Aantekeningen Hoorcolleges
Gezondheidseconomie
HC 1: Introductie en vraag en aanbodtheorie
Belangrijke actoren
- Zorgaanbieders
- Patienten/ zorgconsumenten
- Zorgverzekeraars: kopen zorg in bij zorgaanbieders en vergoeden kosten patient
- Overheid: macht, druk uitoefenen, boetes uitdelen
Zorgverzekeraar
- 3% van de premie geven ze aan zichzelf uit personeel, marketing etc.
- 97% wordt uitgegeven aan de zorg zelf
- Ze moeten drukken bij zorgaanbieder, zo goedkoop mogelijk
Wat is economie?
1. Analyseert het gedrag van actoren zoals huishoudens, bedrijven en lokale overheden
2. Analyseert hoe het gedrag van deze actoren de werking van de markten beïnvloedt
3. Analyseert gedrag en interacties in een wereld waar de middelen schaars zijn en waar de
behoeftes onbeperkt zijn t.o.v. de middelen
- Economie passen we toe op de gezondheidszorgmarkt
1. Onzekerheid en asymmetrie
2. Uitschakeling van het prijsmechanisme
3. Aanbieders met verschillende petten
4. Aanbodgeïnduceerde vraag
5. Heterogeniciteit van het product
6. Moral hazard
7. Kosten voor baten
8. Externe effecten
9. Solidariteit
10. Ethische vraagstukken
Relevantie gezondheidseconomie
- Gezondheidszorg is belangrijke determinant van gezondheid en gezondheid is belangrijk voor
iedereen
, o 1,5 miljoen mensen werken in gezondheidszorg
- Aandeel van de gezondheidszorgmarkt in de totale economie (12% van de economie van
BBP)
o Per persoon 5.805 euro uitgaven aan zorg per jaar
o 83% via verzekering, 10% via eigen betalingen
o Is flink toegenomen afgelopen jaren
- Specifieke karakteristieken van de GZM => vak apart
- Belangrijk hulpmiddel voor beleid
Aandeel gzm in de totale economie
- Groot aandeel BBP beslissingen hebben steeds meer een economisch karakter
verdringingseffect
- Efficiënt produceren van GZ is net zo belangrijk als in andere sectoren
- Opportuniteitskosten (kosten van het beste alternatief) worden steeds belangrijk
verkleinen van de groepsgrootte in onderwijs levert later veel op rechtvaardige
verdeling van kansen
- Doorwerkingen op de arbeidsmarkt en de totale economie
o Toenemend aandeel beroepsbevolking op GZM: zorgaanbieder,
onderzoeksinstituten, leveranciers van zorgaanbieders, farmaceutische industrieën +
bouwmarkt
In 2040 zou 1 op de 4 in de gezondheidszorg werken is nu 1 op de 8 dit
is een enorme groei
In de zorg word alleen geld uitgegeven, brengt geen geld op
o Gezondere werknemers zijn productiever en gelukkiger
Meeste geld gaat echter naar mensen buiten de arbeidsmarkt ouderen of
mensen die eerder gestopt zijn
o Grote consequenties voor inkomen consumenten, bedrijven en internationale
concurrentiepositie wordt ingenomen van je inkomen
Bedrijven betalen groot deel van de uitgaven want mensen willen meer
inkomsten omdat de kosten dat wordt ingetrokken van hun loon ook
toeneemt
Specifieke karakteristieken van gzm
- Bloemenmarkt
- Markt voor tweedehandsauto’s
- Huisartsen markt
, Noem belangrijke verschillen tussen de drie markten die de werking van de markt sterk
kunnen beinvloeden kan tentamenvraag zijn!
Belangrijke verschillen tussen 3 markten
1. Informatie beperkt en ongelijk verdeeld patient wilt weten wat er aan de hand is,
zorgaanbieders hebben informatievoorsprong
2. Prijzenmechanisme grotendeel uitgeschakeld door
o Prive zorgverzekering (je gaat harder rijden omdat je toch wel verzekerd bent) en
sociale verzekering
o Overheidsingrepen
o Geen keuzenmogelijkheid stel je hebt een hartinfarct: dan heb je geen positie om
prijs te vergelijken en te onderhandelen
Rol verzekering op gedrag consumenten en aanbieders (wordt vervolgd)
3. Aanbieder met verschillende rollen en belangen
o Belangenbehartiger van patient
o Eigen economische belangen
o Door informatiesymmetrie is deze relatie precair
4. Aanbod geinduceerde vraag: in hoeverre wordt vraag beinvloed door het aanbod
5. Heterogene producten
6. Moral hazard: bedrag wordt beïnvloed door het ontbreken van een prijs
7. Kosten gaan voor baten uit (bij preventie)
8. Externe effecten (vaccinatie heeft invloed op verspreiding mate van immuniteit )
9. Solidariteit bereid te betalen voor iets wat je mogelijk niet gebruikt om ook andere
toegang te bieden
10. Ethische vraagstukken abortus, euthanasie
Bijzondere karakteristieken van de GZM
- De combinatie van deze bijzondere karakteristieken maakt het bestuderen van de GZM
gecompliceerd en interessant en rechtvaardigt het bestaan van de GE
- Deze bijzondere karakteristieken vragen aanpassingen en uitbreidingen van de standaard
economische theorieën en instrumenten
Belangrijk hulpmiddel voor beleid
Op macroniveau (overheid): helpt beleidsmakers beleid te ontwikkelen en te evalueren
- Veranderingen institutionele kader (huidige zorgstelsel, AWBZ)
- Prijsregulering
- Preventie interventies
- Investeringsbeslissing
Op mesoniveau: helpt managers zorginstellingen en zorgverzekeraars keuze te maken
- Investeringsbeslissing (kapitaal, personeel)
- Productieomvang, fusies
- Gevolg basis verzekering voor vraag en aanbod zorg
- Gevolg verplicht en vrijwillig eigen risico
,HC 2: Vraag en aanbod theorie
Gezondheidszorgmarkten zijn anders dan normale markten
3 markten:
- Zorgverzekeringsmarkt: tussen verzekerde en zorgverzekeraar
- Zorgverlenersmarkt: hier wordt zorg niet betaald: tussen verzekerde en gezondheidszorg
aanbieder
- Zorginkoopmarkt: tussen gezondheidszorg aanbieder en zorgverzekeraar/ zorginkoper
- Interactie van deze actoren zorgt er voor dat de gezondheidszorg een andere markt is dan
normaal.
- Er staat bijvoorbeeld een betaler tussen de aanbieder en consument (patient) in. Waar jij
normaal direct betaalt voor jou consumptie (bv kopje koffie), betaal je nu je
verzekeringspremie en daarna ben je verzekerd en ervaar je geen prijs meer voor de zorg die
je consumeert. Daarnaast is de zorg geen doel op zich, maar je wil gezond worden.
o Vraag is dus een vraag naar gezondheid niet naar zorg.
Waarom hebben we gezondheidseconomie?
- Door de verschillende facetten, zoals:
- Onzekerheid en asymmetrie: je weet niet wanneer je ziek word en je weet niet hoe je kunt
behandelen
- Uitschakeling van het prijsmechanisme: je betaald niet direct voor de zorg die je consumeert
(buiten eigen risico)
zijn van invloed op normale relatie
De cursus
- Nadrukkelijk onderscheid tussen gezondheid, gezondheidszorg, en determinanten van
gezondheid.
- Grossman produceren van gezondheid.
- Marktfalen meer gericht op gezondheidszorg.
Dus wat we benadrukken is dat er een gezondheidskant is met preventie etc. en er is een
zorgkant.
Dus 2/3 van het vak is de zorgkant.
Uiterste marktvormen
- Concurrentie/ perfecte competitie heel efficiënt en zeer wenselijk
o Veel vragers, veel aanbieders
o Marges beperkt
o Product is vaak homogeen
o We weten wat het product inhoud: pijnstillers prijs is laag ligt dicht bij kostprijs
- Monopolie: er is 1 aanbieder
o Bij nieuwe geneesmiddelen
, o Patent
o Alle macht en kan winst maximaliseren
o Kosten voor ontwikkeling van geneesmiddel is duur
o Aanbieder meer macht dan vrager
- Monopsonie: er is 1 vrager
o Meerdere aanbieders en 1 vrager
o Bijv. overheid
Defensie die vliegtuigen koopt
Overheid die dure geneesmiddelen koopt
Gereguleerde concurrentie
- Vanaf 2006 is marktwerking/competitie geïntroduceerd in de zorgmarkt
- Competitie tussen alle 3 de markten is mogelijk
o We kunnen onze verzekering kiezen
o Verzekering kan bepaalde contracten opstellen en kiezen
o Wij kunnen kiezen naar welk ziekhuis we gaan
- Was in het begin best veel ophef over
Is de zorg een vrije markt?
- Heb je zoveel keuze als patiënt?
- We hebben niet volledige vrije markt gereguleerde concurrentie
- Er is meer marktwerking maar wel toezicht door de overheid
o Waarborging toegankelijkheid
o Kwaliteit
o Betaalbaarheid
Iedereen moet zich verzekeren: verplichte basisverzekering premie mag niet afhangen van
leeftijd en gezondheid van een persoon
Er is dus regulering van de overheid
o Iedereen moet geaccepteerd worden
o Geen premiedifferentiatie
o Risicoverevening
- Invoering Wlz in 2015
- Doel: beter presterende zorgmarkt door versterking prikkels voor doelmatigheid
zorgverzekeraars en zorgaanbieders en meer klantgerichtheid we willen de zorgaanbieders
en verzekeraars prikkelen voor een zo goed mogelijke zorg
Definitie perfecte competitie
- Veel vragers en aanbieders van een product, die ieder afzonderlijk geen invloed op de prijs
heeft en waar de prijs bepaald wordt door aanbod en vraag wij hebben dus geen invloed
- Homogene goederen identieke producten of producten die door de consument gezien
worden als identiek
- Volledige informatie over prijs en kwaliteit van een product wij weten allemaal wat het
kost en wat het doet
- Weinig toetredingsbarrières: iedereen kan toetreden zonder hoge investering te doen
Voorbeelden van competitieve markten binnen gezondheidssector
- Basiszorgverzekering
, o Er zijn veel vragers: iedereen in Nederland en redelijk veel aanbieders er is keuze
o Homogeen product: basisverzekering wordt bepaald door overheid (dus wat zit er
precies in de basisverzekering): is voor iedereen gelijk
o Prijs is bekend
o Informatie over de kwaliteit is redelijk
o Iedereen mag een verzekeraar beginnen: maar kapitaal is hoog niet volledig
concurrerend
- Medicijnen zonder patenten?
- Arbeidsmarkt in de zorg?
- Markten voor fysiotherapeuten, diëtisten of verplegers?
- Markten voor (klein) medisch instrumentarium?
- Markten voor bouw zorgvoorzieningen?
- Esthetische ingrepen? Knieoperaties?
Zelfde kan gekeken worden voor de bovenstaande markten
Hoe komt de vraag tot stand? Hoe bepalen we hoeveel zorg we afnemen?
Normale situatie
- Waar hangt de vraag vanaf? Wanneer besluit je om iets te kopen of niet?
o Vraag naar pijnstillers
De ene pijnstiller kost 16,95 euro voor 50 pillen
Paracetamol bijv. maar 0,70 cent voor 50 pillen
- Gevraagde hoeveelheid van een goed is afhankelijk van:
o Voorkeuren van consumenten
Wat vindt je prettig
o Wat is jouw inkomen van consumenten
o De prijs van het goed en van andere relevante goederen
Je kunt je inkomen maar 1 keer uitgeven
Wanneer je meer uitgeeft aan het 1, kun je minder uitgeven aan andere
goederen
Dit geld als de vraag een volledig rationele beslissing is; in de zorg wordt dit ook beïnvloed
door een aantal andere factoren:
o Vraag is een afgeleide van de vraag naar gezondheid
o Aanbieder beoefend invloed op de vraag (aanbod geïnduceerde vraag)
o Vraag is niet goed te plannen daarom hebben we een verzekering we zijn
daardoor minder gevoelig voor de prijs
Vraag en aanbod in de praktijk
- In de zorg spelen deze factoren een rol
- Met de corona crisis veranderen jouw voorkeuren wanneer je een hoog inkomen hebt,
kun je deel uitgeven aan een beademingsapparaat
- Daarnaast stijgen de prijzen van handgel enorm de voorkeur van consumenten was
namelijk veranderd wanneer we veel handgel willen, hebben we meer voor handgel over
prijs stijgt
Dit is afhankelijk van de verschillende factoren: Hoe zouden preferenties hierbij een rol
spelen? Waar kom je vandaan, waar zijn besmettingen? Wat voor inkomen heb je? Hoe bang
ben je voor besmetting?
