RIJTJES BURGERLIJK RECHT 3
Functies van het aansprakelijkheidsrecht
1. Compensatie à volledig herstellen van schade + selectie (bepalen in welke gevallen schade wordt
gecompenseerd.
2. Preventie à voorkomen van schade
3. Rechtshandhaving à het aansprakelijkheidsrecht wordt gezien als mogelijkheid om bepaalde rechten te
handhaven (bijv. grondrechten/persoonlijkheidsrechten) en om opnieuw rechten te creëren (bijv.
immateriële schadevergoeding als er sprake is van psychisch leed).
4. Erkenning van leed/onrecht (ventielfunctie) à Urgenda. Kan rechter gat vullen dat wetgever laat?
5. Genoegdoening (art. 6:106 BW) à leed wordt voor ouders van aangereden kind niet gecompenseerd,
maar het is enkel een tegemoetkoming in het psychische leed.
6. ‘Straffen’/ontneming van voordeel (art. 6:104 BW) à de veroorzaker van schade straffen (bijv. zijn winst
weer afpakken).
Fout = een toerekenbare onrechtmatige daad die door een persoon is verricht.
- Schuldaansprakelijkheid voor eigen onrechtmatig gedrag (persoonlijk). Dader is in de fout gegaan.
Risicoaansprakelijkheid = een kwalitatieve aansprakelijkheid, in hoedanigheid van (bijv. kind – ouder,
werknemer – werkgever, bezitter opstal, dier). Toerekening is niet nodig.
- Ter rechtvaardiging van risicoaansprakelijkheden is met name gewicht toegekend aan:
o Het gevaar dat van een zaak uitgaat;
o Het feit dat iemand profijt heeft van een bepaalde zaak of activiteit;
o Vermogen om de schade te dragen;
o Verzekerbaarheid.
Aansprakelijkheid voor eigen onrechtmatig handelen (fout-aansprakelijkheid) à art. 6:162 BW
1. Onrechtmatigheid (lid 2) = ziet op het gedrag.
1) Inbreuk op een recht
2) Strijd met een wettelijke plicht
3) Zorgvuldigheidsnorm: ‘strijd met het ongeschreven recht dat in het maatschappelijk verkeer
betaamt’(gedrag dat (maatschappelijk) onzorgvuldig is)
Rechtvaardigingsgronden (neemt de onrechtmatigheid weg):
o Noodweer
o Overmacht (een van buiten komende dwang waaraan geen weerstand valt te bieden)
o Noodtoestand
o Bevoegd gegeven ambtelijk bevel à als politieagent aangeeft dat je moet doorrijden, en op het
moment dat je oversteekt rijdt er een auto waar je tegen aanbotst, dan kun je beroep doen op deze
rechtvaardigingsgrond.
2. Toerekening (lid 3) = ziet op de persoon van de dader
1) Schuld à verwijtbaarheid
2) Wet à bijv. art. 6:165 BW, dit bepaalt expliciet dat een gedraging die voortvloeit uit een handicap
toch aan de betrokkene kan worden toegerekend.
3) Verkeersopvattingen
Schulduitsluitingsgronden:
o Noodweerexces
o Psychische overmacht
o Verontschuldigbare dwaling
o Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel.
3. Causaliteit (lid 1: ‘dientengevolge’ à causaal verband tussen schade en gedraging, csqn-verband) = een
verbinding tussen de onrechtmatige gedraging en de schade. Als de schade niet zou zijn opgetreden als
de onrechtmatige gedraging niet zou hebben plaatsgevonden, dan is er sprake van een csqn-verband.
4. Relativiteit (art. 6:163 BW) = er moet een relatie zijn tussen de geschonden norm en de schade zoals die
door een benadeelde is geleden. Het gedrag moet jegens eiser onrechtmatig zijn.
o Geldt voor alle categorieën onrechtmatigheid, maar vormt in de regel alleen een afzonderlijke toets
bij ‘strijd met een wettelijke plicht’ Bij andere 2 categorieën onrechtmatigheid zit het er al bij in.
5. Schade = afd. 6.1.10 BW
Gemaakt door Myron de Wolff. Niet doorsturen! 1
, Onrechtmatigheid
1) Inbreuk op een recht
Het moet gaan om een subjectief recht = een recht dat iemand toekomt, hoogwaardig belang.
- Absolute vermogensrechten à eigendomsrecht, octrooirecht, auteursrecht, merkenrecht
- Persoonlijkheidsrechten à recht op integriteit van lijf en leven, recht op persoonlijke vrijheid, het
recht op eer en goede naam, recht op voor- en familienaam
Niet elke inbreuk is onrechtmatig à rechtvaardigingsgronden en OSVO.
- Zwiepende tak
. .
2) Strijd met een wettelijke plicht
Elke algemeen verbindende regeling, uitgaande van een bevoegd gezag (wet in materiële zin)
- De afbakening is het relativiteitsvereiste (art. 6:163 BW) om te voorkomen dat iedere ‘strijd met de
wet’ ook daadwerkelijk onrechtmatigheid oplevert.
o Als er geen relativiteit is, dan kan de categorie 3 als vangnet fungeren. Overtreding van de
norm kan hierbij worden meegewogen. àReflexwerking of correctie Langemeijer
. .
3) Zorgvuldigheidsnorm
Een gedraging is onrechtmatig wanneer deze in strijd is met de maatschappelijke zorgvuldigheid (in het leven
geroepen sinds Lindebaum/Cohen en Zuthpense waterleiding).
Kelderluik-factoren = deze factoren zijn van belang voor vaststellen of er sprake is van gevaarzetting.
1. Hoe waarschijnlijk kan de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid (van
anderen) worden geacht? (= de kans dat anderen niet goed opletten)
2. Hoe groot is de kans dat door deze niet-inachtneming ongevallen staan?
3. Hoe ernstig kunnen de gevolgen zijn? (Zaakschade of letselschade)
4. Hoe bezwaarlijk zijn de te nemen veiligheidsmaatregelen?
* Factor 1, 2, 3 bepalen de zwaarte van het risico (waarschijnlijkheid) en dat moet weer worden afgewogen
tegen de bezwaarlijkheid van de voorzorgsmaatregelen (factor 4).
Verdere bewerking van Kelderluik
5. Der Bildtpollen Aanwas BV – Miedema à de aard van de gedraging (was al dan niet sprake van een
noodsituatie, van een risicovolle activiteit, van een commerciële activiteit of alledaagse handeling).
Relevant is ook of degene die gevaar schept dat uitsluitend doet in zijn eigen belang, dan wel mede in
het algemeen belang of in het belang van degene die aan het gevaar wordt blootgesteld.
6. Jetblast à Niet waarschuwen voor op zichzelf toegestaan, aanvaardbaar gevaar vormt een schending
van de zorgvuldigheidsnorm als verwacht kan worden dat het publiek zich zal opstellen in de nabijheid
van de gevaarlijke plek. Wanneer kan een waarschuwing worden beschouwd als een afdoende
maatregel? à Het is van doorslaggevende betekenis of te verwachten valt dat de waarschuwing zal
leiden tot een handelen of nalaten waardoor het gevaar zal worden vermeden.
7. Skeelerongeval à vrijwillig blootstellen aan risico neemt niet weg om geen voorzorgsmaatregelen te
treffen. Daarnaast ook als iemand die een veiligheidsnorm schendt voor een bekend gevaar, ook
aansprakelijk voor verwezenlijking van het onbekende gevaar.
Deelnormen
Gevaarzetting (kelderluik) = het scheppen van een onaanvaardbaar onveilige situatie
- Professionele sfeer vs. privésfeer, wel overheid vs. geen overheid
- OSVO à Zwiepende tak (privésfeer), Zeulende zusjes = dat men het rechtsverkeer/samenleving niet
onnodig ontwricht om een te groot risico op aansprakelijkheid te creëren om iemand te helpen met
verhuizen (dat mensen het niet meer durven)
- Sport en spel à Tennisbal = minder snel aansprakelijk als je in speelse situatie schade veroorzaakt.
- Zuiver nalaten (derde als dader)
- Aansprakelijkheid voor gevaarlijke toestand & terreinbeheer (derde als dader) à Jetblast
Derde als dader = derde veroorzaakt de schade, of de derde handelt onrechtmatig, of de derde valt iets te
verwijten, maar u of een ander persoon kan daarvoor aansprakelijk worden gesteld. Gevaar wat niet zelf is
veroorzaakt, maar waar men bijv. voor had moeten waarschuwen of voorzorgsmaatregelen had moeten nemen.
Buiten gevaarzetting = zorgvuldigheidsnorm is geschonden, maar kelderluik is niet van belang.
- Hinder, profiteren van wanprestatie die door anders is gedaan, derdenwerking contract, niet nakoming
als OD jegens een derde, aansprakelijkheid toezichthouder
- Aantasting eer/goede naam, oneerlijke concurrentie
- Beroepsaansprakelijkheid, bestuurdersaansprakelijkheid
Gemaakt door Myron de Wolff. Niet doorsturen! 2
, Overige bronnen die invulling geven aan zorgvuldigheidsnorm (artikel van Smeehuijzen)
- Rol strijd met wettelijke plicht à als op zichzelf de strijd met de wettelijke plicht niet onrechtmatig
is, dan kan dat het wel worden i.c.m. andere omstandigheden (bijv. aansporen om wet te schenden,
samenwerking, reflexwerking).
- Rol maatschappelijke normen (m.n. bij beroepsaansprakelijkheid) à ‘veldnormen’ (gedragscodes,
protocollen, richtlijnen, medische aansprakelijkheid)
- Rol van tuchtrechtspraak en deskundigen à aansprakelijkheid van notaris, advocaten, etc.
* De omstandigheden van het geval blijven bepalend! Die geven kleur aan de factoren.
Deelnormen binnen gevaarzetting (Kelderluik toepassen)
Sport en spel (geen aansprakelijkheid)
- In geval van schade veroorzaakt tijdens sport of spel geldt een hogere drempel voor aansprakelijkheid.
Zelfs overtreding van de spelregels leidt niet direct tot aansprakelijkheid, want dat is ook voorzienbaar.
Aansprakelijkheid ontstaat pas bij grove overtredingen.
- Tennisbal à de deelnemers hebben over en weer van elkaar te verwachten dat er soms misslagen
voorkomen. Het spel lokt hier ook toe uit (bal, tennisracket). Een dergelijke gedraging wordt niet
onzorvuldig op de enkele grond dat zij door een OSVO tot gevolg heeft dat een deelnemer ernstig
letsel oploopt (uit Zwiepende tak).
- Midgetgolf à als partijen niet tegen elkaar spelen, maar op 2 verschillende banen, dan geldt niet een
lagere drempel. De spelers moeten gewoon rekening houden met het feit dat A even pauze neemt.
Wordt gezien als 1 spelsituatie (geldt ook voor toeschouwer – deelnemer, geen verschil).
- Bottefeart à Het feit dat het fluitsignaal heeft geklonken hoeft op zichzelf nog niet het einde van de
spelsituatie te betekenen.
OSVO (geen aansprakelijkheid)
- Zwiepende tak
- Voornamelijk schade die ontstaat in veelal alledaagse situaties waarbij de dader persoonlijk niet al te
veel te verwijten valt.
Zuiver nalaten (wel aansprakelijk)
In sommige gevallen kun je aansprakelijk zijn voor het enkele feit dat je niet hebt gewaarschuwd dat iemand
een gevaar heeft gecreëerd. Gaat om gevallen waarin iemand aansprakelijk is voor:
- Een gevaarlijke toestand die hijzelf niet in het leven heeft geroepen; of
- Voor een door een derde gepleegde OD.
- Broodbezorger à de vraag of er voor zuiver nalaten aansprakelijkheid bestaat hangt samen met de
vraag of de ernst van het gevaar (dat de situatie gevaarlijk is voor anderen) tot het bewustzijn van de
waarnemer is doorgedrongen (subjectieve bewustzijn).
Terreinbeheer/gevaarlijke toestand
Er is een gevaarlijke toestand die je niet zelf hebt gecreëerd, maar je zou er wel voor moeten waarschuwen (bij
Kelderluik heeft degene zelf de gevaarlijke toestand gecreëerd, hier niet.
- Metalen weegbrug voor vrachtwagens is door sneeuwval glad geworden. Geen waarschuwingsbord.
Op dag zelf geen sneeuw/neerslag, dagen ervoor wel en toen hebben ze ook gestrooid. Het bedrijf heft
voldoende maatregelen getroffen door vegen en herhaaldelijk strooien. Het bedrijventerrein werd niet
intensief gebruikt en ze hadden geen meldingen ontvangen van gladheid. Niet aansprakelijk.
- Ikea à wel aansprakelijk voor glijpartij voor de deur. De stoep is niet gebrekkig, maar het feit dat er
ijs op ligt maakt het wel gebrekkig. Er komt veel publiek op af, daarom moet je extra zorgvuldig zijn
met vegen. Dagje-uit mensen letten niet op de stoep. Juist terreinen die publiektoegankelijk zijn
(openbare gebouwen, scholen, ziekenhuizen, zorginstellingen), daar geldt een hoge zorgplicht. Voor
al het gevaar dat op de loer ligt moet worden gewaarschuwd, of het moet worden voorkomen.
- Gevaarzetting wegens onveilig voetbalveld in Curaçaose gevangenis
Deelnormen buiten gevaarzetting
Profiteren van wanprestatie
Profiteren van wanprestatie is in beginsel niet onrechtmatig jegens degene die schade lijdt. (Overeenkomsten
hebben immers geen derdenwerking). Contractuele relatie tussen A en B. A pleegt een wanprestatie. De
wanprestatie komt ten goede aan C (C is de lachende derde). Handelt C onrechtmatig jegens B? à Het enkele
feit dat de schade voor degene die profiteert voorzienbaar is, is onvoldoende om onrechtmatigheid aan te nemen.
De reden is gelegen in het beginsel dat contracten in principe alleen bindend zijn voor de contractspartijen.
- Pos van den Bosch à A is eigenaar van boerderij en zij pacht het aan B. A heeft B en optie gegeven
om de boerderij te kopen. Kort voor de dood van A wordt ze op andere gedachten gebracht en schenkt
Gemaakt door Myron de Wolff. Niet doorsturen! 3
