SV materiële hulpverlening
H1 Omvang van de schuldenproblematiek
Verschil schulden en achterstallige betaling
Schuld = als je nog geld moet betalen
Achterstallige betaling = als iemand zijn betalingsverplichting niet op tijd nakomt
Als je geld leent en dat terugbetaalt volgens de gemaakte afspraak, dan heb je wel een
schuld maar geen betalingsachterstand
Bij een risicovolle schuldsituatie kan een huishouden de schulden nog wel zonder hulp van bijv. Een
gemeente oplossen, maar het is heel moeilijk.
Er is sprake van een risicovolle schuldsituatie als een huishouden voldoet aan 1 of meer risico-
indicatoren:
Er zijn meer dan 3 soorten achterstallige rekeningen vanwege financiële redenen (financiële
redenen betekent dat iemand het geld niet had)
Er zijn 1 of meer achterstallige rekeningen vanwege financiële redenen in de categorieën
hypotheek, huur, elektriciteit, gas of water, ziektekostenverzekering, bij de afbetaling van
leningen en betalingsregelingen
De (totale) omvang van de achterstallige rekening(en) bedraagt meer dan €500
De leden van het huishouden staan minstens 1 keer p/m, of meestal rood voor meer dan
€500
Er is een creditcardschuld van meer dan €500
Bij een risicovolle schuldsituatie kan een huishouden de situatie nog wel zelfstandig oplossen, maar
het is een hele opgave. Ze weten ook niet altijd hoe ze dit moeten doen.
Budgetcoaching en –advies kan helpen voorkomen dat de situatie escaleert. Een
huishouden kan hiervoor terecht bij een wijkteam, instellingen voor schuldhulpverlening en
vrijwilligers.
Schuldhulpverlening = de ondersteuning die mensen krijgen om hun schulden op te lossen.
Als een huishouden zo diep in de schulden zit dat ze het niet meer zelfstandig kunnen oplossen is er
sprake van een problematische schuldsituatie.
Problematische schuldsituatie is het geval als het bedrag dat je moet afbetalen per maand hoger is
dan het bedrag dat je zou overhouden als je door een gemeente of schuldhulpverlenende
organisatie geholpen zou worden met een schuldregeling.
Schuldregeling = een betalingsafspraak met je schuldeisers die 3 jaar duurt. In 3 jaar betaal
je zo veel mogelijk terug aan je schuldeisers.
Na afloop van de 3 jaar krijg je kwijtschelding over het bedrag dat je nog niet hebt
terugbetaald.
Gedurende de 3 jaar moet je rondkomen van een bedrag dat gelijk is aan 90% van de
bijstandsnorm (= bedrag waarvan we in NL vinden dat het het absolute minimale bedrag is
dat je nodig hebt om van te leven)
Ook als je schulden hebt die kunnen leiden tot grote problemen zoals dreigende uithuiszetting,
afsluiting van energie en water, is er sprake van een problematische schuldsituatie
Bij een risicovolle- én problematische schuldsituatie komt een huishouden in aanmerking voor
schuldhulpverlening, maar alleen als de schuldsituatie problematisch is komt het huishouden in
1
,aanmerking voor een schuldregeling met kwijtschelding
Risicovolle schuldsituatie Problematische schuldsituatie
Een huishouden zou de situatie zelfstandig Een huishouden kan de situatie niet zelfstandig
kunnen oplossen oplossen
Komt in aanmerking voor schuldhulpverlening Komt in aanmerking voor schuldhulpverlening
én schuldregeling met kwijtschelding
De schulden kunnen nog niet leiden tot grote De schulden kunnen leiden tot grote problemen
problemen zoals een uithuiszetting zoals uithuiszetting
Kenmerken van een huishouden met schulden
Onderscheid tussen lichte of ernstige financiële problematiek wordt gemaakt op basis vd gevolgen
vd schuldsituatie, zowel voor schuldenaar als voor schuldeiser en de maatschappij.
Vergelijking huishoudens zonder achterstanden en huishoudens met achterstanden (vooral
verschillen te zien op: hebben van kinderen, leeftijd, woonsituatie, inkomen):
Als er kinderen zijn, is de kans op een lichte schuldsituatie groter
De kans op lichte achterstanden neemt toe tot leeftijd 48, om vervolgens weer af te nemen
Huurders hebben grotere kans om te maken te krijgen met lichte achterstand
Bij inkomensterugval is de kans op lichte achterstanden groter
Bij inkomenstoename neemt de kans op een lichte achterstand af
Vergelijking huishoudens met lichte achterstanden en huishoudens met ernstige achterstanden
(vooral verschillen te zien op: geslacht, opleidingsniveau, woonsituatie, inkomensterugval):
Mannelijke respondenten hebben grotere kans op ernstige financiële achterstanden
Respondenten met een laag opleidingsniveau hebben grotere kans op ernstige
achterstanden dan respondenten met hoog opleidingsniveau
Huurders hebben grotere kans om te maken te krijgen met ernstige achterstanden
Respondenten die inkomensterugval hebben meegemaakt, hebben grotere kans op ernstige
financiële problemen
Vergelijken huishouden zonder achterstanden met huishoudens met ernstige achterstanden;
groepen die grotere kans hebben op ernstige schuldsituatie:
Mannen t.o.v. vrouwen
Mensen met kinderen t.o.v. mensen zonder kinderen
Mensen met lage of midden opleiding t.o.v. mensen met hoge opleiding
Huurders t.o.v. huiseigenaren
Mensen met een geloof t.o.v. mensen zonder geloof
Mensen die inkomensterugval hebben meegemaakt
Huishoudens met lager inkomen t.o.v. huishoudens met hoger inkomen
H2 Soort schulden en verbanden
Overlevingsschulden ontstaan als een huishouden te lang moet rondkomen van een (te) laag
inkomen. Doordat er weinig reserves zijn kunnen onvoorziene uitgaven (bijv. reparatie) niet betaald
worden. Als deze toch betaald wordt, is er vaak niet genoeg geld voor de huur of energierekening.
Typische overlevingsschulden zijn achterstanden op huur, energie en zorg
2
, Het aantal huishoudens met overlevingsschulden neemt toe door (1) stijging vd huren. Bijv.
Een stel met een netto-inkomen boven €1500 p/m moet gaan huren in de vrije sector. Een
maandelijkse woonlast van €700 à €800 komt als gevolg daarvan veel voor bij mensen die
dat eigenlijk niet kunnen betalen. (2) de zorgkosten zijn de afgelopen jaren toegenomen.
Compensatieschulden ontstaan wanneer een huishouden de stressvolle situatie waar ze in zitten
willen compenseren.
Typische compensatieschulden zijn een laptop/ander luxegoed op afbetaling,
creditcardsaldo of roodstand om aankopen mee te financieren
Door schulden kan stress ontstaan, hierdoor functioneer je slechter. Je kan je bijv. Minder
goed beheersen. Als je te veel stress hebt door schulden kan je vatbaarder zijn voor het
kopen van nieuwe spullen zoals een mobiel, sneakers of andere niet noodzakelijke goederen
Aanpassingsschulden kunnen ontstaan als mensen ineens minder inkomen krijgen of als de vaste
lasten stijgen. Het uitgavenpatroon moet aangepast worden aan de nieuwe situatie, vaak lukt dat
niet van de ene op de andere dag.
Typische aanpassingsschulden zijn hoge uitgaven aan uitgaan en niet noodzakelijke posten
Overbestedingsschulden ontstaan als mensen consequent te veel geld uitgeven.
Typische overbestedingsschulden zijn kwartaalkredieten en roodstanden
Oorzaken kunnen zijn:
Een verslaving bijv. aan gokken,
Niet bij kunnen houden hoeveel je te besteden hebt bijv. door een licht verstandelijke
beperking of slechte beheersing van de Nederlandse taal,
Druk van omgeving, betalen voor vrienden om vriendschap te behouden,
Verleiding van marketing niet kunnen weerstaan
Bureaucratische schulden ontstaan als gevolg van bureaucratisch onvermogen van een huishouden
om zaken met de overheid goed te regelen.
Bureaucratisch onvermogen = de moeite die mensen hebben om hun zaken met de overheid goed te
regelen.
Bijvoorbeeld:
Niet goed kunnen lezen en schrijven
Niet voldoende computer- of digitaalvaardig
Niet begrijpen waar het over gaat, bijv. bij belastingaangifte
Mensen met schulden hebben vaak meerdere soorten schulden tegelijk. Door de type schulden die
mensen hebben in kaart te brengen kan ook de oplossing in zicht komen.
Financieel gedrag hangt samen met psychologische factoren, o.a.:
Als mensen hun administratie niet (voldoende) bijhouden, is de kans op financiële
problemen groter
Als mensen niet goed weten waar belangrijke papieren liggen, is de kans op financiële
problemen groter
Als mensen minder vooruitplannen, is de kans op financiële problemen groter
Dit klinkt logisch, minder logische verbanden zijn:
Klanten die op de prijs letten en prijzen vergelijken, zitten vaker in financiële problemen
Klanten die de voorwaarden van hun financiële producten controleren, hebben een grotere
kans op financiële problemen
3