Samenvatting Lichamelijk Functioneren 6
Thema 1: Oncologie
Algemene principes tumorgroei (benigne en maligne) & soorten maligne tumoren met naamgeving
(Zelman, p. 58-67)
Introduction
Kanker wordt gekarakteriseerd door ongecontroleerde groei van abnormale cellen in het lichaam.
Deze cellen dringen door normale lichaamsweefsel heen en kunnen zich metastaseren.
Epidemiology
In de Verenigde Staten ontwikkelt 50% van de mannen en 33,3% van de vrouwen een vorm van
kanker. Het is de twee meest voorkomende doodsoorzaak is de Verenigde Staten en de meest
voorkomende doodsoorzaak wereldwijd.
Tumor Formation
Normaalgesproken delen cellen zich gereguleerd en vormen zich enkel nieuwe cellen, als er cellen
dood gaan of kapot zijn. Wanneer er ongecontroleerde celdeling is, worden er nieuwe cellen
gevormd zonder dat er cellen afgebroken worden. Er ontstaat dan een benigne of maligne tumor.
Niet alle vormen van kanker bestaan uit vaste tumoren, hieronder vallen leukemie (kanker in het
bloed), de meeste typen lymfomen (kanker van het lymfesysteem) en myelomen (beenmergkanker).
Benigne tumoren zijn niet levensbedreigend, groeien langzaam en blijven gelokaliseerd. Benigne
tumoren dringen geen andere cellen binnen en metastaseren zich niet via bloed of lymfe. Ze hebben
een glad oppervlak en zijn symmetrisch. Tot slot bevinden benigne tumoren zich in een soort kapsel,
waardoor ze makkelijk te verwijderen zijn. Na het verwijderen komen benigne tumoren zelden terug.
Maligne tumoren zijn wel levensbedreigend. Ze groeien snel, dringen door omliggend weefsel heen
en kunnen metastaseren via bloed en lymfe. Maligne tumoren hebben een krabachtig uiterlijk en een
onregelmatig oppervlak. Ze hebben geen omliggend kapsel en zijn
daardoor moeilijker te verwijderen. Ook is het risico op terugkeren
van een maligne tumor groter.
Naming Tumors
Benigne tumoren die uitsteken vanaf een epitheeloppervlak heten
meestal poliepen (figuur 1). Andere benigne tumoren krijgen het
achtervoegsel -oom achter het voorvoegsel dat de cel of het weefsel
van oorsprong aangeeft. Zo is een tumor ontstaan uit vetweefsel een
lipoom.
Maligne tumoren vanuit epitheeloppervlak krijgen hun naam door
het voorvoegsel dat de cel of het weefsel van oorsprong aangeeft,
gevolgd door -carcinoom. Kanker van een klier is bijvoorbeeld een
adenocarcinoom. Carcinomen worden gevonden in de borst, Figuur 1
darmen, lever, longen, prostaat, huid en maag. Carcinomen komen
veel voor, groeien langzamer en metastaseren primair via lymfe. Maligne tumoren van
ondersteunend weefsel krijgen hun naam door het voorvoegsel dat de cel of het weefsel van
oorsprong aangeeft, gevolgd door -sarcoom. Een osteosarcoom is bijvoorbeeld kanker van het bot.
Sarcomen komen minder vaak voor, groeien sneller en metastaseren meestal via bloed.
,Known Risk Factors for Cancer
Risicofacoren voor kanker zijn:
- Leeftijd → 77% van de kankers wordt gediagnostiseerd bij mensen van 55 jaar of ouder.
- Roken → Roken is sterk gelinkt aan een verhoogd risico van veel soorten kanker.
- Infecties
o Humaan Papillomavirus (HPV) verhoogt het risico op kanker van de baarmoeder,
penis, vagina, anus en de uitwendige geslachtsdelen van een vrouw.
o Hepatitis B en hepatitis C verhogen het risico op leverkanker.
o Epstein-Barr virus verhoogt het risico op lymfomen en kanker van de neus-keelholte.
o Humaan herpesvirus 8 verhoogt het risico op een karposisarcoom (vorm van
huidkanker).
o Humaan T-lymfotroop virus type 1 verhoogt het risico op T-cel leukemie.
o Helicobacter pylori verhoogt het risico op maagkanker.
- Straling
o UV-straling van de zon is de hoofdoorzaak van non-melanoom huidkanker
(basaalcelcarcinomen en plaveiselcelcarcinomen).
o Ioniserende straling (röntgenstraling etc.) veroorzaken leukemie, schildklierkanker en
borstkanker.
- Immunosuppressieve medicatie
o Normaalgesproken reageert het immuunsysteem op abnormale cellen. Bij
immunosuppressieve medicatie wordt het immuunsysteem onderdrukt, waardoor de
immuunfunctie vermindert, met als gevolg het makkelijker ontwikkelen van kanker.
Signs and Symptoms of Cancer
De symptomen hangen af van de locatie, grootte en hoe erg andere organen of weefsels in de
omgeving zijn aangedaan. Als de kanker gemetastaseerd is, komen de symptomen op meerdere
plekken in het lichaam voor. Overeenkomende symptomen bij kanker zijn onverwacht
gewichtsverlies, koorts, vermoeidheid, pijn en veranderingen van de huid (hyperpigmentatie,
geelzucht, roodheid, jeuk of overmatig haargroei).
Etiology of Cancer
Kanker wordt deels veroorzaakt door bepaalde genen, maar ook leefstijl en omgevingsfactoren
spelen een rol. Het mechanisme van elk type kanker is ongecontroleerde celdeling, wat resulteert in
mutaties in genen die een rol spelen bij de celdeling. Er zijn vier typen genen betrokken bij de
celdeling;
- Oncogenen
o Zorgen voor celdeling
- Tumorsuppressorgenen
o Zorgen dat de cel zich niet deelt
- Genen verantwoordelijk voor apoptose
o Zorgen dat de cel zichzelf afbreekt als er iets mis is
- DNA-herstelgenen
o Zorgen dat beschadigd DNA hersteld wordt
Wanneer de functie van oncogenen en tumorsuppressorgenen wordt geremd, ontstaat er
ongecontroleerde celdeling, wat kan leiden tot kanker. Als de mutatie het onmogelijk maakt om DNA
te herstellen of apoptose uit te voeren, kan er kanker ontstaan. Het immuunsysteem hoort
gemuteerde cellen te herkennen en te vernietigen, waardoor kanker ook wel wordt omgeschreven
als falen van het immuunsysteem.
,Diagnosis of Cancer
De diagnose kanker wordt gesteld aan de hand van volledig persoonlijke en familiaire
voorgeschiedenis, bloedonderzoek, beeldvormende diagnostiek en biopsie.
Type onderzoek: Wat gebeurd er:
Bloedonderzoek Er wordt gekeken naar het aantal bloedcellen in de bloedsomloop en de
concentratie chemicaliën, enzymen, eiwitten en afvalstoffen.
Beeldvormende Röntgenfoto → Tumoren zijn witte gebieden op de röntgenfoto.
diagnostiek CT-scan → Abnormaliteiten worden zichtbaar op de dwarsdoorsnede.
MRI → Verschillende weefsels worden zichtbaar doordat het verschillende
signalen afgeeft.
Echo → Geluiden met een hoge frequentie worden gereflecteerd door interne
weefsels.
Biopsie Een klein stukje weefsel wordt weggenomen voor microscopisch onderzoek.
Grading and Staging Cancer
Maligne tumoren worden ingeschaald in stadium één tot vier
en geeft een voorspelling van de prognose. Hoe hoger het
stadium, hoe hoger de abnormaliteit van de tumor. Prostaat-,
borst- en nierkanker worden om een unieke manier
ingeschaald, waarbij gekeken wordt naar de karakteristieken
van de cellen in de organen.
Maligne tumoren worden ingeschaald in een TNM-systeem.
- T (Tumor) wordt gebaseerd op de grootte van de tumor
en of het is uitgegroeid tot omliggende weefsels.
- N (Node) vertelt of de kanker verspreidt is via
nabijgelegen lymfeknopen.
- M (Metastase) vertelt of de tumor gemetastaseerd is.
Cancer Treatment
Zonder behandeling leidt kanker vaak tot de dood. De
progressie van de kanker hangt af van het type kanker en de
locatie. De behandeling hangt af van het type kanker en in welk stadium de tumor zich bevindt. De
meeste behandeling omvatten operatie, bestraling, chemotherapie, of een combinatie hiervan. Soms
wordt ook hormoontherapie of immunotherapie ingezet.
Cancer Prevention
Ongeveer een derde van de kankergevallen zijn te voorkomen door een gezonde leefstijl;
- Rook niet;
- Zorg voor een gezond gewicht en lichamelijke activiteit;
- Eet veel groente en fruit, en beperk de vetinname;
- Matig alcoholgebruik;
- Bescherm de huid tegen UV-straling;
- Vaccineer tegen hepatitis B en HPV;
- Hergebruik geen naalden;
- Laat je screenen op kanker als je daarvoor in aanmerking komt.
, Mammacarcinoom (Zelman, p.227-230)
Een mammacarcinoom is een maligne tumor welke zich vormt in weefsel, kanalen of klieren in de
borst. De gemiddelde leeftijd waarom borstkanker ontdekt wordt is 61 jaar. Risicofactoren zijn
leeftijd, geen kinderen gekregen hebben, eerste kind na je 35e gekregen hebben, menopauze welke
start na je 55e, genetische risicofactoren, overgewicht of obesitas hebben na de menopauze, weinig
lichamelijke beweging, alcoholgebruik, borstdichtheid en familiaire of persoonlijke voorgeschiedenis
met borstkanker. Het meest voorkomende symptoom is een knobbeltje of bultje voelen in de borst.
Daarnaast zijn zwelling van de borst, huidirritatie, borst- of tepelpijn, tepelterugtrekking, roodheid,
schraalheid en het lekken van vloeistof anders dan borstvoeding symptomen van borstkanker.
Regelmatige screening en een vroege diagnose zijn gunstig voor de behandeling van borstkanker. De
tumor in de borst heeft vaak receptoren voor oestrogeen en/of progesteron. Binding met deze
hormonen zorgt ervoor dat de tumor sneller groeit. Hormoontherapie is daarom een mogelijke
behandeling bij borstkanker. Het overlevingspercentage na vijf jaar is 90%.
Longcarcinoom (Zelman, p. 156-157)
Longcarcinomen wordt op een gemiddelde leeftijd van 70 jaar gediagnostiseerd. Risicofactoren zijn
roken, meeroken, leeftijd (65+), blootstelling aan asbest, genetische bepaling en familiaire
voorgeschiedenis met longkanker. Roken is de belangrijkste oorzaak van longkanker. Longkanker
wordt onder verdeeld in twee groepen; niet-kleincellige longkanker en kleincellige longkanker. De
symptomen van longkanker ontstaan langzaam. De eerste symptomen ontstaan vaak door een
geblokkeerde luchtweg of verspreiding van de tumor en omvatten vaak hoesten, pijn op de borst en
hemoptoë. Bloed in het sputum is afkomstig van erosie van de bloedvaatjes rondom de tumor.
Andere symptomen zijn kortademigheid en een piepende ademhaling. Verminderde eetlust,
gewichtsverlies en zwakte ontstaan als gevolg van een verminderde zuurstofuitwisseling naar het
bloed. De diagnose wordt gesteld aan de hand van medische voorgeschiedenis, lichamelijk
onderzoek, beeldvormende diagnostiek en sputum cytologie. Door middel van een biopt kan het
type longkanker worden bepaald. Behandeling bestaat uit een operatie, chemotherapie en
bestraling.
Coloncarcinoom (Zelman, p. 180, 183-184)
Cancer of the Colon and Ractum
Colon- en rectumkanker komt ongeveer even vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Langdurige
collitis ulcerosa en familiaire polyposis (veel darmpoliepen) verhogen het risico op coloncarcinomen.
Poliepen zelf geven nauwelijks symptomen, totdat ze overgaan op een maligne celdeling. Een dieet
met veel rood vlees en weinig vezels verhoogd ook het risico op een coloncarcinoom. De symptomen
hangen erg af van het stadium van de tumor. Symptomen kunnen zijn diarree, obstipatie, druk en
ongemak in de buik en/of melena. Langdurige bloedingen door de maligne tumor kunnen anemie
veroorzaken. Colon- en rectumkanker wordt gediagnostiseerd door middel van colonscopie en een
CT-scan. Een deel van de darm kan verwijderd worden om de tumor weg te halen, waarna een
(tijdelijke) stoma nodig is. Als de tumor gemetastaseerd is, wordt chemotherapie gestart.
Diseases Indicated by Stool Characteristics
Uit ontlasting-monsters en microscopische onderzoek van de ontlasting kan een hoop informatie
gehaald worden. Een veel voorkomend kenmerk van verschillende aandoeningen is bloed bij de
ontlasting. Wanneer het bloed helder rood is, is het bloed afkomstig van een lager gelegen deel van
het spijsverteringsstelsel, zoals het rectum. Bloedstrepen in de ontlasting kunnen afkomstig zijn van
aambeien of refereren naar rectumkanker. Melena is een symptoom van een bloeding eerder in het
spijsverteringskanaal, zoals de maag of het duodenum. Wanneer de ontlasting bleek en vettig eruit
ziet, verwijst dit naar het malabsorptiesyndroom.
