Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
Leer- en onderwijsproblemen
College 1 Zorg in regulier en speciaal onderwijs
03-02-2021 Wilfred Hofstetter & Leon van der Veen
Inhoud college
1. Van gesegregeerd onderwijs naar (meer) inclusief onderwijs?
• VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
• WSNS & Wet op Primair Onderwijs (PO)
• 2003: Wet op de Expertise Centra (WEC)
• 2014: Wet op Passend onderwijs
Van oorsprong is het onderwijs in Nederland gesegregeerd: voor elk type probleem een aparte
school. Dit leverde een schoolveld met veel verschillende onderwijstypen.
2. Passend onderwijs
• Passend onderwijs vs. Inclusief onderwijs
• Wet op passend onderwijs (2014)
• Basisondersteuning – schoolondersteuningsprofiel – ondersteuningsplan
• Zorgplicht & onderzoeksplicht
3. Evaluatieonderzoek Passend Onderwijs
• Impact op stelsel, samenwerkingsverband en schoolbesturen
• Impact op scholen en leraren
• Impact op ouders en leerlingen
4. Stellingen, Vragen & Afsluiting
VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
Waarom en wat:
• Het verdrag is in Nederland sinds 14 juli 2016 in werking (geratificeerd).
• Het verdrag bevat geen nieuwe rechten.
• Een lidstaat heeft een actieve verplichting om inclusie te bevorderen en personen met een
handicap te beschermen tegen belemmeringen die zij in het dagelijks leven ondervinden.
• Inclusie, persoonlijke autonomie en volledige participatie van personen met een handicap staan
hierbij voorop. Mensen met een handicap hebben dezelfde rechten en plichten.
In het onderwijs:
• (Hoger) onderwijsinstellingen zijn onderdeel van de overheid en hebben daarmee een eigen
verplichting om het verdrag uit te voeren (onderwijsinstellingen zijn overheidsinstellingen).
• Recht op onderwijs is vastgelegd in verschillende wetgeving en dus niet nieuw. Wel is met het
verdrag het recht op inclusief onderwijs vastgelegd, waarmee dit recht afdwingbaar is geworden.
• Maar…., wat is recht op inclusief onderwijs?
Het recht op inclusief onderwijs is niet goed beschreven. In Nederland is gekozen voor Passend
onderwijs en niet voor inclusief onderwijs. Inclusief onderwijs is niet mogelijk. Vanwege de
segregatie in het onderwijs uit het verleden. En leerkrachten uit het regulier onderwijs worden niet
opgeleid om kinderen met een beperking goed onderwijs te geven. Wel wordt steeds meer
toegewerkt naar een inclusief onderwijssysteem en Passend Onderwijs is hierin de laatste stap.
1
,Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
Beleidskader
Eerdere initiatieven die zijn genomen om toe te werken naar een inclusief onderwijssysteem:
1990: Weer Samen Naar School (WSNS) – akkoord gesloten tussen schoolbesturen
• speciaal onderwijs blijft groeien
2003: Wet op de Expertise Centra (WEC) & Regeling – kenmerk: met rugzakje naar regulier onderwijs
• leerlinggebonden Financiering
• positie zorgleerlingen in regulier onderwijs is verbeterd
• het speciaal onderwijs blijft groeien..
2014: Wet Passend Onderwijs
• zorgplicht
• een passende onderwijsplek voor alle leerlingen
• verschil met inclusief onderwijs
Beleidskader
1990: Weer Samen Naar School (WSNS-akkoord)
Verschillende schooltypen die er voorheen waren (‘eilandjes’) moesten gaan samenwerken.
1998: Wet op het Primair Onderwijs (PO)
• IOBK (In Ontwikkeling Bedreigde Kleuters), LOM (Leer- en Opvoedingsmoeilijkheden) en MLK
(Moeilijke Lerende Kinderen) worden gefuseerd naar SBO
• Formalisering samenwerkingsverbanden WSNS
• (terugdringen omvang en kosten speciaal onderwijs)
Samenwerkingsverbanden (SWV)
• Een of twee SBO-scholen met een groep reguliere basisscholen
• Ambulant begeleider SBO geeft zorgstructuur in SWV vorm als continuüm van zorg:
Ambulant begeleiders gingen reguliere leerkrachten ondersteunen bij kinderen die extra
ondersteuningsbehoefte binnen regulier onderwijs. Mocht er toch een verwijzing nodig zijn, ging
de leerling naar het SBO. Commissie: PCL criteria.
• Leerling kan naar SBO als basisschool en PCL (Permanente Commissie Leerlingenzorg) dat
aangewezen vinden (criteria verschillen per regio)
• Maar: Conclusie: het speciaal onderwijs blijft groeien
Beleidskader
2003: op de Expertise Centra (WEC) & Regeling
• 17 typen speciaal onderwijs ingedeeld en geclusterd in 4 REC’s (Regionale Expertise Centra)
• leerlinggebonden Financiering (LGF)
• positie zorgleerlingen in regulier onderwijs is verbeterd
Doelen:
• Ouders meer zeggenschap + vergoten keuzevrijheid (LGF=Rugzak):
Ouders konden hun kind aanmelden bij de CWI; deze besloot of de leerling in aanmerking kon
komen voor het speciaal onderwijs. Ouders keuze: speciaal onderwijs of regulier onderwijs met
rugzak. Scholen bleken terughoudend om leerlingen toe te laten.
• Vergroten integratie
• Terugdringen omvang speciaal onderwijs
Zorgleerlingen kregen een betere positie binnen regulier onderwijs. Ouders bleken toch niet altijd
een vrije keuze te hebben. En de omvang van het speciaal onderwijs groeide nog steeds.
2
,Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
2003 Wet op de Expertise Centra (WEC) & Regeling: clusters in het speciaal onderwijs
Voor leerlingen met:
1. visuele handicap,
2. auditieve & communicatieve handicap,
3. lichamelijke & mentale/meervoudige handicap, voorbeeld: Metylschool
4. psychiatrische en/of gedragsproblemen, voorbeeld: RENN 4, Bladergroenschool
2003 Wet op de Expertise Centra (WEC) & Regeling: onderwijstypen
Binnen het regulier onderwijs heb je het regulier basisonderwijs, school voor speciaal basisonderwijs
(SBO), voortgezet onderwijs (VMBO/HAVO/VWO), OPDS (Orthopedagogische Didactisch Centrum -
tijdelijk), Praktijkonderwijs (Pro - sluit aan op het SBO).
Onderwijscultuur in Nederland
Regulier basisonderwijs en speciaal onderwijs vormen het basisonderwijs in Nederland. Naar het
regulier basisonderwijs gaan kinderen die het tempo en de inhoud van de stof aankunnen.
Binnen het SBO leerlingen met een verlaagd IQ, leerachterstanden, lichte gedragsproblematiek of
werkhoudingsproblematiek. Uiteindelijk uitstromen in het praktijkonderwijs en de lagere leerwegen
van het VMBO onderwijs. Leerkrachten hebben meer handvatten om met deze leerlingen om te gaan
en de klassen zijn kleiner.
Binnen passend onderwijs zijn de samenwerkingsverbanden verbreed: SO cluster 3 en Cluster 4
horen erbij. Cluster 1 en cluster 2 niet. Nadelen: de samenwerking met cluster 1 en 2 verloopt
moeizamer; dit blijven aparte werelden met eigen regelingen.
3
,Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
Inclusief onderwijs vs. Passend onderwijs
Inclusief onderwijs:
• Inclusief onderwijs betekent dat kinderen met en zonder een beperking samen naar de dezelfde
school gaan en bij elkaar in de klas zitten.
• Er is bij inclusief onderwijs eigenlijk geen plaats meer voor speciaal onderwijs.
• Inclusief onderwijs gaat dus een stap verder dan passend onderwijs.
Passend onderwijs:
• In Nederland kennen we sinds 01-08-2014 passend onderwijs.
• Doel: alle kinderen krijgen onderwijs dat bij hen past, ook als ze extra ondersteuning nodig
hebben.
• Het is de bedoeling dat steeds meer kinderen onderwijs kunnen volgen op een reguliere school.
• Speciaal onderwijs wordt echter niet afgeschaft.
• Motto: “regulier als het kan…, speciaal als het moet”
2014 Wet Passend Onderwijs
Het gaat hier niet om een nieuwe, op zichzelf staande regeling/wet, maar om een reeks van
wijzigingen in de bestaande sectorwetten, in het bijzonder:
• de Wet op het primair onderwijs (Wpo)
• de Wet op de expertisecentra (Wec)
• de Wet op het voortgezet onderwijs (Wvo)
• (in mindere mate) de Wet educatie en beroepsonderwijs (Web).
NB: Passend onderwijs wordt ervaren door leerkrachten als een bezuiniging. Sinds passend onderwijs
wordt niet meer gewerkt met een ‘open eind financiering’ maar met gefixeerde budgetten -
budgetten staan vast vanuit de overheid.
2014 Passend onderwijs: zorgplicht
• Passend Onderwijs betekent dat scholen een passende onderwijsplek moeten bieden aan alle
leerlingen, dus ook aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben.
• Indien scholen daartoe onvoldoende mogelijkheden zien, zijn zij verantwoordelijk voor het
vinden van een (reguliere of speciale) school die de extra ondersteuning wel kan bieden.
2014 Passend onderwijs
• Status cluster 1, cluster 2 & MBO (buiten samenwerkingsverbanden gehouden).
• Wegvallen van landelijke criteria & indicatiestelling met Passend Onderwijs: gevolgen?
Samenwerkingsverbanden mochten eigen regels stellen. Nadelen: er ontstaan verschillen tussen
regio’s en dat kan bij grensverkeer en een verhuizing problemen leveren.
• TLV (ToeLaatbaarheidsVerklaring) bij wet nodig voor plaatsing SO, SBO & VSO
TLV wordt aangevraagd door de school, ouders kunnen niet meer kiezen (tussen regulier
onderwijs met een rugzakje of het speciaal onderwijs).
• Provincie Groningen: één CvA voor PO & VO (huidige status: afgeven TLV, geen beoordeling);
Midden-Drenthe: 1 CvA PO & 1 CvA VO (wel beoordeling TLV-aanvraag)
- CVA: Commissie van advies (geeft TLV’s af)
4
,Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
Piramide vorm:
- 1,5% van de leerlingen naar het speciaal onderwijs
- 13,5% gebruikt arrangement: extra onderwijszorg, maar
niet naar het speciaal basisonderwijs
- 85% van de leerlingen binnen regulier onderwijs zonder
extra ondersteuning
2014 Passend Onderwijs
• “Passend onderwijs” vergemakkelijkt de keuze voor regulier onderwijs. Maar dat gaat niet
zonder offers. Rol ouders: Eerder konden ouders hun kinderen zelf aanmelden bij de commissie,
kregen een beschikking met de keuze tot plaatsing speciaal onderwijs of regulier onderwijs met
rugzak. Dit is teruggeworpen. School beslist of ze een leerlingen wel/niet aanmelden en moet zo
nodig een andere onderwijsplek vinden.
• De regeling is niet in de eerste plaats ontworpen om de positieve schoolkeuze van leerlingen of
hun ouders mogelijk te maken.
• Dat komt omdat de daadwerkelijke bestemming van een leerling die extra ondersteuning
behoeft, mede afhankelijk is van wat de reguliere scholen van het samenwerkingsverband
aankunnen.
• Basisondersteuning vastgelegd in het schoolondersteuningsprofiel
Basisondersteuning: wat kunnen scholen in basiszorg bieden (bv. dyslexie, dyscalculie) wordt
bepaald door het samenwerkingsverband.
• Schoolondersteuningsprofielen vastgelegd in ondersteuningsplan.
Schoolondersteuningsprofiel: geeft aan wat scholen wel/niet kunnen bieden. Een school moet
toetsen aan het eigen ondersteuningsprofiel of een leerling wel/niet past; zo niet, andere
onderwijsplek vinden. Dit is weer vastgelegd in ondersteuningsplan: van samenwerkingsverband
‘dekkend aanbod’: voor alle kinderen in de regio is een geschikte onderwijsplek te vinden.
2014 Wet Passend onderwijs
Basisondersteuning:
• Het door het SwV afgesproken geheel van preventieve en licht curatieve interventies die binnen
de onderwijsondersteuningsstructuur van de school planmatig en op een overeengekomen
kwaliteitsniveau, eventueel in samenwerking met ketenpartners, wordt uitgevoerd.
Denk aan: zorg voor leerlingen met dyslexie / dyscalculie, onderwijsprogramma’s en leerlijnen die
zijn afgestemd op ll. met een meer of minder dan gemiddelde intelligentie, fysieke toegankelijkheid
van schoolgebouwen, programma’s gericht op sociale veiligheid en voorkomen en aanpakken van
gedragsproblemen, enz.
2014 Wet Passend onderwijs
Basisondersteuning:
• Wettelijk is vastgelegd dat een SwV een niveau van basisondersteuning vaststelt in het
ondersteuningsplan.
• De wet biedt ruimte om een eigen invulling te geven aan afspraken over het niveau van
basisondersteuning.
• Basisondersteuning kan verschillen per SwV, maar wordt binnen één SwV eenduidig
geformuleerd.
• Een hoog niveau van basisondersteuning heeft als gevolg dat minder kinderen verwezen worden
naar het speciaal onderwijs.
• Extra onderwijsondersteuning: alle vormen van onderwijsondersteuning die de
basisondersteuning overstijgen→ OPP (Ontwikkelingsperspectief)!
5
,Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
Juridische aspecten passend onderwijs: zorgplicht
Schoolondersteuningsprofiel
Belangrijk toetsdocument bij geschillen!
• Wat kan de school bieden?
• Wat valt onder basis/extra ondersteuning?
• Waar liggen de grenzen van de school?
Dus niet teveel beloven…School moet het
kunnen waarmaken…
2014 Wet Passend Onderwijs
Drie kernelementen van het wettelijk kader Passend onderwijs zijn:
• de zorgplicht
• de niet vrijblijvende samenwerking tussen schoolbesturen (Samenwerkingsverband)
• Budgetfinanciering (gefixeerd budget i.p.v. openeindfinanciering ‘oneindige bodem met geld’)
Wat is zorgplicht?
• Schoolbestuur heeft plicht om passend aanbod te bieden bij leerling die extra ondersteuning
behoeft
o Eigen school(bestuur)
o Tussenvoorziening
o Andere basisschool
o SBO / (V)SO-school
• School moet evt. shoppen (aanmelden) en niet de ouders
• School mag niet volstaan met verwijzen naar andere school!
• School schakelt waar nodig het SwV in om te komen tot passend aanbod aan ouders
o TLV vragen bij (V)SO-school
o (Aanvragen arrangement) in sommige regio’s wordt gewerkt met schoolarrangementen
Wanneer start zorgplicht?
• Zorgplicht gaat in wanneer extra ondersteuning voor leerling nodig is.
• Zorgplicht geldt voor ingeschreven leerlingen en voor leerlingen die zijn aangemeld en waarbij
vermoeden is van extra ondersteuning.
• Zorgplicht geldt ook bij aanmelding van leerling die elders al is ingeschreven en daar extra
ondersteuning geniet!!
• Voor regulier onderwijs niet in wet geregeld wanneer sprake is van extra ondersteuning (zie
ondersteuningsplan SwV)
Juridische aspecten passend onderwijs: zorgplicht
Zorgplicht: passend aanbod bij extra ondersteuning
• Zorgplicht start bij aanmelding school (bao, sbo, so-school)
• Altijd onderzoeksplicht, en zoeken naar passend aanbod
• Pas weigering toelating nadat passend aanbod is gedaan met inachtneming van:
o Ondersteuningsbehoefte leerling ((on) mogelijkheden leerlingen)
o Schoolondersteuningsprofiel ((on)mogelijkheden school)
• Schoolbestuur zorgplicht en vindt voor lln. passende plek op:
o Eigen school
o Andere school (eigen of ander schoolbestuur)
o Tussenvoorziening (tijdelijk)
o Sbo/so-school
6
,Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
Zorgplicht geldt niet bij:
Weigering toelating om andere redenen, waaronder:
• Geen plaatsruimte (wachtlijst)
• Ouders weigeren grondslag school te respecteren/onderschrijven (bv. christelijke school)
• Leerling is niet geschikt om dit type onderwijs te volgen (bao-advies, onderwijskundig rapport)
Zorgplicht: bezwaarmogelijkheden
• Bezwaar tegen weigering toelating of verwijdering bij schoolbestuur
o Geschillencommissie Passend Onderwijs (niet bindend)
o College Rechten van de Mens (niet bindend)
o Civiele Rechter/Bestuursrechter
o Onderwijsconsulenten
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Onderzoek uitgevoerd door consortium van
zeven onderzoeksinstituten:
• Kohnstamm Instituut, Amsterdam
(coördinatie)
• Oberon, Utrecht • KBA Nijmegen,
Nijmegen
• CED-Groep, Rotterdam
• Rijksuniversiteit Groningen, afdeling
orthopedagogiek
• TIAS School for Business and Society,
Tilburg University
• Nederlands Centrum voor Onderwijs en Jeugd/Windesheim
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Problemen met de ‘oude’ structuren:
- Teveel bureaucratie
- Complexiteit
- Onhelder belegde verantwoordelijkheden.
- Snel oplopende kosten
Ambities ‘nieuwe’ stelsel passend onderwijs:
• professionals in het onderwijsveld kunnen het beste bepalen wat lokaal nodig is
• Zo min mogelijk structuren en regels
• Professionals moeten de ruimte en verantwoordelijkheden krijgen
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Hoofdvragen van het evaluatieonderzoek:
• Hoe verloopt de implementatie van deze stelselwijziging?
• Wat is de impact van passend onderwijs op het handelen van iedereen die betrokken is bij
leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften?
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Impact op het stelsel, op samenwerkingsverbanden en schoolbesturen:
• De stelselwijziging passend onderwijs heeft geleid tot een minder complexe en minder starre
organisatie van de ondersteuning van leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs.
• In de meeste regio’s is een dekkend aanbod: er zijn voldoende voorzieningen voor het
ondersteunen van verschillende groepen leerlingen
• Hiaten: extra ondersteuning voor o.a. ernstig meervoudige beperkte leerlingen en leerlingen met
een hoog cognitief niveau in combinatie met forse gedragsproblematiek
7
,Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Impact op het stelsel, op samenwerkingsverbanden en schoolbesturen:
Kosten (financieel):
• Voor de rijksoverheid zijn de kosten beheersbaar geworden: de samenwerkingsverbanden (en
ook de mbo-instellingen) krijgen een gefixeerd budget
• In het primair en voortgezet onderwijs knelt soms de opdracht om uit te komen met de
beschikbare middelen
• Kosten (Voortgezet) Speciaal Onderwijs (nu ook voor rekening van het Samenwerkingsverband)
nemen niet af: na een aanvankelijke daling, stijgt het aandeel leerlingen in het (voortgezet)
speciaal onderwijs weer.
• Het aandeel ligt nu landelijk boven de norm waarop destijds het totale budget voor passend
onderwijs is gebaseerd. Zo blijft dus een kleiner deel over voor het regulier onderwijs.
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Impact op het stelsel, op samenwerkingsverbanden en schoolbesturen:
Complexiteit:
• De vroegere bestuurlijke complexiteit is verminderd doordat samenwerkingsverbanden gaan
over het geheel van regels in een regio.
• Maar: er zijn nog aparte regels voor praktijkonderwijs en voor de clusters 1 en 2 van het speciaal
onderwijs.
• Er is een nieuwe complexiteit:
o Grensverkeer (leerlingen die wonen in een andere regio dan die van het
samenwerkingsverband waarin ze naar school gaan)
o Sommige besturen en scholen hebben te maken met schoolvestigingen in verschillende
samenwerkingsverbanden
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Impact op het stelsel, op samenwerkingsverbanden en schoolbesturen:
Samenwerking onderwijs & jeugdhulp:
• Veel overleg, weinig gezamenlijk beleid
• Onderwijs & jeugdhulp blijven twee verschillende werelden
• Het onderwijs heeft last van lange wachttijden bij Jeugdhulp
• Sommige gemeenten vinden dat scholen een te groot beroep doen op jeugdhulp
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Impact op scholen en leraren in het primair en voortgezet onderwijs:
Vrijheid in de besteding van middelen voor scholen:
• Veel scholen zijn positief over de flexibeler inzet van middelen en de eigen keuzes (ze krijgen
steeds meer vrijheid van de SWV’s)
• Middelen worden vooral besteed aan:
o extra uren voor intern begeleiders en ondersteuningscoördinatoren
o (extra) onderwijsassistenten (meer in het primair dan in het voortgezet onderwijs)
o de inzet van specialisten en aan deskundigheidsbevordering (meer in het voortgezet dan in
het primair onderwijs)
• Scholen doen minder dan vroeger een beroep op externen (zoals logopedisten en
gedragswetenschappers)
8
,Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Impact op scholen en leraren in het primair en voortgezet onderwijs:
Bureaucratie:
• Scholen hebben nog steeds last van bureaucratie
• Nieuwe wettelijke verplichtingen: zorgplicht, opstellen van een schoolondersteuningsprofiel en
ontwikkelingsperspectiefplannen.
• Het optellen van bureaucratie-ervaringen: het gaat niet alleen om wat het
samenwerkingsverband ‘oplegt’, maar ook om wat de school zelf, het bestuur of de inspectie
vraagt om vast te leggen
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Impact op scholen en leraren in het primair en voortgezet onderwijs:
Basisondersteuning:
• Basisondersteuning wordt meestal gerealiseerd, maar invulling kan verschillen
• Een kwart van de scholen geeft aan nog niet te kunnen voldoen aan de basisondersteuning.
• Ondanks de gezamenlijke afspraken blijkt de ene school een veel ruimere opvatting over
basisondersteuning te hebben dan de andere school, ook binnen eenzelfde
samenwerkingsverband
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Impact op scholen en leraren in het primair en voortgezet onderwijs:
Werk en deskundigheid van leraren:
• Passend onderwijs heeft strikt genomen weinig directe gevolgen gehad voor het handelen van
leraren, dus voor hun dagelijkse praktijk
• Er zijn landelijk niet substantieel meer leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften in het
regulier onderwijs terechtgekomen
• Wel zijn er aanwijzingen dat de aard en complexiteit van de onderwijsbehoeften veranderd zijn:
vaker gedragsproblemen in plaats van – of naast – leerproblemen (en vaker meervoudige
problemen)
• Leraren hebben niet substantieel meer hulp gekregen bij de ondersteuning van deze leerlingen
• Leraren ervaren wel meer belasting en schrijven dat toe aan passend onderwijs
Evaluatie Passend Onderwijs (mei 2020)
Impact op ouders en leerlingen:
Ouders:
• De zorgplicht ontzorgt niet in alle gevallen
• Informatie nog niet altijd goed toegankelijk
• Bureaucratie alleen voor een deel van de ouders aanwezig
• Ouders zijn gemiddeld tevreden over het onderwijsaanbod, de relatie met de school en de keuze
van de school. Maar ongeveer een kwart is dat niet.
Leerling:
• Of leerlingen meer hulp op maat krijgen, valt niet goed vast te stellen
• Dit komt doordat de doelgroep van passend onderwijs niet is omschreven en betrouwbare
registraties van leerlingen en studenten met extra ondersteuning ontbreken.
• Daar komt bij dat er geen criteria zijn voor wanneer hulp op maat is.
• Thuiszitters hoog op de agenda, maar geen vermindering van hun aantal
9
, Leer- en onderwijsproblemen l SPO/RUG Groningen l 2021
Hoorcollege 2 & 3 Rekenen
Inhoud
Rekenonderwijs in Nederland De relatie tussen automatiseringstekorten en
• Rekenonderwijs in Nederland rekenachterstanden
• Traditioneel vs. Realistisch rekenen • Theoretische begrippen
• Modellen vanuit protocol ERWD • Aanleiding / opzet van het onderzoek
• Resultaten van het onderzoek
• Samenhang power – speed
• Conclusies
Dyscalculie
• Doelen van ons rekenonderwijs: gecijferdheid
• Definities en afbakening dyscalculie
• Belangrijke kenmerken
• Consequenties & prevalentie
• Comorbiditeit
• Diagnostisch model dyscalculie
Rekenonderwijs in Nederland
Nederland heeft een traditie van rekenonderwijs met een curriculum van methoden en doelen.
Nederland is hierin uniek. Per leerjaar staan instructies voor leerkrachten.
• Kerndoelen:
geven de wettelijke kaders voor de kern van de onderwijsinhoud en laten op hoofdlijnen zien wat
belangrijk wordt gevonden om kinderen mee te geven in het primair onderwijs. Nederland heeft een
aantal kerndoelen opgesteld. Dit geeft scholen een aanbod verplichting: Scholen zijn verplicht om
een aanbod te creëren zodat leerlingen in groep 3 t/m 8 zich ontwikkelen naar de kerndoelen.
Voorbeeld kerndoel domein Getallen en bewerkingen:
27. De leerlingen leren de basisbewerkingen met gehele getallen in elk geval tot 100 snel uit het
hoofd uitvoeren, waarbij optellen en aftrekken tot 20 en de tafels van buiten gekend zijn.
Rekenonderwijs in Nederland
• Vanaf 2000: TAL (tussendoelen annex leerlijnen)
Als aanvulling op de kerndoelen zijn leerlijnen met tussendoelen ontwikkeld.
• Advies PO-raad: tussendoelen een plek geven. Nadeel: niet alle leerlingen halen de
tussendoelen en krijgen hierdoor een achterstand omdat de methode en kennis wel doorloopt.
• Voorbeeld tussendoel (advies PO-raad):
Midden groep 4 dienen de leerlingen de sommen over 10 (8+-7) geautomatiseerd te beheersen
• De kerndoelen en de TAL leerlijnen bepalen het aanbod (aanbod verplichting voor scholen)!
• De rekenmethodes bepalen de manier waarop! Er zijn veel verschillende rekenmethodes.
Kerndoelen en referentieniveaus
De aanbod verplichting zegt niets over een
opbrengstverplichting. In 2008 Commissie gesteld die
namens de overheid dit heeft onderzocht. Hieruit is de
Wet referentieniveaus gekomen. Dit geeft scholen
naast een aanbod verplichting een opbrengst
verplichting: leerlingen moeten een bepaald niveau
beheersen op een bepaalde leeftijd. Voordeel
referentieniveaus: erkenning dat niet alle kinderen
zich in hetzelfde tempo ontwikkelen. Differentiatie
mogelijk: verschillen in niveaus die kinderen halen.
2F: niveau van maatschappelijke redzaamheid
10
