Hoofdstuk 5, Learning
Personen hebben het vermogen te leren over relaties is in de omgeving en zich hieraan aan te
passen. Deze aanpassing aan veranderingen in de omgeving wordt adaptatie (adaptation) genoemd.
Samen met deze aanpassing komen verwachtingen en voorspellingen over wat er wel en niet zal
gebeuren in onze wereld. Veel manieren van aanpassingen volgen de principes van het leren (Engelse
term: learning), wat inhoudt: de wijziging van reeds bestaand gedrag en begrip door ervaringen.
Leren speelt een belangrijke rol in veel aspecten van menselijk gedrag.
LEARNING ABOUT STIMULI
Why do constant sounds seem to disappear?
Als we aan alle geluiden die we horen aandacht zouden besteden, zou ons
informatieverwerkingssysteem overbelast raken en zouden we ons nergens op kunnen focussen.
Bepaalde dingen, zoals harde geluiden, speciale smaken en pijn, trekken onze aandacht. Ook nieuwe
(novel) stimuli, dingen waar je geen ervaring mee hebt, trekken je aandacht, terwijl stimuli die niet
veranderen (unchanging) steeds minder je aandacht trekken. Dat noem je gewenning (Engelse term:
habituation), verminderde respons op een herhaalde stimulans. Hierdoor hoor je ook de tikken van
een klok na een tijd niet meer. Na een reactie op een stimulans, zou het terug kunnen komen als de
stimulans of de situatie verandert. Dit noem je ontwenning (dishabituation).
Een andere vorm van leren is sensibilisatie (sensibilisation), wat verschijnt als toename van de
gevoeligheid van de stimulans. Gewenning en sensibilisatie zorgen er op een nuttige manier voor dat
organismen aanpassen aan hun omgeving. Dit is een resultaat van het blootstellen aan een enkele
stimulans, waardoor het niet-associatief leren (nonassociative learning) genoemd wordt. Om beter te
begrijpen hoe het leren onze gedachten en ons gedrag beïnvloedt, moet er gekeken worden naar
meerdere stimuli. Een belangrijk type associatief leren is klassieke conditionering (classical
conditioning).
CLASSICAL CONDITIONING: LEARNING SIGNALS AND
ASSOCIATIONS
How did Russian dogs teach psychologists about learning?
Een rood lampje op het dashboard zorgt er voor dat je hartslag versnelt. Men is niet geboren met dit
soort reacties, men heeft deze geleerd bij het observeren van relaties en verbanden (associations)
tussen gebeurtenissen in de wereld. Dit soort leren wordt bestudeerd door Ivan Petrovich Pavlov.
Pavlov’s Discovery
Pavlov won in 1904 een Nobelprijs voor zijn onderzoek naar de spijsvertering bij honden. Zijn honden
watertandden of kwijlden soms als er geen eten stond. Ook watertandden ze, toen de assistent aan
kwam lopen, die normaal hun eten brengt, met lege handen. Hij bedacht een simpel experiment om
erachter te komen waarom honden watertandden zonder fysieke reden, zoals eten. Eerst moest hij
het speeksel omleiden naar een bak, zodat de hoeveelheid ervan gemeten zou kunnen worden.
Vervolgens werd de hond in een apparaat geplaatst. Het experiment had drie fases.
In de eerste fase bevestigde Pavlov dat de hond automatisch watertandde toen er vlees poeder in
zijn bek gedaan werd. Echter zorgde een muzikale toon niet voor watertanden. De twee
basiselementen van het experiment waren nu vastgesteld: 1. Een snelle automatische reactie en 2.
Een neutrale stimulans die die reactie niet opwekt.
, In de tweede fase liet hij eerst een toon horen en werd er vervolgens vleespoeder in de bek van de
hond gedaan. Dit werd meerdere keren herhaald en iedere keer watertandde de hond. Hij de relatie
tussen de toon en het vleespoeder geleerd.
In de derde fase lieten ze diezelfde toon horen, maar volgde er geen vleespoeder. Toch watertandde
de hond. De toon alleen al was genoeg om te watertanden.
Dit experiment liet zien wat tegenwoordig klassieke conditionering (Engelse term: classical
conditioning) genoemd wordt. Dit is een procedure waarin een neutrale stimulans gecombineerd is
met een stimulans dat een automatische reactie opwekt, totdat de neutrale stimulans genoeg is om
eenzelfde reactie op te wekken als de automatische.
De ongeconditioneerde stimulans (Engelse term: unconditioned stimulus, UCS) is een stimulans die
een reactie opwekt zonder conditionering. Dit is aangeboren.
De ongeconditioneerde reactie (Engelse term: unconditioned response, UCR) is een automatische,
niet-geleerde reactie op een stimulans. Dit is aangeboren en het worden ook reflexen genoemd.
De geconditioneerde stimulans (Engelse term: conditioned stimulus, CS) is de originele, neutrale
stimulans die na combinatie met de UCS een geconditioneerde reactie opwekt.
De geconditioneerde reactie (Engelse term: conditioned response, CR) is de reactie die opgewekt is
door de CS.
Conditioned Responses over Time: Extinction and Spontaneous
Recovery
Voortdurende koppeling van CS en UCS zullen ervoor zorgen dat de CR versterkt wordt. Als de CS
herhaaldelijk klinkt, maar de UCS uitblijft, zal de CR geleidelijk uitdoven, dit noem je extinctie
(Engelse term: extinction), de geleidelijke uitdoving van een CR. Echter, als de CS en UCS weer
gecombineerd worden, zal de CR weer zo sterk als zijn originele kracht, na twee of drie keer een CR,
optreden. Dit noem je reconditionering (Engelse term: reconditioning), het opnieuw aanleren van
een CR na de uitdoving ervan.
Als de CS opnieuw opkomt, zal de CR tijdelijk opleven. Dit wordt de spontane opleving (Engelse term:
spontaneous recovery) genoemd, de tijdelijke terugkeer van de CR na uitdoving, zonder verdere CS
en UCS koppelingen. Hoe langer de tijd tussen uitdoving en terugkeer, hoe sterker de opleving van de
CR. Zolang de CS en UCS niet gecombineerd worden, zal de CR verder onderdrukt worden. Wel kan
de spontane opleving, zelfs nog na een aantal jaar, voor een CR zorgen.
Stimulus Generalization and Discrimination
Zodra een CS een CR kan opwekken, zullen stimuli vergelijkbaar met de CS ook een versie van die
reactie opwekken. Dit heet stimulans generalisatie (Engelse term: stimulus generalization), een
proces waarbij een CR opgewekt wordt door een stimulans vergelijkbaar met de originele CS.
Meestal geldt, hoe groter de gelijkenis tussen de nieuwe stimulans en de originele CS, hoe sterker de
CR.
Stimulans generalisatie loopt niet wild, doordat het normaal in evenwicht gehouden wordt door een
proces, genaamd stimulans onderscheiding (Engelse term: stimulus discrimination). Dit is een proces
waardoor mensen leren onderscheid te maken tussen gelijksoortige stimuli en op elk ervan passend
te reageren.
The Signaling of Significant Events
Klassieke conditionering zorg ervoor dat het organisme zich voor kan bereiden op de komende schok.
Tegenwoordig denken veel psychologen dat klassieke conditionering organismen een manier biedt
