Samenvatting studieboek Geschiedenis & samenleving van Van Der Kooij en De Groot-Reuvekamp (Hoofdstuk 8) - ISBN: 9789001815301, Druk: 2, Uitgavejaar: 2013
Hoofdstuk 8 Tijd van burgers en stoommachines (1800-1900)
Kenmerkende aspecten Canonvensters
Het ontstaan van een parlementair Napoleon Bonaparte
stelsel en de toename van volksinvloed.
De industriële revolutie en de opkomst Koning Willem I
van de emancipatiebewegingen.
De eerste spoorlijn
De grondwet
Max Havelaar
Verzet tegen kinderarbeid
Vincent van Gogh
Aletta Jacobs
1800 Agrarisch-stedelijke samenleving – 1850 Industriële samenleving
1804 Napoleon Bonaparte keizer van de
Fransen
1806 Invoering Continentaal Stelsel
1806-1810 Koninkrijk Holland onder leiding van
Lodewijk Napoleon
1810-1813 Nederland deel van het Franse keizerrijk
1813 Franse nederlaag bij Leipzig – Terugkeer
Oranje
1813-1840 Willem I, eerst soeverein vorst, daarna
koning
1815-1839 Koninkrijk der Nederlanden (Nederland,
België en Luxemburg)
1830-1870 Cultuurstelsel in Oost-Indië
1830-1839 Belgische Opstand
1839 De eerste trein rijdt in Nederland: van
Amsterdam naar Haarlem
1840-1849 Willem II koning van Nederland
1848 Nederland wordt een parlementaire
democratie (Grondwet van 1848)
1849-1890 Willem III koning van Nederland
1863 Nederland schaf de slavernij af
1873-1903 Atjeh-oorlog
1874 Wet op de kinderarbeid (Van Houten)
1890-1948 Emma, regentes tot 1898, daarna
koningin Wilhelmina
8.1 Ontwikkelingen in de eerste helft van de negentiende eeuw
8.1.1 De Fransen hebben het voor het zeggen
,Het zijn de Fransen die vanaf 1795 een belangrijke stem hebben in Nederland en die
stem wordt steeds sterker. In 1805 vraagt keizer Napoleon Bonaparte de patriot
Rutger Jan Schimmelpennick om de leiding op zich te nemen over de Bataafse
Republiek. De oude functienaam ‘raadspensionaris’ herleeft.
Schimmelpennick neemt zijn intrek in het voormalige Oranjepaleis Huis ten Bosch in
Den Haag en weet in de korte tijd van zijn bestuur – 1805-1806 – wetten op het
gebied van de belastingen, de posterijen en het onderwijs door te voeren. In de krant
staat een bericht over hem. Hij zou zijn gezichtsvermogen zijn verloren. Het is een
aankondiging voor zijn vertrek. Napoleon benoemt zijn broer Lodewijk Napoleon tot
koning van het Koninkrijk Holland. Na Fillips II is er weer een koning zonder binding
met het land.
Lodewijk kijkt wel naar de belangen van Nederland. Hij neemt zijn taak zo serieus,
dat hij taallessen neemt bij de schrijver en hofdichter Willem Bilderdijk. Hij probeert
maatregelen van zijn broer in de strijd om de macht in Europa, die ongunstig zijn voor
Holland tegen te houden. Lodewijk heeft grote moeite met de uitvaardiging van de
algemene dienstplicht (conscriptie). Het verbod op de handel met Engeland – het
Continentaal Stelsel – probeert hij zo soepel mogelijk te laten verlopen. Aan hem zijn
de instelling van de Koninklijke Bibliotheek en het Koninklijk Museum (Rijksmuseum)
te danken.
Wanneer in 1809 Engelsen Zeeland binnenvallen en Lodewijk Napoleon niet direct
een antwoord heeft, is voor Napoleon de maat vol. Lodewijk Napoleon doet afstand.
In 1810 houdt het Koninkrijk Holland op te bestaan en wordt het ingelijfd bij het
Franse keizerrijk. een deel van het grondgebied moet worden afgestaan: Zeeland,
Brabant en het land van Maas en Waal. De rest vormt –onderverdeeld in zeven
departementen – een apart deel van het Franse keizerrijk.
Napoleon kan nu het Continentaal Stelsel streng doorvoeren. Daarvoor komen
Franse douaniers de hele kust bewaken. Alleen door middel van smokkelhandel is
hieraan nog te ontkomen. Dit betekent het einde van de Nederlandse handel. De
Nederlandse overzeese gebieden worden door alle Engelsen ingenomen.
Naar Frans voorbeeld wordt het bestuur centralistisch gereorganiseerd en ook de
rechtspraak wordt voortaan centraal geregeld, wat zeker een vooruitgang is. In 1811
worden de drie Franse wetboeken – Code Civil, Code Pénal en Code de Commerce
– ingevoerd. In hetzelfde jaar moeten alle inwoners zich melden voor de burgerlijke
stand en als ze nog geen achternaam hebben, moeten ze een naam kiezen. Ook
introduceert Napoleon het stelsel van maten en gewichten, gebaseerd op de meter
en de kilogram.
De invoering van de algemene dienstplicht stuit wel op verzet. Rijke lieden krijgen de
mogelijkheid om hieraan te ontkomen door een vervanger (remplacant) aan te
trekken. dat verzet neem toe als duidelijk is dat Napoleon het leger wil gebruiken
, voor zijn Europese veldtochten. Naar Rusland gaan 15.000 Nederlandse soldaten
mee.
Die veldtocht betekent voor Napoleon het begin van het einde. Na de moeizame
terugtocht uit Rusland wordt in 1813 bij Leipzig de beslissende slag geleverd. Deze
eindigt in een nederlaag voor Napoleon. Hij wordt verbannen naar Elba en zijn rijk
valt uiteen. Napoleon komt nog één keer terug aan de macht in Frankrijk, maar hij
wordt in 1815 beslissend verslagen bij Waterloo. De rest van zijn leven verblijft hij op
het eiland St. Helena.
De Franse tijd (1795-1813) is een hectische tijd, waarin in hoog tempo vernieuwende
besluiten genomen worden, die veelal maar van korte duur zijn en vervangen worden
door nieuwe. Het is de tijd van moeizame overschakeling van gewestelijke
zelfstandigheid naar een nationale staat. Het blijkt moeilijk om op eigen kracht die
ontwikkeling door te maken; de centraliserende maatregelen uit de inlijvingsperiode
leggen de basis voor de latere eenheidsstaat.
8.1.2 Terugkeer van de Oranjes
Pruisische en Russische legers trekken in 1813 Nederland binnen en drijven de
Franse bezitters voor zich uit in de richting van Frankrijk. Een regentendriemanschap
vormt een voorlopig bestuur: Van Hogendorp, Van Limburg Stirum en Van der Duyn
van Maasdam. Van Hogendorp komt met de Oranje Boven-proclamatie (zie figuur
8.3).
Een speurtocht naar de verblijfplaats van de erfprins, de zoon van erfstadhouder
Willem V, wordt ingezet. Erfprins Willem blijkt bereid om als Soeverein Vorst de
leiding van Nederland op zich te nemen. Hij komt per schip op 30 november 1813
aan in Scheveningen, op de plaats waar zijn vader destijds het land uit vluchtte. Een
week later neemt hij in Amsterdam het bestuur van het driemanschap over.
Na het vertrek van de Fransen is de grote vraag hoe met de vele besluiten uit de
Franse tijd, die veelal nog nauwelijks in de maatschappelijke werkelijkheid
doorgewerkt hebben, omgegaan zal worden: terug naar de situatie van vóór 1795 –
naar een Republiek met vrij zelfstandige gewesten – of verder op basis van de
centraliserende maatregelen uit de Franse tijd in de richting van een eenheidsstaat?
Erfprins Willem krijgt in 1813 niet als Willem VI de titel van erfstadhouder over alle
gewesten, maar als Willem I de titel van Soeverein Vorst van de Verenigde
Nederlanden.
Hij accepteert deze functie op voorwaarde dat er een grondwet komt. Voor een
grondwet had Van Hogendorp al voorwerk gedaan, zodat Nederland in 1814 een
nieuwe grondwet heeft: de Grondwet van de Staat der Verenigde Nederlanden. Deze
grondwet wordt voorgelegd aan een groep notabelen (aanzienlijke burgers), die in
grote meerderheid instemmen met deze nieuwe grondwet. De Staten-Generaal wordt
in ere hersteld. De 55 leden vertegenwoordigen niet meer een gewest, maar het hele
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Larissa94. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
