FOR
Basisboek Bedrijfseconomie
Bedrijfsadministratie met ERP
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 15 BB..................................................................................................................................... 4
15.1 Belanghebbenden en publicatieplicht ......................................................................................... 4
15.2 Jaarrekening ................................................................................................................................ 4
15.3 Directieverslag ............................................................................................................................. 6
15.4 Accountantsverklaring................................................................................................................. 6
Hoofdstuk 16 BB ..................................................................................................................................... 6
16.1 Balans: activa, eigen vermogen en verplichtingen ...................................................................... 6
16.2 Vaste activa (fixed assets) ........................................................................................................... 6
16.3 Vlottende activa .......................................................................................................................... 7
16.4 Eigen vermogen ........................................................................................................................... 9
16.5 Verplichtingen (vreemd vermogen) ............................................................................................. 9
Hoofdstuk 5 ERP .................................................................................................................................. 11
5.3 Voorzieningen .............................................................................................................................. 13
5.5 Oninbare vorderingen.................................................................................................................. 14
5.6 Vaste activa: afschrijving............................................................................................................. 15
5.7 Interest ........................................................................................................................................ 16
5.8 Salarissen ..................................................................................................................................... 16
5.9 Belastingen .................................................................................................................................. 17
5.10 Controles.................................................................................................................................... 19
5.11 Rapportage, analyse en interpretatie ....................................................................................... 19
5.12 Verbijzondering van indirecte kosten ........................................................................................ 19
5.13 Kostenboekingen: de kostenverdeling ....................................................................................... 19
5.14 Budgettering .............................................................................................................................. 24
Hoofdstuk 6.4 ERP............................................................................................................................... 27
6.4 Bijzondere boekingen ten aanzien van de prijsverschil bij inkopen............................................. 27
Hoofdstuk 6.6 t/m 6.12 ERP ................................................................................................................. 28
6.6 Controles, kolommenbalans en voorafgaande journaalposten .................................................. 28
6.7 Rapportage, analyse en interpretatie ......................................................................................... 29
6.8 Feitelijke jaarafsluiting en daarbij horende automatische boekingen ........................................ 29
6.9 XBRL-SBR ..................................................................................................................................... 29
6.10 Verschillen in winstverdeling door verschillende juridische vormen ......................................... 31
6.11 Winst bij persoonlijke ondernemingsvormen ............................................................................ 31
6.12 Winst bij rechtspersonen ........................................................................................................... 32
Hoofdstuk 7 ERP .................................................................................................................................. 34
7.1 Eigen vermogen ........................................................................................................................... 34
2
, 7.2 Vreemd vermogen ....................................................................................................................... 37
7.3 Financial lease ............................................................................................................................. 40
7.4 Operational lease ........................................................................................................................ 40
Hoofdstuk 7 BB .................................................................................................................................... 41
7.1 Eigen vermogen bij ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid............................................. 41
7.2 Eigen vermogen bij ondernemingen met rechtspersoonlijkheid ................................................. 41
7.3 Waarde van aandelen ................................................................................................................. 43
7.4 Reserves ....................................................................................................................................... 44
7.5 Aandelenemissie .......................................................................................................................... 45
Hoofdstuk 5 BBE.................................................................................................................................. 45
5.1 Investeringsprojecten en vrije kasstroom .................................................................................... 45
5.2 Beoordeling op basis van periodewinst ....................................................................................... 46
5.3 Beoordeling op basis van vrije kasstromen ................................................................................. 47
5.4 Beoordeling op basis van vrije kasstromen met inachtneming van tijdvoorkeur........................ 47
5.5 Leasing ......................................................................................................................................... 48
Hoofdstuk 9 BBE .................................................................................................................................. 49
9.1 Ratioanalyse ................................................................................................................................ 49
9.2 Rentabiliteitskengetallen ............................................................................................................. 49
9.3 Solvabiliteitskengetallen.............................................................................................................. 50
9.4 Liquiditeitskengetallen ................................................................................................................ 51
3
,Hoofdstuk 15 BB
1. De student verwerkt complexe mutaties in de financiële administratie, zodanig dat deze voor elke
ondernemingsvorm leiden tot een balans en resultatenrekening.
2. De student analyseert gegevens van een onderneming, zodanig dat hij tot conclusies komt over de
financiële gezondheid van de onderneming.
15.1 Belanghebbenden en publicatieplicht
Belanghebbenden bij externe verslaggeving.
• Eigenaren, voor zover dit anderen zijn dan de bestuurders van het bedrijf (aandeelhouders);
• Werknemers
• De fiscus
• Kredietverschaffers (bv banken).
Creative accounting: het opfleuren van de jaarrekening, zo lijkt de financiële positie van de
onderneming beter. De accountant controleert deze om creative accounting tegen te gaan.
Publicatieplicht geldt voor:
• NV
• BV met beperkte aansprakelijkheid
• Coöperatie
• Onderlinge waarborgmaatschappij
• Vereniging en stichting, minstens
jaarlijkse omzet van €6.000.000
Voldoen er 2 van de 3 criteria? Dan geldt die klasse.
Bij dochterondernemingen: cijfers als geheel (geconsolideerd)
15.2 Jaarrekening
De jaarrekening bestaat uit de balans, de resultatenrekening en een toelichting op beide stukken.
Alle beursgenoteerde ondernemingen in de EU zijn verplicht om voor hun geconsolideerde
jaarrekening de International Financial Reporting Standards (IFRS) toe te passen. Deze zijn
opgesteld door de IASB (International Accounting Standards Board). De IFRS is erop gericht om
vergelijking van winstcijfers mogelijk te maken tussen internationale ondernemingen. Voor de
vennootschappelijke jaarrekening (alleen van de holding) mag opgesteld worden volgens de
nationale wetgeving.
Niet-beursgenoteerde ondernemingen → wettelijke regels van het land van vestiging. In Nederland
staan deze in het Burgerlijk Wetboek. Deze regels geven een grote speelruimte aan de
ondernemingsleiding bij het opstellen van de jaarrekening. Ze kunnen vrijwillig kiezen om de
strengere IFRS-regels toe te passen.
4
,Voor de beursgenoteerde onderneming is er alleen de verplichting om de IRFS regels te volgen bij de
geconsolideerde jaarrekening. De vennootschappelijke jaarrekening mag opgesteld worden volgens
de nationale wetgeving.
Er zijn verschillende uitgangspunten die in acht moeten worden genomen:
• Relevantie
Informatie waar stakeholders iets kunnen uithalen.
• Betrouwbaarheid
Dat de informatie een goede financiële positie van de onderneming weergeeft.
• Controleerbaarheid
Een externe accountant moet in staan zijn een gedegen oordeel te vellen over de jaarrekening
Doel van basisprincipes is om de jaarrekening een relevant en betrouwbaar document te laten zijn.
• Toerekening
Opbrengsten en kosten dienen toegerekend worden aan de juiste periode. Regels voor de
toerekening worden aan de opbrengstenkant gegeven door het realisatieprincipe en aan de
kostenkant door het matchingprincipe.
• Realisatieprincipe
Het realisatiemoment is bereikt op het moment dat verkoop en levering hebben plaatsgevonden.
Dan dient de omzet geboekt te worden. Er mag niet gewacht worden met het nemen van winst
totdat de klant betaald heeft.
• Matchingprincipe
De kosten worden toegerekend aan de periode waarin de daaruit voortvloeiende opbrengst ontstaat.
Als er ingekocht wordt in 2017 boek je op voorraad, als dit in 2018 wordt verkocht boek je de kosten.
Als je een machine voor 10 jaar aanschaft, moet er afgeschreven worden over al deze jaren. Het
matchingprincipe kan op 2 manieren nader worden ingevuld:
Product matching → kosten worden toegerekend aan de producten en worden vervolgens ten laste
gebracht van het resultaat in de periode waarin deze producten verkocht worden.
Period matching → worden niet in de voorraadwaardering opgenomen, maar worden direct
toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.
• Voorzichtigheid
Bij het opstellen van de jaarrekening dienen schattingen te worden gemaakt, omdat er op de
balansdatum nog allerlei niet voltooide activiteiten zijn. Als op de balansdatum geconstateerd wordt
dat uit de ‘nog niet afgewerkte’ zaken naar verwachting verliezen zullen voortvloeien, worden deze
in de jaarrekening verwerkt. Verliezen worden opgenomen op moment van constatering, winsten op
het moment dat ze gerealiseerd zijn.
• Continuïteitsveronderstelling
Continuïteitsveronderstelling (going concern principe) houdt in dat er verondersteld wordt dat de
onderneming het in de productiemiddelen geïnvesteerde vermogen zal terugverdienen. In dat geval
is de waardering op basis van inkoopprijzen. Als er een liquidatie van de onderneming aankomt,
dient een jaarrekening op basis van liquidatiewaarde (verwachte opbrengstwaarde) te worden
opgesteld.
• Vergelijkbaarheid
De gebruiker van een jaarrekening zal graag jaarrekeningen vergelijken. Dit kan door jaarrekeningen
uit vroegere jaren te vergelijken (tijdsvergelijking) en/of met jaarrekening uit hetzelfde jaar van
andere ondernemingen (bedrijfsvergelijking). Dezelfde uitgangspunten moeten gehanteerd worden
5
, om een zinvolle vergelijking te maken. Soms is er sprake van een stelselvergelijking: een verandering
in de grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening.
15.3 Directieverslag
In het directieverslag worden twee onderdelen opgenomen:
• Ten eerste dient een uiteenzetting gegeven te worden over de gang van zaken in het
afgelopen boekjaar en de financiële toestand van de onderneming op balansdatum.
• Ten tweede wordt er aandacht besteed aan de verwachtingen voor de toekomst →
toekomstparagraaf. Voor eventuele beleggers.
15.4 Accountantsverklaring
Onderneming is verplicht om een accountant onderzoek te laten doen naar de jaarrekening. Deze
controleplicht geldt in Nederland voor grote en middelgrote ondernemingen. Jaarrekening (en
directieverslag) vallen onder de accountantsverklaring.
1. Goedkeurende verklaring: jaarrekening voldoet aan de gestelde eisen.
2. Verklaring met beperking
3. Verklaring van oordeelsonthouding: onzeker over de getrouwheid van de jaarrekening
4. Afkeurende verklaring: jaarrekening voldoet niet aan de eisen.
Als belanghebbenden denken dat de jaarrekening niet voldoet aan de wettelijke eisen → rechtsvordering
instellen bij de Ondernemingskamer van het Gerechtshof. Voor beursgenoteerde ondernemingen geldt
het AFM die toezicht houdt op de kwaliteit van de jaarverslagen en de accountantscontrole.
Hoofdstuk 16 BB
16.1 Balans: activa, eigen vermogen en verplichtingen
Een activum dient aan twee voorwaarden te voldoen:
1. Het is in de beschikkingsmacht van de onderneming.
2. Het levert naar verwachting economische voordelen voor de onderneming op.
Een vrachtauto is een activum: bedrijf kan alles doen met de auto wat hij wil (beschikkingsmacht) en
het inzetten van de auto levert opbrengsten op (economische voordelen)
Als er twijfel ontstaat of er wordt voldaan aan beide elementen, dan wordt de vraag gesteld of het
object op de balans wordt gezet (on-balance) of buiten de balans gehouden dient te worden (off-
balance)
De verplichtingen van de onderneming bestaan uit voorzieningen en schulden.
16.2 Vaste activa (fixed assets)
Het gaat bij immatriële vaste activa om de “niet-grijpbare” bedrijfsmiddelen:
1. Onderzoek en ontwikkeling
Onderzoeksuitgaven mogen volgens het IFRS niet op de balans gezet worden, omdat er nog geen
concrete verwachting van economisch voordeel is. Uitgaven die gedaan worden om een nieuw
product op de markt te zetten (ontwikkelingsuitgaven) dienen wel op de balans te komen, op
voorwaarde dat de technische uitvoerbaarheid van het project gebleken is en er voldoende
verwachting is van economische voordelen.
Een producent van consumentenelektronica heeft in 2017 €10 mln besteed aan verkennend onderzoek naar de mogelijkheden die
een nieuw soort kunststof kan bieden bij het lichter en steviger maken van tv’s, wasmachines en dergelijke. Technici hebben tests
uitgevoerd met verschillende samenstellingen van kunststof. Daarnaast is €15 mln besteed aan het maken van een prototype en
een testopstellen voor de productie van een nieuw model stofzuiger. Na enige proefruns blijkt dat het model gereed is voor
productie. 6
De onderneming is beursgenoteerd en met dus voldoen aan de IRFS-regels. De €10 mln is besteed aan onderzoek en mag dus NIET
geactiveerd worden. Het bedrag wordt als “lopende kosten” ten laste van de winst van 2017 gebracht. Bij de €15 mln gaat het om
ontwikkelingsuitgaven die als investering beschouwd worden en dus op de balans per 31 december 2017 komen te staan.
, 2. Gekochte concessies, octrooien en merken
Dit gaat om ‘harde’ immateriële vaste activa, omdat er sprake is van contractueel vastgelegde
rechten.
Octrooi → officiële erkenning dat je als enige het recht hebt om iets dat je hebt bedacht of gemaakt
te verkopen
Concessie → vergunning van de overheid. Ook kan een onderneming het recht van een ander bedrijf
kopen om een bepaald merk te mogen voeren.
Betaalde goodwill valt ook onder de immateriële vaste activa.
Materiële vaste activa
Hieronder vallen gebouwen, machines, auto’s, computers en dergelijke. Gekochte
productiemiddelen dienen op de balans te staan (on-balance) en gehuurde productiemiddelen niet
(off-balance). Uiteraard worden de huurkosten wel weergegeven op de resultatenrekening.
Leasing wordt ook steeds meer gedaan, hier zijn twee vormen van:
Operational lease → er is een overeenkomst die op korte termijn opzegbaar is en de
onderhoudskosten zijn de voor de leasemaatschappij. Het object is te vergelijken met huur en wordt
dus niet NIET op de balans gebracht.
Financial lease → Overeenkomst voor de geschatte economische
levensduur van het object. Deze is tussentijds niet opzegbaar.
Onderhoudskosten zijn voor de gebruiker. De gebruiker is geen
juridische eigenaar, maar wel in economische zin. Daarom komt het
object wel op de balans onder de materiële vaste activa.
Afschrijvingen
De afschrijving die op immateriële vaste activa en de materiële vaste activa dient te worden
toegepast, wordt bepaald aan de hand van aanshafprijs, geschatte gebruiksduur en geschatte
restwaarde.
Lineaire afschrijving → er wordt elk jaar een gelijk bedrag afgeschreven.
Degressieve afschrijving → het afschrijvingsbedrag wordt elk jaar kleiner. Deze afschrijving wordt
meestal gebruikt bij de boekwaardemethode.
Wanneer verwacht wordt dat de boekwaarde van de vaste activa niet volledig wordt goedgemaakt
door toekomstige ontvangsten, dient een bijzondere waardevermindering worden toegepast.
De grootte van de bijzondere waardevermindering wordt bepaald door de boekwaarde van het
activum te vergelijken met de realiseerbare waarde. Dit is het bedrag dat naar verwachting
ontvangen wordt als het verkocht wordt → de directe opbrengstwaarde OF het bedrag dat het
activum nog zal opleveren bij de bedrijfsuitoefening → bedrijfswaarde / indirecte opbrengstwaarde.
➔ Wanneer de directe opbrengstwaarde lager is dan de bedrijfswaarde, heeft het financieel
geen zin om het te verkopen, aangezien met de bedrijfsuitvoering meer kan worden
verdiend.
Financiële vaste activa
Gaat vooral om deelnemingen in het aandelenkapitaal van andere ondernemingen.
16.3 Vlottende activa
Voorraden
Voor de externe verslaggeving is het matchingprincipe van belang. Voor de voorraadwaardering
betekent dit dat de aanschafkosten/vervaardigingskosten opgenomen moeten worden, zodat ze in
de periode van verkoop ten laste van het resultaat gebracht kunnen worden. Naast directe kosten
7
,heb je ook indirecte kosten. Niet op alle kosten wordt product-matching toegepast. Kosten die niet
aan de voorraad worden toegerekend, worden verwerkt d.m.v. period matching.
Inkopen van soortgelijke goederen in verschillende partijen
FIFO-methode → First In First Out
LIFO-methode → Last In First Out
GIP-methode → de kostprijs van de verkochte goederen wordt berekend op basis van een gewogen
gemiddelde. Daarbij wordt na elke inkoop de gemiddelde inkoopprijs van de aanwezige voorraad
bepaald en wordt de kostprijs verkopen van een daarna volgende verkoop gebaseerd op de
gemiddelde inkoopprijs per verkochte eenheid.
Minimumwaarderingsregel: wanneer de verwachte netto-opbrengstwaarde van het betreffende
goed lager is dan de boekwaarde van het activum geldt er voor de vlottende activa ook dat er een
afboeking dienst plaats te vinden.
Onderhanden projecten
Indien sprake is van langlopende werken dan is de vraag of er strikt aan het realisatieprincipe moet
worden vastgehouden. De winst is pas bij oplevering van het werk gerealiseerd. Als 1 project 3 jaar
duurt, is er pas na 3 jaar winst gemaakt → completed-contract-methode. Indien er een schatting
gemaakt kan worden van de te maken kosten in de verschillende fasen, wordt percentage-of-
completion-methode gebruikt. Hierbij wordt er naarmate het werk vordert geleidelijk winst
genomen. De completed-contract-methode moet alleen gebruikt worden als er een goede schatting
gemaakt kan worden voor de percentages.
Effecten
Wanneer een bedrijf teveel kas heeft, dan gaat er geïnvesteerd worden in aandelen. Dit
aandelenpakket wordt dan gerubriceerd onder de effecten. Deze kunnen tegen de aanschafprijs
gewaardeerd worden. Het ontvangen dividend is winst. Het heeft de voorkeur om beleggingen te
waarderen tegen verkoopwaarde, waarbij waardestijgingen onmiddellijk in het resultaat worden
opgenomen. Zo wordt het realisatieprincipe opzij gezet.
8
, 16.4 Eigen vermogen
Het eigen vermogen bestaat uit het aandelenkapitaal, het agio en de reserves. De winst over het
afgelopen boekjaar kan als aparte post in de balans worden vermeld (balans vóór winstverdeling) of
met inachtneming van de winstbestemming worden verdeeld over de posten Reserves (eigen
vermogen) en Te betalen dividend (schulden). Onder IRFS mag alleen een balans vóór winstverdeling
worden opgemaakt; de Nederlandse wet staat beide alternatieven toe.
De GIP-methode (gemiddelde inkoopprijs) = de kostprijs wordt berekend op basis van een gewogen
gemiddelde.
IFRS staat de LIFO-methode niet toe.
16.5 Verplichtingen (vreemd vermogen)
Het vreemde vermogen bestaat uit 2 soorten verplichtingen: voorzieningen en schulden.
Voorzieningen mogen pas gevormd worden als er op de balansdatum sprake is van verplichtingen of
verliezen op grond van specifieke risico’s. Als er sprake is van waarschijnlijke verliezen op
balansdatum die direct gekoppeld zijn aan een bepaald activum, dat wordt de desbetreffende
voorziening gesaldeerd met dat activum. Het is dan in mindering gebracht aan de debetzijde.
De schulden worden opgesplitst in langlopende schulden en kortlopende schulden. Kortlopende
schulden → Er dient binnen een jaar terugbetaald te worden. Indien van een schuld elk jaar een deel
afgelost wordt, wordt het binnen een jaar af te lossen deel geboekt onder kortlopende schulden.
Garantievermogen = eigen vermogen + achtergestelde leningen (wordt pas betaald nadat de overige
schuldeisers betaald zijn).
16.6 Resultatenrekening
Voor het opstellen van de resultatenrekening (income statement) worden twee
presentatiewijzen gebruikt:
- Catagorale methode
- Functionele methode
De catagorale resultatenrekening verschaft informatie over de omvang van de kostensoorten.
Voorbeeld van een categorale resultatenrekening:
De functionele resultatenrekening geeft inzicht in de
kosten van een aantal functies in een bedrijf zoals de
fabricage, de verkoopfunctie en de algemene
beheersfunctie. Voorbeeld van een functionele
resultatenrekening 9
