Functie consumentenrecht = Bescherming zwakke partijen
→ Doel van consumentenrecht is dat het contractuele evenwicht tussen de sterkere
verkoper of dienstverlener en de zwakkere consument wordt hersteld.
Waar is het consumentenrecht te vinden?
• Titel 6.3 BW
- Afd. 6.3.3 (productaansprakelijkheid)
- Afd. 6.3.3a (oneerlijke handelspraktijken)
- Afd. 6.3.3b (schending mededingingsrecht)
• Titel 6.5 BW
- Afd. 6.5.2 (totstandkoming overeenkomst)
- Afd. 6.5.2a (diensten)
- Afd. 6.5.2b (consumentenovereenkomst)
- Afd. 6.5.3 (algemene voorwaarden)
• Titel 7.1 BW (consumentenkoop)
• Titel 7.1.A (Timeshare en vakantieproducten)
• Titel 7.1.B (consumentenkrediet)
• Titel 7.4 (huur)
• Titel 7.7 (opdracht, lastgeving, bemiddeling, WGBO)
• Titel 7.7A (Pakketreizen)
• Afd 7.12.2 (Bouw van woningen)
• Afd. 7.14.2 (particuliere borgtocht)
• Titel 7.17 (Verzekering)
Algemene voorwaarden
→ Kern van de regeling in art. 6:233 BW.
Een beding in een AV is vernietigbaar als:
a) Het onredelijk bezwarend is
b) Als de AV niet op een redelijke manier kenbaar zijn gemaakt
→ Omdat het om vernietigingsgronden gaat kan een beroep hierop verjaren, namelijk 3 jaar
na beroep op het beding (art. 6:235 (4) jo. 3:52 (1)(d) BW)
Maar: Voor consumentenovereenkomsten en AV is hier in de rechtspraak (van HvJ EU) een
uitzondering op gemaakt → De ambtshalve toetsing.
Ambtshalve toetsing
Het nut van de ambtshalve toetsing heeft het HvJ EU geformuleerd in zowel HvJ EU Oceano
als HvJ EU Asbeek Brusse.
Hof: “De consument verkeert gewoonlijk in een zwakkere positie in de onderhandeling”
,→ Daardoor: Consument accepteert bedingen in algemene voorwaarden die hij in vrije
onderhandelingen waarschijnlijk niet zou hebben geaccepteerd (als ze evenveel macht
zouden hebben).
Ook: Omdat een consument vaak niet op de hoogte is van zijn rechten zal hij eventueel
onredelijk beding ook niet bestrijden.
→ of als hij het wel weet, vaak niet doen vanwege hoge proceskosten (hoger dan het
individuele financiële belang).
Dus: Hof zegt enige manier om hier een einde aan te maken is als de rechter bevoegd
(later verplicht) zou zijn om ambtshalve het evenwicht tussen de verplichtingen van partijen
te herstellen.
→ Dat belang is zo groot dat het gelijkwaardig moet worden geoordeeld aan de openbare
orde.
Dit leidt ertoe dat ambtshalve toetsing voor de rechter verplicht is, ongeacht de aard van de
procedure.
vb. In verstekzaken, als consument als eiser optreedt en zelfs als de consument een
advocaat bij zich heeft.
Na deze arresten heeft de Hoge Raad zich aangesloten bij de rechtspraak van het HvJ EU.
HR Heesakkers/Voets
Heeft aan eerdere arresten toegevoegd (en HvJ EU sluit hier later bij aan) dat de rechter
verplicht is tot ambtshalve toetsing zodra de rechter beschikt over “voldoende informatie”
dat hij te maken heeft met een consumentenovk. waar mogelijk een oneerlijk beding in
voorkomt.
→ Als hij daar niet helemaal zeker over is, zal hij instructie maatregelen moeten nemen.
Vb. Opvragen algemene voorwaarden/contract
Aan eisende partij (meestal handelaar) vragen of hij te maken heeft met een
consument en dit kunt onderbouwen.
= Substantieringsplicht
→ Beginsel van hoor- en wederhoor respecteren en dat betekent dat als hij tot de conclusie
komt dat een beding onredelijk bezwarend is dan moet hij dat aan partijen voorleggen.
Want, als dan de handelaar goeie argumenten kan aanvoeren waarom het toch een redelijk
beding is (acceptabel) en rechter denkt de handelaar heeft gelijk moet consument weer in
de gelegenheid worden gesteld te reageren.
NB: De verplichtingen van ambtshalve toetsing geldt ook in hoger beroep (appel), terwijl
normaal kennen we grievenstelsel, waarbij rechter niet meer mag oordelen dan over wat er
gesteld is.
→ Uitzondering hier: buiten de grieven om (ook als niet in hoger beroep is gegaan hierover)
Maar: Wel alleen als beding nog relevant is voor in appel te beoordelen vordering.
Vb. Als in 1e aanleg definitief is geoordeeld over (onderdeel van) de zaak en beide
partijen gaan niet in HB, dan is dat deel definitief afgedaan.
,Verplichting ambtshalve toetsing
Een ambtshalve toetsing is verplicht in eigenlijk vrijwel alle zaken waarin we te maken
hebben met de toetsing door de rechter.
Vb. Betalingsbevelprocedure
Hypothecaire executie
Executie arbitraal vonnis
Maar: Rechter mag niet in gaan tegen de wil van de consument.
HvJ EU Pannon
Als de consument voorgelicht wordt door de rechter met de mededeling “als ik dit beding
onredelijk bezwarend zou oordelen zou dit betekenen dat dit beding vernietigd wordt” en
consument wil de procedure toch voortzetten, dan is de rechter daaraan gebonden.
Casus: Het ging om een vormkeuzebeding op grond waarvan de consument 275km in
Hongarije moest reizen van zijn eigen woonplaats naar de plaats van de handelaar waar de
procedure zich voordeed.
Het stond vast dat consument gehandicapt was en er geen direct OV verbinding was.
Toch was de consument verschenen bij de rechter.
→ Als hier de rechter het beding zou vernietigen, zou de zaak opnieuw moeten worden
overgedaan in de woonplaats van de consument.
Maar: Consument was verschenen en had er dus belang bij om de zaak op die dag gewoon
af te handelen.
→ DAN, rechter moet aan de consument voorleggen dat er sprake is van een onredelijk
bezwarend beding en dat als deze vernietigd wordt de procedure later vervolgd.
Als de consument dan aangeeft dat hij wil dat de procedure doorgaat, is de rechter daaraan
gebonden.
Geen verplichting voor
De verplichting tot ambtshalve toetsing is nadrukkelijk beperkt voor de rechter. Dus geen
verplichting voor:
• Notaris die van notariële akte een executoriale titel maakt
• De zekerheidsgerechtigde die zekerheidsrecht wil uitwinnen
• Geschillencommissie/arbiter
NB: tenzij erkende ADR-entiteit
Reikwijdte ambtshalve toetsing
De verplichting tot ambtshalve toetsing is ontwikkeld bij de oneerlijke bedingen, maar in een
reeks van arresten heeft het HvJ EU het toepassingsgebied van de ambtshalve toetsing
uitgebreid.
→ Vrijwel tot het hele Europese consumentenrecht.
HvJ EU Radlinger/Finway.
Hof: “Een effectieve consumentenbescherming zou niet kunnen worden bereikt indien de
nationale rechter nier verplicht was ambtshalve te beoordelen of is voldaan aan de eisen die
voortvloeien uit de Unierechtelijke normen inzake consumentenbescherming.”
, → Juist deze algemene overwegingen geeft aan dat de verplichting tot ambtshalve toetsing
vrij algemeen geldt.
HvJ EU Rampio
Ook ambtshalve toetsing als consument wordt bijgestaan door een advocaat die het
rechtens relevante verweer niet voert.
Maar: De verplichting geldt niet overal.
HvJ EU Bankia/Mari Merino
De Richtlijn Oneerlijke handelspraktijken verbiedt het gebruiken van oneerlijke
handelspraktijken door handelaren, maar laat nadrukkelijk de sanctie aan de lidstaten over.
Hof: Uit de RL Oneerlijke handelspraktijken blijkt dat die sanctie ook een zuiver
bestuursrechtelijke sanctie mag zijn, dus een contract onder invloed van OHP zou dus
gewoon in stand kunnen blijven.
Ook laat deze richtlijn het nationale recht ongemoeid en op grond van nationaal
verbintenissenrecht zijn individuele vorderingen tot schadevergoeding vaak mogelijk (bijv.
op basis van OD) en biedt het nationale recht allemaal mogelijkheden om de overeenkomst
te vernietigen (bijv. o.g.v. Nietigheid/dwaling/wanprestatie).
Dus: Nationale recht geeft dus al allerlei mogelijkheden en dat betekent dat een algemene
uniforme EU regeling hier niet mogelijk is.
→ Een verplichting tot ambtshalve toetsing op grond van schending van de regels van de
OHP vloeit dus niet voort uit het EU recht hier.
Maar: Hier is een verwijzing in de rechtspraak van het hof te verwachten, omdat de
Moderiniseringsrichtlijn die eind 2021 moet zijn omgezet in wetgeving leidt tot de invoering
van minimale sancties.
= Dat elke lidstaat op zijn minst een manier moet invoeren op grond waarvan de
overeenkomst kan worden beëindigd.
Vb. Ontbinding, prijsvermindering, vernietiging en mogelijkheid tot schadevergoeding.
→ Daardoor wordt de vrijheid van de Richtlijn OHP bij sancties opgevuld op EU niveau.
→ Lijkt te leiden tot ook verplichting ambtshalve toetsing in de toekomst.
Ambtshalve toetsing in nationaal recht?
→ Geldt de verplichting ook voor nationale regels van consumentenrecht?
HR Lindorff/Nazier
Casus: Ging om een telefoonabonnement met gratis telefoon.
Er was alleen een “all-in” prijs vermeld, niet prijs telefoon apart.
= Eigenlijk een consumentenkrediet (waarbij ambtshalve moet worden getoetst) en koop op
afbetaling, wat een zuiver nationale regeling is.
Vraag: Moet de rechter hier ambtshalve toetsen? (bij koop op afbetaling)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper dc_Hannasteensma. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,98. Je zit daarna nergens aan vast.
