Jeugdrecht begrepen: samenvatting 2020-2021
Inhoud:
Korte samenvatting ‘hoorcolleges’, dit zijn de aangeboden kaders van het jaar
2020-2021
Samenvatting boek per thema (dus niet per hoofdstuk)
Soms aangevuld met verdiepende literatuur
Inhoud
Week 1 – Afstamming en gezag.............................................................................................................1
Week 2 – Kinderbeschermingsmaatregelen..........................................................................................5
Week 3 – Pleegzorg en adoptie.............................................................................................................9
Week 4 - Jongeren in het strafrecht....................................................................................................14
Week 5a - Gezag en ouderschapsplan.................................................................................................19
Week 5b – Omgang.............................................................................................................................26
Week 6 - Participatie............................................................................................................................31
Week 7 – Beroepsethiek......................................................................................................................35
Week 1 – Afstamming en gezag
Hoorcollege
1
,Afstamming: Meestal zijn de biologische ouders de juridische ouders van een kind. Maar bij
gevallen als een adoptie of zaaddonor is dit niet het geval. Het juridische ouderschap ontstaan
door geboorte/erkenning/adoptie. Als juridisch ouder heb je bepaalde rechten en plichten. Het
heeft ook andere gevolgen, zoals identiteit (achternaam) en erfrecht.
Gezag: Zeggenschap heeft niets te maken met afstamming. Een ouder kan pas beslissingen
maken wanneer het gezag uitoefent. Het is het recht hebben van het opvoeden en verzorgen
van het kind, op geestelijk en lichamelijk niveau. Hier hebben ouders een grote mate van
vrijheid in, maar ook beperkingen zoals de leerplicht. Overheid beschermt kinderen bij
misbruik van het gezag.
In de meeste gevallen wordt het gezag uitgeoefend door een ouder. Als een niet-ouder het
gezag uitoefent noem je het: voogdij. Dit kan een persoon (testamentaire voogdij en datieve
voogdij) of een gecertificeerde organisatie/instelling zijn.
Wanneer hebben kinderen ook iets te zeggen over zichzelf? Hier zijn specifieke
leeftijdsgrenzen voor. Bijvoorbeeld vanaf 12 jaar mogen kinderen meebeslissen in een
(medische) kwestie.
Literatuur week 1
Afstamming = de familierechtelijke relatie tussen jeugdigen en zijn ouders.
Moeder:
Juridisch gezien is moeder de vrouw uit wie het kind geboren is. Draagmoederschap wordt
niet door het burgerlijk wetboek (BW) erkent. Dit betekent dat de draagmoeder juridisch
gezien de moeder blijft, zelfs als het kind wordt afgestaan aan de wensmoeder.
- Is de draagmoeder niet getrouwd: wensmoeder het kind erkennen, gezag kan
overgeheveld worden. Kind kan dan na een jaar verzorging geadopteerd worden door
de wensmoeder.
- Is de draagmoeder getrouwd: kind kan niet worden erkend door de wensmoeder, de
rechtbank moet het gezag van de ouders ontnemen zodat de wensmoeder het kind kan
opnemen als pleegkind in het gezin. Na een jaar kan het kind geadopteerd worden.
Vader:
De man is juridisch gezien de vader wanneer:
- Die bij de geboorte met de moeder is gehuwd of geregistreerd is al partner
- Die de jeugdige heeft erkent
- Van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld
- Die de jeugdige heeft geadopteerd
Vaderschap dat door het huwelijk is ontstaan kan ontkend worden. Dit kan wanneer de man
niet de biologische vader is van het kind en dit niet wist voordat hij met de vrouw ging
trouwen (bedrog).
Vaderschap door erkenning komt veel voor, juridisch gezien blijft dit dan je vader.
Voor erkenning heb je tot 12 toestemming van de moeder nodig, tussen 12-16 van kind en
moeder en na 16 jaar mag het kind hier zelf over beslissen. Er kan zelfs na weigering een
vervangende toestemming aangevraagd worden door de man bij de rechtbank. Dit kan alleen
wanneer: de erkenning de belangen van het kind niet schaden en de belangen niet zal schaden
die de moeder heeft bij een ongestoorde verhouding met haar kind. Ook kan deze
toestemming gevraagd worden wanneer de moeder is overleden.
Een kind kan niet worden erkent wanneer:
- De man een nauw verwantschap is van de moeder
2
, - Een man onder de 16
- Door een man die onder curatele staat
- De jeugdige heeft al 2 ouders
Erkenning kan alleen worden vernietigd als het kind erachter komt dat het niet zijn
biologische vader is. Er zijn nog uitzonderlijke redenen om het ook te laten vernietigen, zoals
bij dwaling, bedrog of misbruik van omstandigheden.
Bij gerechtelijke vaststelling gaat het niet om een man die vrijwillig vader-kind relatie
aangaat, het wordt opgelegd. Dit kan alleen door de moeder of het kind worden gedaan.
Sinds 2014 is ook duo-ouderschap mogelijk. Zo wordt de vrouw van de moeder
automatisch de duo-ouder wanneer er gebruik is gemaakt van een officiële spermabank
(anders moet het weer via erkenning i.p.v. een automatisch proces). Een erkenning kan
uiteindelijk maar door 2 mensen in totaal worden gedaan.
Juridisch ouderschap
Juridische ouders hebben vaak ook het gezag over een kind. Zo niet, heeft hij vaak wel recht
op omgang met het kind. De juridische ouders zijn onderhoudsplichtig, dus verplicht de
kosten te dragen van de verzorging en de opvoeding. Dit geldt ook voor de verwekker, dus
erkenning is niet altijd nodig. Daarnaast dragen ze de familienaam van een van de ouders en
zijn ze wettelijk erfgenaam. Wanneer een van de ouders een Nederlandse nationaliteit heeft
krijgt het kind dit ook. De juridische ouder heeft ook bepaalde rechten tijdens de rechtspraak,
en kan bijvoorbeeld als belanghebbende worden aangemerkt.
Positie van eicel- of spermadonor
Al met al kan een jeugdige in bijna alle gevallen de identiteit van zijn donor kunnen
achterhalen. Dit kan door een verzoek, die vervolgens afgewezen kan worden. Echter zijn de
belangen van het kind meestal zwaarder gewogen, waardoor hij vaak gegevens mag inzien.
Het heeft echter geen juridische consequenties.
Hoofdstuk 3: gezag over een jeugdige
Alle minderjarigen (onder de 18) staan onder gezag, dit bestaat uit een mengeling van:
- Opvoeden en verzorgen
- Beheer van eventueel vermogen van de jeugdige
- Verrichtten van juridische handelingen namens de jeugdige, zoals het sluiten van een
overeenkomst, toestemming geven voor hulpverlening, of het voeren van een proces.
Gezag van niet-ouders noemen we voogdij.
Bijzonder curator
Het gezag kan niet worden uitgeoefend door minderjarigen. Een meisje van 16 jaar of ouder
kan bij de kinderrechter een verzoek indienen om haar meerderjarig te verklaren. Wanneer dit
niet gebeurt kan ze wanneer ze 18 is de rechter verzoeken het gezag aan haar toe te wijzen.
Ouders die onder curatele zijn gesteld of langdurig slechte psychische toestand hebben zijn
ook onbevoegd over het gezag over hun kinderen uit te oefenen. Onder curatele stellen
betekent dat de rechter een meerderjarige weer de juridische positie geeft van een
minderjarige
Het ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht van de ouder om zijn minderjarige kind te
verzorgen en op te voeden (en dit op een goede manier te doen). Een jeugdige kan
daarentegen ook niet zomaar zijn gang gaan en moeten rekening houden met wat zijn ouders
als opvoeders van hem vragen.
3
, Daarnaast beheren ze het vermogen van het kind. Het is niet de bedoeling dat ze dit
vermogen gebruiken voor de opvoeding.
Het ouderlijk gezag door 2 ouders:
Wanneer twee partners getrouwd zijn of geregistreerd partner zijn, krijgen zij automatisch het
gezag. Wanneer dit niet zo is krijg alleen de moeder het gezag. Het kind moet dan door de
partner erkent worden en inschrijven in het centraal gezag register. Wanneer een relatie is
verbroken, blijven ze samen het gezag uitoefenen. Wanneer een ouder eenhoofdig gezag
wenst, moet dit door de rechter toegewezen worden.
Wanneer en conflicten zijn tijdens het gezag dat samen wordt uitgevoerd, kunnen zij dit ook
voorleggen aan de rechtbank.
Het ouderlijk gezag door 1 ouder:
Wanneer een partner overlijdt, zet het gezag zich alleen voort door de overblijvende ouder.
Wanneer de juridische ouder zonder gezag overblijft ligt dit anders, echter is er wel een
voorkeursrecht voor die juridische ouder, maar dit moet wel toegewezen worden door de
rechtbank.
Plannen voor deelgezag:
Er zijn plannen dat 2 gezaghebbende ouders nog 2 personen met deelgezag kunnen krijgen.
Dit is voor iemand met een belangrijke rol in de opvoeding en verzorging van een kind.
Deelgezagsdragers hebben bijvoorbeeld het recht om bepaalde dingen in te zien, beslissingen
maken maar de beslissing van de gezaghebbende ouders blijft doorslaggevend.
Schema voor vaststellen gezag blz. 58.
Inhoudelijk lijken gezag en voogdij veel op elkaar. Het verschil is dat de ouders het recht en
plicht hebben hun kinderen zelf te verzorgen en op te voeden, terwijl de voogd dit niet hoeft.
Hij kan de zorg voor de jeugdige uit handen geven. Ook geldt er geen onderhoudsplicht,
behalve als twee natuurlijke mensen de zorg dragen.
De voogdij kan worden uitgevoerd met een natuurlijk persoon of een gecertificeerde
instelling.
Aan een voogd zijn twee eisen: hij moet meerderjarig zijn en bevoegd zijn voogdij uit
te oefenen. De volgende globale verdeling zie je het meest: wanneer ouders overlijden gaat
de voogdij meestal naar een natuurlijk persoon. Wanneer de ouders niet kunnen of willen
opvoeden gaat het meestal naar een gecertificeerde instelling. Een van de maatschappelijk
werkers in de instelling treedt dan op als voogd en die gaat op zoek naar een passende plek
voor diegene.
Testamentaire voogdij: wanneer beide ouders zijn overleden en er iemand als voogd
aangewezen in hun testament staat. Diegene moet zich met een brief bereid verklaren aan de
rechtbank.
Datieve voogdij: voogdij door rechterlijke benoeming. Dit kan bijvoorbeeld na een
kinderbeschermingsmaatregel of voogdij na gezamenlijk gezag door de ouder en partner.
Pagina 63 een schema over ouderlijk gezag en voogdij.
Vindplaats van ouderschap en gezag:
1. Basisregistratie personen en Burgerlijke Stand
2. Centraal register Rechtbanken
Hoofdstuk 6: de rechtspositie van de jeugdige
4
