Handboek praktijkgericht onderzoek. Samenvatting
Deel 1: Concepten en kaders
H1 Wat is praktijkgericht onderzoek?
- In dit hoofdstuk wordt in elke paragraaf vanuit een andere invalshoek bekeken wat praktijkgericht
onderzoek (PO) is.
1.1 Wat is onderzoek?
- Kenmerkend aan onderzoek is dat je systematisch en methodisch werkt en dat je de gekozen
systematiek en methode vastlegt, zodat je onderzoek transparant is. Je zet een aantal vaste stappen:
1. Concreet maken wat je wilt weten.
2. Een zoekplan (onderzoeksontwerp) maken.
3. Aan de slag m.b.v. onderzoeksinstrumenten en dataverzamelingstechnieken om in de te
onderzoeken werkelijkheid (empirie) gegevens te verzamelen.
4. Deze gegevens worden verwerkt tot ‘empirische kennis’.
1.2 Onderzoek en professionele praktijk.
- Voor een lange tijd waren de beroepspraktijk (de praktische wereld) en de onderzoekspraktijk (de
wetenschappelijke wereld) van elkaar gescheiden. Mensen uit de beroepspraktijk deden geen
onderzoek, onderzoekers mengden zich niet in de beroepspraktijk. De bruikbaarheid en toepasbaarheid
van kennis uit onderzoek was daarom niet erg groot.
1.2.1 Twee werelden
- Tussen de praktische en de wetenschappelijke wereld zijn verschillen:
1. Verschillende fundamentele activiteiten; de wetenschap richt zich op het verkrijgen en
verspreiden van kennis met een algemeen geldend karakter volgens de regels van wetenschappelijk
onderzoek. De beroepspraktijk richt zich op het beroepsmatig handelen van de professional.
2. Verschillende optiek; de beroepspraktijk richt zich op specifieke situaties in de praktijk (bv.
de omgang met de agressieve cliënt die voor jou zit). De wetenschap richt zich op situaties in het
algemeen (bv. hoe je met (alle) agressieve cliënten kunt omgaan).
1.2.2 De opkomst van PO
- PO is ontstaan vanuit een poging onderzoek te ontwikkelen dat van nut is voor de beroepspraktijk. In
de jaren ’90 werd wettelijk vastgesteld dat PO opgenomen dient te worden in het hbo-onderwijs.
Sindsdien doen professionals vaker zelf onderzoek en komen zij hier vaker mee in aanraking.
1.3 Omschrijving van PO
- PO is een tak van onderzoek die:
1. Uitgaat van ideeën, uitdagingen, vragen of problemen van beroepsbeoefenaren
2. Geïnitieerd wordt door beroepsbeoefenaren of instanties die verbonden zijn aan de
beroepsuitoefening
3. Uitgevoerd wordt in samenwerking met beroepsbeoefenaren en andere betrokkenen
4. Gericht op het genereren van bruikbare kennis
5. Met die kennis het kennen/handelen in de beroepspraktijk vernieuwd verbeterd of veranderd
1.4 PO is een tak van onderzoek
1.4.1 Gemeenschappelijke kenmerken
- Er bestaan 2 hoofdvormen van PO:
1. Deskresearch: onderzoek dat je achter je bureau uitvoert. Je maakt gebruik van literatuur en
bestaand materiaal. Hiervan wordt soms gebruik gemaakt in PO.
2. Empirisch onderzoek: De onderzoeker gaat zelf opzoek in de empirie (praktijkveld) om
kennis te verzamelen d.m.v. bezoeken, ondervragen, observeren. Deze vorm wordt altijd gebruikt.
1.4.2 Bijzondere kenmerken van PO
- Tijdens het doen van PO is sprake van meerdere processen; een combinatie van onderzoek doen,
sociale processen (interactie, communicatie en samenwerken) , reflectieprocessen en leer- en
veranderingsprocessen. Al deze processen dragen bij aan het onderzoeksproces.
1.5 PO gaat uit van ideeën, uitdagingen, vragen of in de beroepspraktijk gewortelde problemen
- Aanleiding voor PO zijn ideeën, uitdagingen, vragen of problemen vanuit de beroepspraktijk.
1.6 Initiatief vanuit beroepsbeoefenaren of instanties die gelieerd zijn aan de beroepsuitoefening
- Als initiatief voor PO zijn 4 mogelijkheden:
1. Op initiatief van professionals
2. Op initiatief van een teamleider of manager
, 3. Verplicht initiatief (bv. in het kader van een studie)
4. Op initiatief van een kenniskring, kennisinstituut of beroepsvereniging (bv. Movisie)
- Een professional of manager kan besluiten een onderzoek te starten n.a.v. ervaringen in de
beroepspraktijk. Dit is praktijkvolgend: na een ervaring (probleem/vraag) in de praktijk, wordt
onderzoek gedaan om een oplossing of antwoord te vinden. Onderzoek op initiatief van een
kenniskring is vaak proactief (niet-praktijkvolgend). Nieuwe inzichten e.d. worden dan onderzocht.
Een voorbeeld hiervan is het toetsen van de effectiviteit van een nieuwe methode.
1.7 PO wordt uitgevoerd in samenwerking met beroepsbeoefenaren en andere betrokken
- De ideale situatie is dat PO wordt uitgevoerd door de beroepsbeoefenaar zelf. Soms is hierbij hulp
nodig. De ‘second-best’ situatie is dan overleg tussen die professional en iemand met expertise in PO
én het werkveld. Tijdens PO wordt samengewerkt met belanghebbenden en betrokkenen zoals
collega’s en cliënten. In interactie met hen wordt onderzoek gedaan.
1.8 PO is gericht op het genereren van bruikbare kennis
- Kennisproducten (nieuwe kennis) die voortkomen uit PO, verschillen in:
1. Status: hiermee wordt de verschijningsvorm en gebruiksdoeleinden van het kennisproduct
bedoeld.
2. Soort: er zijn 2 soorten kennis: descriptieve en prescriptieve. Descriptieve kennis is
‘beschrijvend’; het levert kennis op over datgene wat is onderzocht. Het doel is inzicht krijgen en
begrijpen. Prescriptieve kennis is ‘voorschrijvend’. Het omvat naast beschrijvende kennis ook kennis
over hoe te handelen (aanwijzingen). Het wordt ook wel handelings- of normatieve kennis genoemd.
3. Het bereik: PO is gericht op kennis van, in of voor één specifieke situatie of context. De
uitkomst van het onderzoek in een verpleeghuis is dus alleen bestemd voor dat specifieke verpleeg-
huis. Dit heet context- of lokale kennis. Het bereik van dit onderzoek kan vergroot worden op 2
manieren: door de kenmerken van de context (het verpleeghuis) vast te leggen en hieruit afleiden in
welke mate een andere context (een ander verpleeghuis) hiermee overeenstemt, of door de resultaten
van het onderzoek toe te passen in een ander verpleeghuis en dit vervolgens te evalueren.
4. De bruikbaarheid: bruikbare kennis kan direct in de praktijk worden ingezet. Het is:
- Informatief: het bevat voldoende informatie en is goed afgestemd op de
informatiebehoefte van de opdrachtgever, professional, klant of andere betrokkenen.
- Concreet: niet-abstract. De gebruiker (of lezer) moet de resultaten ‘voor’ zich zien.
- Begrijpbaar: de resultaten moeten aansluiten bij de denkwereld van de gebruiker.
- Herkenbaar: de aangedragen kennis is een hulpmiddel om de situatie de begrijpen.
Voor bruikbaar onderzoek moet de onderzoeker communicatief en educatief competent zijn, en:
1. Zijn onderzoek afstemmen op de praktijk; voortdurende afstemming met en feedback van
mensen uit de praktijk is hiervoor onmisbaar.
2. Zich verbinden met het onderzoek; kennis over het onderwerp belangrijk.
3. De looptijd van het onderzoek kort houden; de resultaten moeten tijdig beschikbaar zijn.
1.9 Het kennen en handelen in de beroepspraktijk
- Van Strien onderscheidt wetenschappelijk en praktijkdenken. Praktijkdenken is gericht op beslis-
singen, veranderende ingrepen in ongewenste situaties en wordt daarom regulatief genoemd. Het is
individualiserend: niet gericht op algemene geldigheid maar op specifieke geldigheid en toepasbaar-
heid in de gegeven probleemsituatie.
1.9.1 Model professioneel handelen
- In dit boek wordt een 4-stappen-model gebruikt voor het handelen in de praktijk:
1. Probleemmelding en probleembepaling
2. Kiezen of maken van een plan van aanpak
3. Uitvoeren van plan van aanpak, de uitvoering volgen en op de uitvoering reflecteren
4. Evalueren van het uitgevoerde plan
1.9.2 Onderzoek en fasen van professioneel handelen
- Fase 1. Probleemmelding en probleembepaling: er is een vraag, kennistekort of andere aanleiding
voor onderzoek
- Fase 2. Kiezen of maken plan van aanpak: afhankelijk van de aanleiding voor het onderzoek (vraag,
kennistekort e.d.) wordt gekozen voor een plan van aanpak dat het meest bruikbaar is.
- Fase 3a. Uitvoeren plan van aanpak
- Fase 3b. Uitvoering volgen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper KramK. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
