rechten uit voort op het gebied van:
o Gezag;
o Omgang;
o Samenleving;
o Erkenning;
o Erfrechtelijke status.
Verbreking family life = family life kan verbroken worden door latere gebeurtenissen, maar er
gelden strenge eisen om aan te kunnen nemen dat er sprake is van verbreking van family
life.
,Gehuwde ouders of ouders in een vergelijkbare relatie – kind
Volgens jurisprudentie van het EHRM is tussen gehuwde sprake van gezinsleven (family
life). In de meeste gevallen houdt een huwelijk ook samenwoning in, maar ook wanneer
gehuwden niet met elkaar samenwonen, kan family life onder bepaalde omstandigheden
worden aangenomen. Bijvoorbeeld: wanneer partijen al wel met elkaar in het huwelijk zijn
getreden, maar door omstandigheden nog niet met elkaar hebben kunnen samenwonen.
Belangrijk: de partijen hebben een huwelijk aangegaan, wonen met elkaar samen of hebben
de intentie om met elkaar samen te gaan wonen om een gezinsleven met elkaar te leiden.
Duurzame relatie = wanneer een man en vrouw niet met elkaar gehuwd zijn, maar een
relatie met elkaar hebben die vergelijkbaar is met een huwelijk. In een dergelijke relatie zal
meestal sprake zijn van samenleving tussen partijen. Dit is echter geen vereiste. Een kind
dat geboren wordt uit zo een relatie maakt deel uit van dit gezinsleven.
Inmenging in family life
Art. 8 lid 2 EVRM bepaalt dat inmenging in family life door de overhead niet is toegestaan,
behalve als er sprake is van een of meer van de in dat lid opgenomen situaties. Inmenging is
alleen toegestaan wanneer daarvoor een wettelijke grond bestaat en wanneer het
noodzakelijk is in het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het
economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten,
de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van de
rechten en vrijheden van anderen.
Moeder – kind
Een moeder heeft van rechtswege family life met het kind, omdat zij de moeder is.
Vader – kind
Er is family life tussen de vader en het kind wanneer:
o De vader gehuwd is met de moeder van het kind
o De vader een vergelijkbare relatie heeft met een huwelijk met de moeder van het kind
o Tussen een kind en de biologische vader die niet van rechtswege juridisch vader is,
kan family life ontstaan. Hiervoor is het noodzakelijk dat er bijkomende
omstandigheden zijn waaruit kan worden afgeleid dat tussen vader en kind een
NAUWE PERSOONLIJKE BETREKKING bestaat
o Bekende donor: wanneer er afspraken zijn gemaakt is er wel family life
o Onbekende donor: in beginsel geen family life
Verwekker = degene die de daad heeft gepleegd. De verwekker is altijd de biologische
vader.
Biologische vader = niet altijd de verwekker. De biologische vader kan ook een donor zijn.
Family life met grootouders
Wanneer er sprake is van een nauwe persoonlijke betrekking, bijvoorbeeld 3 keer per week
al 4 jaar lang oppassen op het kind.
Man die het kind heeft erkend
Degene die het kind heeft erkend, gelet op de rechtsgevolgen die erkenning met zich
meebrengt, heeft family life met het kind.
,Family life met oom
Er is alleen family life met de oom als er sprake is van een nauwe persoonlijke betrekking.
Family life met pleegouders
Een beroep op art. 8 EVRM slaagt alleen wanneer de rechter het in het belang van het kind
acht dat het bij de pleegouders blijft. Is dat niet het geval, dan zal het kind (ondanks dat er
sprake is van family life) uit het pleeggezin kunnen worden geplaatst. Er is sprake van family
life met pleegouders als er een nauwe persoonlijke betrekking ontstaan is tussen het kind en
de pleegouders. In beginsel wordt hiervoor een termijn van minimaal 1 jaar aangehouden.
Pleegouder = persoon die een jeugdige die niet zijn kind of stiefkind is, als behorende tot zijn
gezin verzorgt en daartoe een pleegcontract heeft gesloten met een pleegzorgaanbieder.
Family life met opvangouders
Er is sprake van een opvangouder als mensen het kind van een ander opvoeden en
verzorgen binnen hun eigen gezin, zonder dat ze pleegouders zijn. Wordt een kind bij
opvangouders geplaatst, dan is dit in beginsel tijdelijk en van korte duur, terwijl plaatsing in
een pleeggezin vaak een jaar of langer betreft.
Er is sprake van family life tussen opvangouders en kind als er een nauwe persoonlijke
betrekking ontstaat.
Family life met wensouders
Hof: tussen een baby die verwekt is via inschakeling van een commerciële draagmoeder in
Rusland en de baby’s Italiaanse wensouders geen sprake was van family life. Het Hof
concludeert dat de relatie tussen de wensouders en de baby niet valt binnen de reikwijdte
van het door art. 8 EVRM beschermde recht op family life. Omdat er geen biologische band
was tussen de beide wensouders en de baby, was sprake van het naar Italië meebrengen
van een buitenlandse baby van andere ouders.
Er is dus alleen family life tussen wensouders en het kind als er een nauwe persoonlijke
betrekking ontstaan is. Dat betekent dat de wensouders bijvoorbeeld een tijdje in het
buitenland kunnen gaan wonen om tijd door te brengen met het kind voordat ze hem terug
meenemen naar Nederland.
Family life illegaal verblijvende moeder – kind
Het Hof stelt dat slechts in uitzonderlijke gevallen op een land de verplichting rust om een
illegaal verblijvende ouder op grond van art. 8 EVRM verblijf toe te staan. Er wordt
gehandeld in het belang van het kind en er wordt gekeken naar de omstandigheden.
Fair balance
De rechtbank heeft ooit overwogen dat vaststond dat tussen de moeder, haar echtgenoot en
haar kinderen family life bestond. Voorts overwoog de rechtbank dat bezien moest worden of
er een fair balance bestond tussen het belang van de moeder om in Nederland haar
familieleven voort te zetten en het belang van de Nederlandse samenleving om een
restrictief toelatingsbeleid te voeren. Naar het oordeel van de rechtbank was in deze zaak
geen sprake van een fair balance tussen de belangen van partijen. Het was niet aannemelijk
gemaakt dat family life in Koeweit, Soedan of een ander land zou kunnen worden
uitgeoefend.
, Week 2
Juridisch ouder = wanneer er een afstammingsrelatie bestaat tussen ouder en kind. Hiermee
wordt bedoeld dat het kind iet alleen een familieband heeft met de ouder in kwestie, maar
ook met familieleden van die ouder zoals grootouders, tantes en ooms. Wanneer iemand
juridisch ouder is van een kind, heeft dit onder meer gevolgen voor het gezag over een kind.
Biologisch ouder = hier is een genetische relatie (bloedband) tussen kind en ouders.
Biologische ouders zijn degenen uit wiens genetisch materieel een kind ontstaat en geboren
wordt. In veel gevallen zijn de juridische ouders ook de biologische ouders van een kind,
maar er zijn ook situaties waar gebruik is gemaakt van een donor.
Sociaal ouderschap = sociaal ouderschap wil zeggen dat er tussen ouder en kind een
opvoedings- en verzorgingsrelatie bestaat. Met andere woorden: sociale ouders zijn
degenen die de voornaamste opvoedings- en zorgtaken uitvoeren.
Juridisch moederschap
Art. 1:198 lid 1 BW: de moeder van een kind is:
a. De vrouw uit wie het kind is geboren. Ook wanneer het kind niet is ontstaat uit
genetisch materiaal van de vrouw zelf maar door middel van eiceldonatie, wordt de
vrouw die het kind baart aangemerkt als juridisch moeder.
b. De vrouw die op het tijdstip van de geboorte van het kind is gehuwd of een gp heeft
met de vrouw vermeld onder a en het kind is verwekt door kunstmatige
donorbevruchting. Noodzakelijk is dat een verklaring wordt overgelegd, waaruit blijkt
dat het een wettelijk aanvankelijk ANONIEME donor betreft.
c. De vrouw die het kind heeft erkend.
d. De vrouw van wie het moederschap door de rechter is vastgesteld.
e. De vrouw die het kind heeft geadopteerd.
Juridisch vaderschap
Art. 1:199 BW: de vader van een kind is:
a. De man die op het tijdstip van de geboorte van het kind is gehuwd of een gp heeft
met de vrouw uit wie het kind is geboren. Niet van belang is of de man ook de
verwekker en dus de biologische vader is van het kind. Elke man die ten tijde van de
geboorte van het kind is gehuwd of een gp heeft met de moeder wordt in beginsel
aangemerkt als juridische vader.
b. De man die met de moeder was gehuwd of een gp had, welk huwelijk of gp 306
dagen of korter voor de geboorte van het kind is ontbonden door zijn dood. De
gedachte achter deze regeling is dat het zeer waarschijnlijk is dat de overleden man
de biologische vader was van het kind wanneer het binnen deze wettelijke bepaalde
termijn wordt geboren. Deze regel is ook van toepassing als de moeder intussen een
nieuw huwelijk of gp is aangegaan.
c. De man die het kind heeft erkend.
d. De man van wie het vaderschap door de rechter is vastgesteld.
e. De man die het kind heeft geadopteerd.
Als de moeder die het kind gebaart ongehuwd is of geen gp heeft, dan heeft het kind slechts
één juridische ouder. Door erkenning door een vrouw of man (art. 1:98 lid 1 sub c BW en art.
1:199 sub c BW), of door gerechtelijke vaststelling van het duomoederschap of vaderschap
