In dit document worden de hoofdstukken 5 t/m 8 behandeld van het boek geschiedenis geven! Deze samenvatting is heel uitgebreid, met alles wat je moet weten voor de toets! De belangrijke dingen zijn gearceerd, zodat er overzicht ontstaat.
5.1 → Het didactische aspect: jaartallen en tijdbalken
Kinderen beginnen al vroeg met tellen, maar het gebruik van grote getallen wordt pas
geautomatiseerd in de bovenbouw. De kleuters snappen helemaal niks van getallen en
kunnen aan de hand van het ordenen van tijd en een visuele tijdbalk toch bezig zijn met
geschiedenis.
→ De algemene tijdbalk en de tien tijdvakken
De indeling van de tijdbalk zag er tot de tien tijdvakken als volgt uit:
sinds 2001 gebruiken we in het Nederlandse onderwijs de tien tijdvakken van de commissie-
De Rooy. Dit kwam doordat er een chronologische volgorde in moest gaan zitten. Ook wilde
de makers dat je bij alle tijdvakken gelijk een beeld schetste. Daarnaast zijn de tijdvakken
ook herkenbaar aan hun icoon. Ook bevat elk tijdvak een of meerdere kenmerkende
aspecten.
spiraalcurriculum → steeds terugkeren naar hetzelfde op een hoger niveau.
Kinderen worden hierdoor gemotiveerd, omdat ze de stof eerder gezien hebben
en kennen. Met de tijdvakken is het dan ook van belang om ze driemaal terug te
laten komen. Door herhaling zal de kennis beter worden geautomatiseerd.
Indeling en iconen moeten daarbij helpen en het historisch besef zal zich beter
ontwikkelen.
→ kritiek op de tijdvakken
● er was geen wetenschappelijk bewijs voor het uitgangspunt dat de leerlingen door
het gebruik van het kader meer historisch besef krijgen
● de indeling vonden veel historici willekeurig, onjuist of zelfs onaanvaardbaar
→ Interactieve tijdbalk
Bij geschiedenislessen wordt de tijdbalk ingezet om de kinderen te helpen de tijd te ordenen.
Een tijdbalk is vooral effectief als hij interactief gebruikt wordt. Een goede tijdbalk moet ook
voldoen aan de onderstaande punten:
● Meetkundig juist
● Overzichtelijk
● Aantrekkelijk door gebruik van kleur, afbeeldingen en icoontjes
● Relevante informatie
● Horizontaal verdient voorkeur
● Tijd van links en rechts vaag laten
● Structuur die indeling in periodes duidelijk maakt.
,6.1 → Het didactische aspect: Historisch denken
Bij een goede basis geschiedenis staat die kernconcepten en doelstellingen centraal:
● Ontwikkeling en tijdsbesef
● Kennis en inzicht in de historische werkelijkheid
● Historisch denken en redeneren
6.1.1 → Historisch denken en redeneren, een definitie
Voor leerlingen is historisch redeneren geen doel op zich, maar een middel om duurzame
historische kennis en inzichten te verwerven. Historisch denken en redeneren is het
organiseren van informatie over het verleden met als doel het beschrijven, vergelijken en/of
verklaren van historisch verschijnselen.
→ Het verleden bestaat niet
Een voorwaarden voor historisch denken is accepteren dat het verleden niet bestaat. Het
verleden is een reconstructie. Historisch denken vereist dat je je realiseert dat je over het
verleden spreekt met de taal van je eigen tijd en dat je eigen waarden en normen eigenlijk
niet zomaar moeten worden overgebracht naar het verleden. Een historicus moet zich
zoveel mogelijk inleven.
→ Je bewust zijn van beperkingen
Als basis van historisch denken moeten wij dus accepteren dat het verleden niet bestaat.
Onder geschiedenis verstaan wij vanaf nu ‘beelden van het verleden’.
→ De werkwijze van de historicus
Eigenlijk geldt voor alle wetenschappers dat zij bij hun onderzoek een viertal fasen
doorlopen. Hij maakt gebruik van een aantal aspecten die kenmerkend zijn voor zijn manier
van denken en redeneren:
● Verzamelen → je begint over je onderwerp zo veel mogelijk gegevens te
verzamelen.
● Ordenen → Je ordent in periodes en thema’s. HIerdoor wordt continuïteit en
verandering duidelijk.
● Verklaren → Door te kijken naar oorzaken en gevolgen, aanleiding en
intentie probeer je historische gebeurtenissen en ontwikkelingen te
verklaren. Bijvoorbeeld ‘hoe voorzagen jagers en verzamelaars in hun
levensonderhoud?’
● Beeldvormen → conclusies trekken.
→ De praktijk: continuïteit, verandering, anachronisme
Om veranderingen duidelijk te maken, proberen wij ze in de tijd te begrenzen. Dat noemen
wij periodisering. Daarna plaatsen wij veranderingen in volgorde, dit heet chronologie. Het
blijkt verleidelijk in het verleden iets te herkennen wat wij in onze eigen tijd aantreffen en er
dan het moderne begrip aan te hechten. Als dat foutief gebeurt, spreken wij van
anachronisme. De wetenschappelijke historicus moet daarom extra afstand nemen van het
verleden. Dit noemen we ook wel historische distance.
, → Contingentie
Een ander belangrijk kernbegrip van de historische manier van denken is contingentie, dit
betekent toeval. Het gaat hierbij om het inzicht dat daden soms gevolgen kunnen hebben die
niemand heeft bedoeld. Met andere woorden: de geschiedenis hangt van toevalligheden,
van onbedoelde effecten aan elkaar.
6.1.2 → Historisch denken en redeneren in de lespraktijk.
→ Periodisering en chronologie
Tegenwoordig wordt onze geschiedenis gegeven in 10 tijdvakken, die chronologisch aan
bod komen. Alle tijdvakken zijn voorzien van een aantal kenmerkende aspecten. Daarnaast
is er tegelijkertijd een canon van ons verleden ontwikkeld. De daarvoor gekozen vijftig canon
items hebben een plek gekregen binnen de 10 tijdvakken.
→ Continuïteit en verandering
Het is binnen het geschiedenisonderwijs belangrijk dat we vergelijken in de tijd. Op die
manier zien wij overeenkomsten en verschillen. Het is ook belangrijk om de vier
invalshoeken aan bod te laten komen
● Economische
● Politieke
● Ecologische
● Culturele
→ Historische distantie, anachronisme, contingentie, tijd- en
standplaatsgebondenheid
Het moeilijkste van het geven van geschiedenis is het verleden in zijn eigen waarde te laten.
Wij vinden van nature namelijk iets stom of leuk, goed of fout, etc. We noemen dit tijd- en
standplaatsgebondenheid. Toch kun je je bij lesgeven wel tegen een aantal
vooringenomenheden wapenen:
● Ga ervan uit dat het verleden bewoond wordt door rare jongens, maar vraag je af
waarom het zulke rare jongens zijn.
● Populariseer niet te grof.
● Geschiedenis is mensenwerk
● Realiseer je dat andere tijden ook echt ander zijn
● Sta regelmatig stil bij factchecken. Wat is eigenlijk een feit en wat een mening.
→ De lesvoorbereiding als onderzoek
Lesvoorbereidingen die je maakt als leerkracht wijken niet zoveel af van, van de stappen
van de historicus (verzamelen, ordenen, verklaren en beeldvormen).
→ Juf hoe weet je dat nu?
Zorg bij je les voor primaire of originele bronnen, hier kan je dan altijd naar verwijzen als een
leerling vraagt hoe je iets weet.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper zoeveldhuizen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
