BIJEENKOMST 1 CIVIEL JEUGDRECHT: JURIDISCH OUDERSCHAP EN GEZAG
H1 INLEIDING RECHT
Recht: het geheel van overheidsregels dat de samenleving ordent > doel is conflicten voorkomen.
Het is een zaak van politieke keuzes. Dit verschilt dus per land.
Rechtsgebieden
1. Staatsrecht: geeft de regels voor de organisatie van de overheid (beschrijving van de verschillende
organen van de overheid, hun onderlinge verhouding en regels voor de relatie tussen burger en
overheid).
2. Bestuursrecht: geeft de regels over de bestuurstaak (ordende taak) van de overheid. (bijv. zorg
voor het milieu, onderwijs, jeugdhulp, verkeer en sociale zekerheid.)
3. Strafrecht: beschrijft verboden gedragingen (bijv. diefstal of moord).
4. Burgerlijk recht: regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling. Bestaat uit drie
onderdelen:
1. Personen- en familierecht: regelt de familierechtelijke relaties tussen mensen (bijv.
ouderschap, gezag, omgang en scheiding).
2. Vermogensrecht: regelt de zakelijke relaties tussen personen (bijv. koop, huur en
hypotheek.
3. Rechtspersonenrecht: organisatie of onderneming die een zelfstandig leven leidt in het
recht.
Twee wetboeken in het Burgerlijk recht:
1. Burgerlijk Wetboek (BW): beschrijft de rechten en plichten van burgers op het terrein van
personen- en familierecht, het vermogensrecht en het rechtspersonenrecht.
2. Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv): bevat het procesrecht (bijv. gang van
zaken tijdens een burgerlijk proces, betekenis van een dagvaarding en rol van advocaat).
Jeugdrecht: het geheel van rechtsregels dat de positie van jeugdigen regelt. Bestaat uit onderdelen
uit de verschillende rechtsgebieden die over jeugdigen gaan.
Nationaal en internationaal recht
Nationaal recht: ieder land is vrij om zijn eigen rechtsregels te maken. Deze regels gelden op het
grondgebied van dat land.
Internationaal recht: regelt de rechtsrelaties tussen verschillende staten. Wordt vastgelegd in
internationale verdragen (bijv. EU).
H2 DE OUDERS VAN DE JEUGDIGE
Juridische moeder
Juridische moeder: de vrouw uit wie het kind geboren is. (art. 1:198 BW).
Draagmoederschap: niet erkent door het BW > Het is ingewikkeld om de wensmoeder de
juridische moeder te maken. Twee mogelijkheden:
1. Is de draagmoeder niet getrouwd, dan kan de wensmoeder het kind erkennen. Vervolgens
vraagt zij de rechtbank om het gezag naar haar over te hevelen (art. 1:203 en 1:204 BW).
Daarna kan de wensmoeder het kind adopteren als ze het minstens een jaar heeft verzorgd
en opgevoed (art. 1:227 en 1:204 BW).
, 2. Is de draagmoeder getrouwd, dan zijn zij en haar man juridische ouders en is erkenning
door een wensouder niet mogelijk. De rechtbank zal het gezag dat de moeder en haar man
na de geboorte automatisch over hun kind hebben gekregen, moeten beëindigen. Daarna
kan de wensmoeder het kind als pleegkind in haar gezin opnemen. Een jaar later kan de
wensmoeder het kind adopteren.
Juridische vader
De man:
- die bij de geboorte met de moeder is gehuwd (of geregistreerd partnerschap).
- die de jeugdige heeft erkend.
- van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld.
- die de jeugdige heeft geadopteerd (art. 1:199 BW).
Vaderschap ontkennen: de man, de vrouw en het kind kunnen de rechtbank verzoeken het
vaderschap dat door een huwelijk is ontstaan te ontkennen. Voorwaarde: de man is niet de
biologische vader van het kind (art. 1:200 BW).
Overlijdt een man tijdens het huwelijk en brengt de vrouw een kind ter wereld binnen 306 dagen na
dit overlijden, dan wordt de overleden man gezien als de juridische vader van het kind.
Erkenning: een jeugdige die geen juridische vader heeft, kan door een man (minstens 16 jaar)
worden erkend: hij wordt de juridische vader van de jeugdige (art. 1:203 BW).
Procedure van erkenning: de man moet bij de burgerlijke stand van de gemeente verklaren dat hij
de juridische vader van de jeugdige wil zijn. Van deze verklaring wordt een akte opgemaakt, die
wordt ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Daarmee is de erkenning officieel.
Toestemming van moeder en kind: voor de erkenning is toestemming van de moeder en jeugdige
nodig (tussen 12 en 16 jaar). Na 16 jaar geen toestemming van moeder nodig.
Geen toestemming toch erkenning: als een man kan aantonen dat hij de verwekker is van de
jeugdige, heeft hij geen toestemming van de moeder nodig (art. 1:204 lid 3 BW). De rechter geeft de
man toestemming voor de erkenning als hij meent dat de erkenning:
1. De belangen van het kind niet zal schaden.
2. De belangen niet zal schaden die de moeder heeft bij een ongestoorde verhouding met
haar kind.
Erkenning is niet mogelijk (art. 1:204 BW):
- Door een man die, vanwege te nauwe verwantschap, geen huwelijk met de moeder zou
mogen sluiten (broer, vader of zoon van de moeder).
- Door een man die nog geen 16 jaar is.
- Door een man die onder curatele staat, tenzij hij toestemming heeft van de kantonrechter.
- Als de jeugdige al twee juridische ouders heeft.
Ongedaan maken van de erkenning: alleen als de erkenner niet de biologische vader is (art. 1:205
BW).
Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap: de rechter verplicht de man juridisch vader te worden
(art. 1:207 BW).
Duo ouderschap: sinds 1 april 2014 mogelijk om de tweede juridische ouder te worden. Door deze
nieuwe wetgeving:
- Wordt de vrouw met wie de moeder bij de geboorte getrouwd is automatisch de tweede
ouder van het kind.
, - Kan een vrouw met toestemming van de moeder een kind erkennen.
- Heeft een vrouw die als levensgezel van de moeder heeft ingestemd met een daad van
verwerking van het kind, het recht om vervangend toestemming voor de erkenning te vragen
bij de rechtbank.
- Kunnen de moeder en het kind gerechtelijk het duo-ouderschap van een vrouw laten
vaststellen indien deze vrouw de levensgezel is van de moeder en heeft ingestemd met een
daad van verwekking van het kind.
Voorstel voor juridisch meeouderschap: een kind kan maximaal vier juridische ouders hebben, die
maximaal twee huishoudens vormen. Ouders moeten aan de rechter een ouderschapsovereenkomst
voorleggen, waarin afspraken zijn gemaakt over de zorg en opvoedingstaken.
Adoptie
Adoptie: een manier om juridisch vader of moeder te worden. Gelijktijdig worden de juridische
banden met de oorspronkelijke ouders verbroken (art. 1:227 BW).
Adoptieprocedure:
1. Gezinsonderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming: Ouders die een buitenlands
kind willen adopteren, moeten een verzoek indienen bij het ministerie van Justitie en
Veiligheid. Dan volgt een onderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming naar de
geschiktheid van de ouders om een buitenlands kind op te voeden.
2. Voorlichtingscursus: Verloopt dit onderzoek goed, dan volgen de ouders de verplichte
voorlichtingscursus over de gevolgen van een mogelijke adoptie.
3. Beginseltoestemming: als de Raad voor de Kinderbescherming de ouders geschikt vind en
aan de leeftijdseisen voldoen, krijgen ouders toestemming van de minister voor de adoptie.
4. Bemiddeling: ouders kunnen zich tot een door de overheid erkend bemiddelingsbureau
wenden. Dit bureau zoekt met een adoptiekind voor de ouders.
Voorwaarden voor adoptie (art. 1:227 en 228 BW):
Algemene voorwaarden: adoptie is alleen mogelijk als het in het belang is van de jeugdige.
Voorwaarden adoptiekind:
- Een jeugdige moet minderjarig zijn.
- Als de jeugdige 12 jaar of ouder is en bezwaar heeft tegen de adoptie, gaat het niet
door.
- Het adoptiekind mag niet het kleinkind zijn van zijn adoptieouders.
Voorwaarden biologische ouders:
- Adoptie gaat niet door als de biologische ouders bezwaar maken tegen de adoptie.
In sommige gevallen hebben de biologische geen absoluut vetorecht (bijv. bij
mishandeling) of als ze nauwelijks met het kind hebben samengeleefd.
, - De biologische moeder moet op het moment van de adoptie minstens 16 jaar zijn.
Voorwaarden adoptieouders:
- Adoptieouders moeten minstens 18 jaar zijn.
- De jeugdige al minstens een jaar bij de adoptieouders wonen.
- De adoptieouders moeten minstens drie jaar samenwonen > stabiele relatie.
- Adoptie is niet mogelijk door twee mensen die geen huwelijk met elkaar zouden
kunnen sluiten (bijv. broer en zus).
Voorwaarden in de Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie:
- Interlandelijke adoptie is alleen toegestaan voor echtparen en in sommige gevallen
voor alleenstaanden.
- De adoptieouders mogen nog geen 42 jaar oud zijn en tussen de jeugdige en de
ouder mag niet meer dan 40 jaar leeftijdsverschil zitten.
- De jeugdige moet in principe jonger zijn dan 6 jaar.
Gevolgen van de adoptie: adoptie heeft tot gevolg dat de juridische banden met de biologische
ouders worden verbroken.
Partneradoptie: als de partner van de ouder de jeugdige adopteert. Na de adoptie zijn de ouder en
de partner samen juridische ouders.
Adoptie herroepen: het geadopteerde kind kan vanaf zijn 20 ste tot zijn 23ste , bij de rechtbank een
verzoek indienen om de adoptie ongedaan te maken (art. 1:231 BW). De rechtbank wijst dit verzoek
toe als:
- De herroeping in het belang van de geadopteerde is.
- De rechter overtuigd is van de redelijkheid van het verzoek tot herroeping.
Gevolgen van het ouderschap
Gezag: Ouders mogen hun kind opvoeden en hebben zeggenschap. Juridische ouders hebben in vaak
het gezag over hun kind.
Omgang: als een juridische ouder geen gezag heeft, heeft hij wel recht op omgang met zijn kind. Dit
betekent dat ouder en kind elkaar regelmatig zien.
Onderhoud: juridische ouders zijn onderhoudsplichtig (art. 1:404 BW). Ze zijn verplicht om de kosten
te dragen van de verzorging en opvoeding van hun kind.
Familienaam: de jeugdige draagt de achternaam van één van zijn juridische ouders en zij kiezen zijn
voornaam uit.
Wettelijk erfgenaam: de jeugdige is wettelijk erfgenaam van zijn juridische ouders.
Nationaliteit: heeft één van de ouders de Nederlandse nationaliteit, dan krijgt de jeugdige ook de
Nederlandse nationaliteit.
Positie in juridische procedures: juridische ouder heeft bepaalde rechten als de rechtszaak
betrekking heeft op zijn minderjarig kind.
Positie van eicel of spermadonor
Een zaad- of eiceldonor die meewerkt aan een kunstmatige bevruchting, kan ten opzichte van de
jeugdige in de meeste gevallen niet anoniem blijven. Alleen als de donor zwaarwegende belangen
heeft bij het behoud van zijn anonimiteit kan een uitzondering worden gemaakt.
H3 HET GEZAG OVER DE JEUGDIGE
