Notariële beroepsethiek en -regelgeving
Hoorcolleges
Hoorcollege 1: Taak en functie van de notaris
De notaris
De notaris heeft een geheimhoudingsplicht. Je moet alles geheimhouden tegen
iedereen. Doe je dit niet goed, dan tuchtrechtelijk aansprakelijk.
Je sluit een contract en dat is een ovk van opdracht.
Verschoningsrecht: dat je van alles geheim moet houden betekent ook dat je het
verschoningsrecht hebt tegenover de rechter.
o Professioneel
o Functioneel
o Komt volgende week terug.
De geheimhoudingsplicht is essentieel, dit leidt tot vertrouwen in notariaat/notaris.
o Laatste jaren wordt geprobeerd om te knabbelen aan de vertrouwelijkheid.
Bijv. belastingdienst/OM. De rol v.d. notaris als poortwachter wordt steeds
belangrijker.
o Notaris is ambtenaar, heeft staatstaken, maar dreigt ook meer door de
overheid gebruikt te worden als poortwachter/crimefighter.
o Vroeger mocht je alles geheimhouden. Nu heb je de WWFT.
Bij ongebruikelijke transacties moet je dat melden. Is zekere inbreuk
v.e. geheimhoudingsplicht.
Nu is dit wel heel goed, maar je moet niet te ver gaan. Als het
vertrouwen verdwijnt in het notariaat ben je verder van huis. Dus
misschien moet je wel een (of meerdere) functionarissen hebben
waartegen je alles kan vertellen.
Notaris is ook adviseur, naast vertrouwenspersoon
o Je bent jurist, notaris etc.
o Notaris is, ondanks alle commerciële dingen, een ambt, een ambtenaar. Dit in
tegenstelling van een advocaat.
o Je hebt staatstaken, benoeming bij koninklijk besluit, er zijn bepaalde
monopolies. Dit bijt met de positie van ondernemer. Je bent én ambtenaar én
ondernemer: spagaat van het notariaat/hybride karakter. Je moet je houden
aan je ambtseed en aan regels/wetten/besluiten. Aan andere kant ben je
ondernemer en moet je zelf omzet genereren etc.
o Tussenvorm: toegevoegd notaris.
Notaris heeft het ambt, is benoemd.
Kandidaat-notaris: is werknemer, heeft geen ambt, is aan het oefenen
voor notaris. Valt wel onder het tuchtrecht. Is geen beschermde titel.
Toegevoegd notaris: Dit heette oorspronkelijk de NID (notaris in
dienst). Je mag dingen van een notaris, bent tekenbevoegd etc., maar
je werkt voor een andere notaris.
NB: notaris was een erfelijk beroep heel lang. Vroeger ook vaste en
beschermde tarieven. Hier wordt ook aan geknabbeld. Notaris is
hierdoor geen broeder meer, maar ze zijn nu concurrenten door
marktwerking. Heet geen standplaats meer, maar plaats van vestiging.
, Als je kan aantonen dat er een nieuw kantoor nodig is, dan mag je een
kantoor beginnen. Vroeger mocht dat niet en was er een vast aantal
standplaatsen/kantoren.
o Vrije tarieven:
Blauwe boekje: per handeling wat een akte kost/handeling kost. Je
wist precies wat je in rekening moest brengen.
Vanaf 1999 vrijgelaten met concurrentie.
Hierdoor kom je ook met specialisme: elke notaris is net ergens anders
goed in en een specialiteit heeft. Focussen van kantoren/notarissen.
Je kan in je eentje niet meer alles aanbieden. Helft van de notarissen is
een éénpitter, dus die moet alles aanbieden. Je blijft dus toch veel
éénpitters houden. Is het niet beter om te fuseren voor specialisme
etc.? Tot nu toe gebeurt dat niet echt, helft is nog alleen.
Soms inspanningsverplichting, maar soms ook resultaat: bijv. dat
hypotheken doorgaan etc.
Je hebt ook een monopolie: je hebt aantal monopolies: handelingen
waarvoor je naar de notaris moet. Bijv. huwelijkse voorwaarden,
oprichting BV en overdracht OG. Hier wordt ook aan geknabbeld, bijv.
huwelijkse voorwaarden door advocaat of levering via kadaster
(buiten notaris om).
Toch garandeer je rechtszekerheid en je controleert de wil, je
ordent rechtsverkeer. Je moet kunnen bepalen of iemand iets
kan bepalen (speelt vooral bij pfr). Wilscontrole is een
toegevoegde waarde v.d. notaris. Ook bij een levering moet je
je afvragen of die persoon wel wilt overdragen.
Als je notaris bent, ben je autonoom en jij beslist of je de
dienst verleent/kan verlenen.
o Hof A’dam 2007: notaris had met cliënt testament gemaakt en hiermee
kinderen onterft. Kinderen wilde tuchtklacht. Hof zei: notaris mag niets
vertellen over de inhoud v.h. testament, maar je mag wel vertellen over de
werkwijze. Blijkbaar was er geen arts bijgehaald en dit had gemoeten,
aangezien de cliënt aan alzheimer leed. Hiermee is notaris tuchtrechtelijk
verwijtbaar, waarschuwing. Art. 3 Wet Notarisambt.
o Je bent onpartijdig/onafhankelijk. Al je omzet halen uit één tussenpersoon,
zoals aannemer, is niet goed. Je moet financieel onafhankelijk zijn van
cliënten, dus genoeg cliënten om tegen 1 in te kunnen gaan.
o Wezenskenmerk: je mag notariële akten (authentieke akten) passeren. Bijv.
art. 1 WNA vind je geen definitie van een notaris, maar in art. 2 vind je wel
een beschrijving van het ambt: je mag authentieke akten passeren o.a. We
hebben het nog over de kracht van die akten.
o Art. 3 lid 2 WNA: de ambtseed bij koninklijk besluit. Eerste deel is belovend en
daarna zuiverend (niets hebt aangenomen om ambt te verkrijgen
(steekpenningen bijv.)).
,2 arresten
1. Groningse huwelijksvoorwaarden, HR: nu in art. 43 WNA: notariële
informatieplicht. Het is een Duits idee dat je als notaris de plicht hebt om te beleren,
informatie te geven aan cliënten over wat er gaat gebeuren.
Er waren huwelijkse voorwaarden in Groningen, Groningse notaris.
2 partijen: echtgenoten. Man is notaris, vrouw niet. Ze gaan naar notaris voor
wijziging huwelijkse voorwaarden. 1 notaris is cliënt en 1 notaris is instrumentele
notaris: die maakt de akte. Ze kennen elkaar én notaris die akte passeert is lid van
kamer van toezicht, soort tuchtrechter. Ze overleggen onderling. Je gaat de vruchten
wel delen, maar je hebt vermogensscheiding. Vrouw is vermogend en de man heeft
een slechtlopend kantoor. Idee van de notarissen: maak een gemeenschap van
goederen. Hierdoor krijgt man grip op vermogen vrouw. Dit wordt in de akte gezet.
Cliënt wordt hierdoor vermogend, namelijk 50%. Hij vraagt echtscheiding aan en kan
er dan met het geld vandoor. Vrouw is erg benadeeld. Ze zegt dat het een opzet is. Ze
lijdt schade, ze zegt dat ze niks wist.
o HR: de notaris moet naar vermogen rekening houden met eventueel misbruik
van onkundigen. De notaris moet dit proberen te voorkomen en dus
informatie verschaffen.
Vrouw is onkundig en er is door man feitelijk overwicht.
o Dit is nu een gouden regel, nu art. 43 WNA. Je moet cliënten wijzen op
gevolgen van rechtshandeling.
2. Dickie Trading: 2 arresten uit 1992 en 1996. 96 is belangrijkst. Hier ging het over
dienstweigering. Notaris had dienst moeten weigeren, want het was in strijd met
ambt. Het was een verkoper, koper en die verkoopt door aan nieuwe koper. Er kan
wat aan de hand zijn. Je moet kijken naar de koopprijs, is die redelijk? Meneer A
verkoopt boerderij aan tussenpersoon en die verkoopt aan een BV. Dat is op zelfde
dag bij notaris gebeurd. De eerste was 400.000 euro. Tweede 1.500.000. Dit is
natuurlijk raar. Notaris zei: ik heb geheimhoudingsplicht.
o HR: je hebt inderdaad geheimhoudingsplicht, maar je had dienst moeten
weigeren.
o Je moet handelen als redelijk bekwaam notaris.
1. Je moet redelijk bekwaam zijn.
Je moet goed op de hoogte zijn van je eigen vak.
2. Je moet redelijk handelen.
Je moet handelen zoals andere collega-notaris zou handelen in
de situatie.
o Dit is de civielrechtelijke norm. De civielrechtelijke rechter kijkt dus naar deze
norm in geval van schade.
, HC2: Geheimhoudingsplicht
Notarissen
Je kan ook vertrouwensproblemen hebben bij een derde die partij is bij bijv. een
hypotheekovk.
o Tilburgse hypotheekbankarresten: THB: als notaris heb je ook zorg voor
derden. De bank ging failliet en derden waren hier de klanten, dus bijv.
spaarders. De notaris heeft ook zorgplicht jegens derden in voorkomende
gevallen.
Je moet onpartijdig zijn, ook t.o.v. de advocaat, art. 17 WNA. Je moet ook
onafhankelijk zijn, vooral financieel. Dus niet afhankelijk zijn van paar of zelfs 1 cliënt.
o Sinds nieuwe WNA heb je de partij-notaris: dan is het een partijadviseur. Je
kan als notaris dus adviseur zijn van één van partijen. Je passeert dan niet,
maar alleen adviseur. Dit moet je kenbaar maken aan wederpartij. Je mag dan
dus ook niet passeren of iemand van jouw kantoor, tenzij alle partijen
instemmen met dat het wel mag.
Toegevoegd notaris: is vrij nieuw. Dit was de NID (notaris in dienstbetrekking)
o Als toegevoegd notaris heb je geen eigen protocol, maar wel continue passeer
bevoegdheid. Je bent benoemd, maar je passeert in het repertorium van je
werkgever. Het is een veredelde kandidaat. Het is wel een ambt en benoemd
bij KB.
o Je bent wel echt notaris, echt een ambt.
Geheimhoudingsplicht
De notaris moet eigenlijk gewoon alles geheimhouden, hij/zij is vertrouwenspersoon.
Je moet hem/haar kunnen vertrouwen als burger.
Bij de notaris staat het niet in een contract ofzo, maar echt in de wet.
Art. 22 WNA: waarvan je kennisneemt moet je geheimhouding doen. Dit geldt ook
voor werknemers en ook voor ex-werknemers.
o Dit is de kernbepaling
Art. 3 WNA: gaat over de ambtseed. Ook hier wordt de geheimhoudingsplicht
benoemd. Je belooft dus ook geheim te houden. Je zult geheimhouding betrachten.
Art. 49 WNA: gaat over belanghebbenden, rechtstreeks of indirect etc. Je mag bijv.
alleen afschrift akte meegeven aan een belanghebbende.
o HR Ouwendijk/Pons: in 1982 was er art. 42 WNA (oude wet), nu is dat dus 49
WNA.
Gaat over lid 2 49: wie recht hebben op bijv. die afschriften.
Dit gaat over iemand die onterfd is. De notaris is Pons.
Vraag is in hoeverre je als onterfde erfgenaam recht op een afschrift
van een testament/herroepen testament. Je wilt bijv. weten dat je in
het vorige testament wel werd vermeld en nu ineens niet meer. Zo
kan je kijken wat er precies is gebeurd.
HR: je hebt als onterfde erfgenaam recht op inzage in het laatste
testament, zodat je je onterving kan zien. T.a.v. herroepen
testamenten geldt dat je op grond van belangenafweging van notaris
in bepaalde omstandigheden toch recht hebt op inzage.
Je hebt dus zeker rechten en soms zelfs op vorige testamenten.
Art. 4 Beroeps- en gedragsregels: hier wordt de plicht ook benoemd.
