Samenvatting van Hoofdzaken van het
bestuursrecht
Auteurs: Michiels, Blomberg en Spaans
9e druk, Wolters Kluwer, 2019
9789013150735
Toegevoegd: vragen om je kennis van het hoofdstuk te testen.
Alle hoofdstukken van het boek zijn samengevat:
• Hoofdstuk 1 Bestuursrecht
• Hoofdstuk 2 De belangrijkste eigenschappen van bestuursrecht
• Hoofdstuk 3 Indeling van het bestuur
• Hoofdstuk 4 Rechten en plichten van bestuursorganen
• Hoofdstuk 5 Normen voor bestuurlijk handelen
• Hoofdstuk 6 Handhaving van het bestuursrecht
• Hoofdstuk 7 Rechtsbescherming en klachtrecht
,Hoofdstuk 1 Bestuursrecht
In wat voor soort gevallen speelt bestuursrecht een grote rol?
De zaak van de Weertse wurgslangen (geïnspireerd door ECLI:NL:RVS:1994:AN3741) is een goed
voorbeeld van een bestuursrechtelijke casus. Twee inwoners van de gemeente Weert
willen wurgslangen nemen. Op grond van art. 82 van de APV (Algemene Plaatselijke Verordening)
van Weert is het echter verboden om wilde dieren die bij ontsnapping gevaar kunnen veroorzaken,
te houden, tenzij hiervoor een ontheffing is verleend. Een dergelijke ontheffing wordt verleend door
het college van burgemeesters en wethouders (B en W) onder voorwaarde dat de inwoners niet meer
dan vijf volwassen wurgslangen tegelijk mogen houden. Zij dienen hiertegen een bezwaarschrift in,
dat ongegrond wordt verklaard, en gaan vervolgens in hoger beroep met de redenatie dat slangen
niet gezien zouden moeten worden als wild, of als gevaarlijker dan tammere dieren. De rechter
beoordeelt dit beroep ongegrond en verklaart het beleid volgens de APV van Weert als redelijk. Een
recentere casus die dezelfde strekking heeft is die over het muilkorfbeleid voor gevaarlijke
honden (ECLI:NL:RVS:2015:3093).
Wat is het bestuursrecht en wat zijn hierbinnen de
belangrijkste onderwerpen?
Bestuursrecht heeft betrekking op wat het openbaar bestuur doet in haar relatie tot de burgers. Bij
openbaar bestuur gaat het om ministeries, provincies, gemeenten, waterschappen en allerlei andere
overheidsorganisaties. In het bestuursrecht is voornamelijk het onderstaande geregeld:
• De organisatie van het bestuur,
• de bevoegdheden van het bestuur,
• de rechtsnormen waaraan het bestuur is gebonden,
• de mogelijkheden die het bestuur heeft om te handhaven,
• en de bescherming van de burgers tegen handelingen van het bestuur.
De belangrijkste onderwerpen in het bestuursrecht zijn dus achtereenvolgens: organisatie,
bevoegdheden, normering, handhaving en rechtsbescherming.
Het bestuur is op veel verschillende beleidsterreinen actief, zoals bijvoorbeeld huisvesting, milieu,
openbare orde en sociale zekerheid. Voor veel van die beleidsterreinen bestaan bijzondere regels die
zijn geregeld in daarmee corresponderende rechtsgebieden. Voorbeelden van die bijzondere
rechtsgebieden zijn het huisvestingsrecht, milieurecht, het bestuursrecht over de openbare orde en
het socialezekerheidsrecht.
Hoewel die bijzondere delen van het bestuursrecht dus verschillende regels bevatten, zijn er ook
veel regels die voor de verschillende rechtsgebieden gemeenschappelijk gelden. Hoe
bestuursorganen bevoegdheden krijgen om besluiten te nemen, welke soorten besluiten er bestaan
en hoe bestuursorganen regels kunnen handhaven zijn vragen die in alle bijzondere rechtsgebieden
van belang zijn. De centrale onderwerpen die voor alle rechtsgebieden binnen het bestuursrecht
relevant zijn, zijn in de Awb geregeld.
Eén van de bijzondere rechtsgebieden binnen het bestuursrecht is het omgevingsrecht. Sinds 1
oktober 2010 gelden de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), het Besluit
omgevingsrecht (Bor) en de Ministeriële regeling omgevingsrecht (Mor). Door die wetswijziging
zijn ongeveer 25 toestemmingen (zoals vergunningen en ontheffingen) vervangen door één
, omgevingsvergunning. Voorbeelden van de voormalige toestemmingen zijn de ontheffing van het
bestemmingsplan, de bouwvergunning, de sloopvergunning, de kapvergunning en de
milieuvergunning. Al dat soort vergunningen en ontheffingen is nu dus geïntegreerd in één
vergunning, de zogenoemde omgevingsvergunning. Ook zijn er plannen voor een alomvattende
Omgevingswet, maar die zal pas op zijn vroegst in 2021 in werking treden.
Wat is het belang van het bestuursrecht?
De afgelopen vijftig jaar is de rol van de overheid enorm gegroeid. Tegenwoordig is de overheid op
veel terreinen actief. Zo zijn veel mensen afhankelijk van bijvoorbeeld een uitkering, huurtoeslag,
zorgtoeslag en studiefinanciering. In al die gevallen gaat het steeds om aanspraken van burgers of
bedrijven tegenover de overheid. Dat kost veel geld, maar de overheid ontvangt ook veel geld uit
belastinginkomsten. Het bestuursrecht voorziet echter ook in rechtsbescherming voor burgers. Het
bestuursrecht is dus niet zonder reden zo uitgebreid.
Veel burgers vinden dat er te veel regels zijn in Nederland, terwijl bij problemen juist wordt
geroepen om regulering via wetgeving. In dat opzicht is wetgeving een probleem, maar vaak ook
een oplossing. Waar wetten worden vereenvoudigd, stellen bestuursorganen beleidsregels op om die
minder precieze wetsbepalingen uit te leggen. Waar wetten worden afgeschaft vullen regels van
private organisaties dat gat weer op. Daarom is het vereenvoudigen of afschaffen van regels niet zo
eenvoudig als het op het eerste gezicht lijkt.
Door de ontwikkelingen in de laatste decennia is het bestuursrecht uitgegroeid tot een volwaardig
rechtsgebied naast het privaat- en strafrecht. Er is echter geen strikte scheiding tussen deze
rechtsgebieden. Zo bedient het bestuur zich van privaatrecht en kan het boetes opleggen, terwijl dat
van oudsher een strafrechtelijke bevoegdheid was.
Het bestuursrecht is goed geschikt om een juridische denkwijze aan te leren. Enerzijds is het
bestuursrecht systematisch, anderzijds biedt het veel ruimte voor afweging van belangen en
interpretatie van regelgeving. In dat opzicht biedt het bestuursrecht op het eerste gezicht niet altijd
een kant-en-klaar antwoord.
Naast het bestuursrecht onderscheidt men het staatsrecht of constitutioneel recht, maar de grens
hiertussen is vaak lastig aan te geven. Van de meeste onderwerpen die in dit boek worden
beschreven is onomstreden dat ze tot het bestuursrecht behoren, behalve de inrichting van het
openbaar bestuur zoals in hoofdstuk 3 beschreven wordt, die tot beide rechtsgebieden behoort.
Wat is de relatie tussen Nederlands en Europees
bestuursrecht?
Nederlands bestuursrecht is verbonden met Europees (bestuurs)recht, internationaal (bestuurs)recht
en mensenrechtenverdragen, zoals het EVRM. Vooral de EU heeft een grote invloed op het
nationale bestuursrecht van haar lidstaten. Ook uitspraken van het HvJ en het EHRM hebben veel
invloed. Het Nederlandse bestuursrecht en dat van de andere lidstaten beïnvloeden andersom ook de
uitspraken van het HvJ, omdat het Hof zich laat leiden door gemeenschappelijke elementen in het
recht van lidstaten.
Oefenvragen om je kennis van dit hoofstuk te testen:
1. Wat zijn de belangrijkste onderwerpen in het bestuursrecht?
2. Noem vier vormen van zogeheten bijzondere rechtsgebieden in het bestuursrecht.
3. Welke gevolgen heeft de invoering van de Wabo gehad op de aanvraag van vergunningen?
4. Waarom is het bestuursrecht zo uitgebreid?
