Samenvatting gezin en recht ‘jeugdrecht begrepen’
Week 1 hoofdstuk 2 (2.1 t/m 2.3, 2.5), h3 (3.1 t/m 3.4), h5 (5.1 t/m 5.4), h18 &
kinderrechtenverdrag (https://www.dekinderombudsman.nl/system/files/inline/Unicef
%20Kinderrechtenverdrag%20Nederlandsa6_0.pdf )
Het personen- en familierecht is een onderdeel van het burgerlijk recht. Een familierechtelijke relatie
is een juridische relatie tussen gezins- of familieleden waaruit recht en plichten ontstaan.
Afstamming is de familierechtelijke relatie tussen een jeugdige en zijn ouders. Door juridisch
ouderschap ontstaat er een levenslange band tussen ouders en kinderen. Die band blijft bestaan,
ongeacht wat er in het leven van ouder en kind gebeurt. De wetgever kent een tamelijk eenvoudig
uitgangspunt voor het juridische moederschap. Moeder is de vrouw uit wie het kind is geboren. De
wetgever laat zich bij de vraag naar het moederschap leiden door de bevalling. Hierbij wordt er ook
geen onderscheid gemaakt in het geval van draagmoederschap (een vrouw brengt een kind voor een
andere vrouw ter wereld). Omdat het BW het draagmoederschap niet (er)kent, is de kern van de
afspraken tussen de draagmoeder en de wensmoeder over de overdracht van het kind voor het recht
ongeldig. De draagmoeder blijft de juridische moeder, dit moederschap eindigt niet doordat de
moeder haar kind aan een ander afstaat. In het geval dat de draagmoeder niet getrouwd is, kan de
wensmoeder het kind erkennen en vervolgens het gezag aanvragen via de rechtbank. Op deze
manier kunnen de wensouder(s) het kind adopteren. Echter is dit niet mogelijk als de draagmoeder is
getrouwd, omdat zij en haar man dan de juridische ouders van het kind zijn. Er kunnen volgens de
BW maximaal 2 juridische ouders zijn. Draagmoederschap zal in de toekomst eventueel een
wettelijke basis krijgen, onder een aantal strikte voorwaarden. Wie de juridische vader van de
jeugdige is, geeft de BW een tamelijk uitgebreid antwoord. Eenmaal geregistreerd als de juridische
vader van een jeugdige kan dit in principe niet meer worden gewijzigd. Ook niet ondanks overlijden,
echtscheiding enzovoort. De juridische vader is de man:
- Die bij de geboorte met de moeder is gehuwd : Dit is de hoofdregel over het juridische
ouderschap ‘vader van het kind wordt de man die getrouwd is met de vrouw die het kind ter
wereld brengt.’ Dezelfde regel geldt voor de man die op het moment van de geboorte de
geregisterde partner van de moeder is. Er zijn hiertussen tevens geen juridische verschillen.
Er kan een verzoek worden ingediend bij de rechtbank om het vaderschap dat door een
huwelijk is ontstaan te ontkennen. Voorwaarde is dat het duidelijk is dat de man niet de
biologische vader is van het kind. De vader en moeder kunnen in principe het vaderschap
niet ontkennen als de man eerder instemde met kunstmatige inseminatie, of met in-
vitrofertilisatie met donorzaad, of als hij wist dat de vrouw zwanger was van een ander toen
hij trouwde. Als een vrouw bevalt binnen 306 dagen na het overlijden van haar wettige man,
zal hij gezien worden als de juridische vader (ondanks eventueel hertrouwen).
- Die de jeugdige heeft erkend: een jeugdige die geen juridische vader heeft (is geboren uit een
moeder die bij de geboorte niet getrouwd was en ook geen geregisterd partnerschap had),
kan door een man (die minstens 16 jaar oud is) worden erkend. Dit wil zeggen dat hij de
juridische vader van de jeugdige wordt. Erkenning is alleen mogelijk als een jeugdige nog
geen juridische vader heeft. Een man die een jeugdige erkent, zegt daarmee niet dat hij de
biologische vader is. Bij erkenning gaat het om een juridische daad. De man schept door de
erkenning een familierechtelijke relatie tussen hem en de jeugdige. Na de erkenning is de
erkenner de juridische vader van de jeugdige, ook al is in werkelijkheid een andere man de
biologische vader. Om een kind te erkennen moet een man bij de burgerlijke stand van de
gemeente verklaren dat hij de juridische vader van de jeugdige wil zijn. Van deze verklaring
wordt een akte opgemaakt, die wordt ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand.
Daarmee is de erkenning een feit. Een man beslist niet alleen zelf over de erkenning. Voor de
1
, erkenning van een jeugdige tot 16 jaar heeft de man toestemming van de moeder nodig. is
de jeugdige tussen de 12 en 16 jaar oud, dan moeten moeder en jeugdige beiden
toestemming geven. Wil een man een jeugdige van 16 jaar of ouder erkennen, dan is alleen
de toestemming van de jeugdige nodig. geven de moeder en/of jeugdige geen toestemming,
dan gaat de erkenning in principe niet door. Maar een man die kan aantonen dat hij de
verwekker is van de jeugdige hoeft zich niet bij de weigering neer te leggen. De rechtbank
kan de man dat toestemming geven voor de erkenning als hij meent dat de erkenning de
belangen van het kind niet schaden en de belangen niet zullen schaden die de moeder heeft
bij een ongestoorde verhouding met haar kind. Bepaalde zaken maken het verzoek
kansrijker. Tevens kan er sprake zijn van misbruik van bevoegdheid van de moeder als zij
tijdens de procedure een andere man toestemming geeft voor erkenning van de jeugdige.
Hierom is er de regel dat dit wordt gezien als een voorwaardelijke toestemming, en dat eerst
de procedure van de man wordt vervolgd. Erkenning is niet mogelijk door een man die,
vanwege te nauwe verwantschap, geen huwelijk met de moeder zou mogen sluiten, door
een man die nog geen 16 jaar oud is, door een man die onder curatele staat (tenzij bij
toestemming van de kantonrechter) en als de jeugdige al twee juridische ouders heeft.
erkenning is ook mogelijk bij notariële akte. Erkenning kan zowel voor, tijdens of na de
geboorte plaatsvinden. Door de erkenning ontstaat vaderschap vanaf het moment van de
erkenning. Erkenning betekent alleen ouderschap, geen gezag. Een erkenning is in principe
definitief, zij kan niet zomaar weer ongedaan worden gemaakt. Alleen als de erkenner niet
de biologische vader is, zet de wetgever de deur voor ongedaan making van de erkenning op
een kier. Het Burgerlijk Wetboek bepaalt tevens dat rechtshandelingen te niet kunnen
worden verklaard als ze tot stand zijn gekomen door een wilsgebrek.
- Van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld: gaat het bij erkenning om een man
die vrijwillig een vader-kindrelatie aangaat, bij de gerechtelijke vaststelling van het
vaderschap legt de rechter het juridische vaderschap aan de verwekker op. Van deze
mogelijkheid kan ook gebruik worden gemaakt als een man overlijdt voordat hij het kind
heeft erkend, of als een verwekker weigert om zijn kind te erkennen. Kan de moeder of de
jeugdige aantonen dat de man de verwekker is, dan kunnen de moeder (tot de jeugdige 16
jaar is) en de jeugdige (vanaf 12 jaar) de rechter vragen het vaderschap van de man vast te
stellen. Wordt het vaderschap van de man door de rechter vastgesteld, dan ontstaat door de
rechtelijke uitspraak een juridische vader-kindrelatie, die dezelfde gevolgen heeft als andere
vormen van juridisch vaderschap. Een man kan hier niet zelf om vragen. En verder zijn de
voorwaarde redelijk overeenkomstig met die van de erkenning (vanaf 16 jaar, te nauwe
band, mogelijk zonder biologische band). Een vaderschapsactie is wat anders, waarbij een
moeder de rechter vraagt om de verwekker van het kind te verplichten een bijdrage te
leveren in de kosten van studie en levensonderhoud van zijn kind.
- Die de jeugdige heeft geadopteerd.
Het is voor een vrouw ook mogelijk om de tweede juridische ouder, de zogeheten duo-ouder, te
worden. Door deze nieuwe wetgeving:
- Wordt de vrouw met wie de moeder bij de geboorte is getrouwd automatisch de tweede
ouder van het kind (voorwaarde genetische materiaal donorbank)
- Kan een vrouw in alle andere gevallen met toestemming van de moeder (en van het kind
vanaf 12 jaar) een kind erkennen.
- Heeft een vrouw die als levensgezel van de moeder heeft ingestemd met een daad van
verwekking bij het kind, het recht om vervangende toestemming voor de erkenning te
vragen bij de rechtbank.
2
