Hoofdstuk 9, Consciousness
Tijdens operaties zijn mensen onder narcose, maar er is geen zekerheid dat ze ook buiten bewustzijn
zijn. Als mensen bewust kunnen zijn en toch onbewust, dan kun je zien hoe moeilijk het kan zijn om
bewustzijn te definiëren. Medische dokters definiëren bewustzijn als: bewustzijn is bewustzijn dat
wordt gedemonstreerd door het vermogen zich een ervaring te herinneren. Psychologen gebruiken
een bredere definitie: bewustzijn (Engelse term: consciousness) is het bewustzijn van externe stimuli
en onze eigen mentale activiteit.
THE SCOPE OF CONSCIOUSNESS
Can unconscious thoughts aff ect your behavior?
De kenmerken van bewustzijn op een bepaald moment vormen je bewustzijnstoestand (Engelse
term: consciousness state).
Consciousness States
Bewustzijnstoestanden kunnen worden gezien als verschillende punten op een schaal of continuüm
van bewustzijn. Het bewustzijn kan zowel passief als actief zijn. Mensen brengen het grootste deel
van hun tijd door in een wakende bewustzijnstoestand. De mentale verwerking in deze staat varieert
met veranderingen in aandacht of opwinding. Voorbeelden: wakker, slapen, hypnose en coma, maar
ook binnen deze kan het variëren. Je neemt niet alles waar, je focust ergens op. Conciousness heeft
te maken met de staat van bewustzijn en awareness met waar je je aandacht op focust.
Levels of Consciousness
Gebeurtenissen en mentale processen waar je je op een bepaald moment bewust van bent, spelen
zich op het bewuste niveau (Engelse term: conscious level) af. Het bewuste niveau is het
bewustzijnsniveau waarop de voor het bewustzijn toegankelijke metalen activiteiten plaatsvinden.
Sommige gebeurtenissen ervaar je niet bewust. Mentale processen die de biologische processen
regelen, vinden plaats op het onbewuste niveau (Engelse term: nonconscious level). Dit is het niveau
van bewustzijn waarop zich processen bevinden die totaal ontoegankelijk zijn voor het bewustzijn.
Mensen kunnen leren onbewuste processen te veranderen door middel van biofeedback training,
het ontvangen van informatie over hun biologische processen om deze vervolgens te kunnen
beheersen.
Sommige mentale gebeurtenissen zijn niet bewust, maar kunnen wel bewust worden of kunnen de
bewuste ervaringen beïnvloeden. Deze mentale gebeurtenissen vormen het cognitieve onbewustzijn
(cognitive unconscious). Dit bestaat uit het voorbewustzijn en onderbewustzijn. Het
voorbewustzijnsniveau (Engelse term: preconscious level) is het niveau van bewustzijn waarop zich
mentale gebeurtenissen bevinden die momenteel niet bewust zijn, maar dat naar believen kunnen
worden.
Andere mentale activiteiten kunnen gedachten, gevoelens en acties beïnvloeden, maar zijn
moeilijker om in het bewustzijn te brengen. Sigmund Freund suggereerde dat deze onbewuste
activiteiten, vooral die met betrekking tot onaanvaardbare seksuele en agressieve driften, actief
buiten het bewustzijn worden gehouden. De meeste psychologen aanvaarden Freuds visie niet, maar
zij gebruiken nog steeds de term onbewust, of onderbewust. Onderbewust (Engelse term:
unconscious) is een andere term die het mentale niveau beschrijft waarop invloedrijke maar normaal
ontoegankelijke mentale processen plaatsvinden. Andere hersenactiviteit, dus ook andere staat van
bewustzijn.
, Mental Processing without Awareness
Ookal ben je alert en bij bewustzijn, verwerk en gebruik je soms informatie zonder dat je het door
hebt. Visuele verwerking zonder bewustzijn vindt ook plaats bij sommige blinde mensen. Als de
blindheid alleen veroorzaakt wordt door schade aan de primaire visuele cortex, zijn de verbindingen
tussen de ogen en hersengebieden, die visuele informatie verwerken, nog intact. Deze verbindingen
zorgen ervoor dat visuele verwerking zonder bewustzijn mogelijk is. Dit wordt ‘blindsight’ genoemd.
Mensen die dit ervaren, kunnen zonder te zien, toch aangeven welke kant een voorwerp op beweegt
bijvoorbeeld.
Onderzoek naar priming toont ook aan dat mentale verwerking zonder bewustzijn plaatsvindt. In een
typisch priming-onderzoek reageren mensen sneller of nauwkeuriger op stimuli die ze eerder hebben
gezien, zelfs als ze zich die stimuli niet bewust herinneren. Tot op zekere hoogte kunnen beslissingen
en keuzes die wij in ons dagelijks leven maken, geleid worden door mentale processen, zoals
waarneming, zonder dat wij ons daarvan bewust zijn.
Informatie kan ons ook beïnvloeden als wij ons daar niet bewust van zijn. Kunnen boodschappen die
worden waargenomen op subliminaal niveau, d.w.z. onder het bewustzijn, fungeren als een vorm
van "mind control"? Hier zijn twee beweringen over: 1. subliminale stimuli kunnen gedrag
beïnvloeden, en 2. subliminale stimuli beïnvloeden effectief de koopgewoontes, politieke meningen,
zelfvertrouwen en andere complexe houdingen en gewoontes, zonder bewustzijn of toestemming.
Subliminale stimuli hebben op de korte termijn een impact op handelingen, beoordelingen en
emoties. Achterwaartse berichten worden bewust of onbewust verstaan en beïnvloeden het gedrag
niet.
Altered States of Consciousness
Een veranderde bewustzijnstoestand (Engelse term: altered state of consciousness) is een toestand
die bestaat wanneer veranderingen in mentale processen groot genoeg zijn om een merkbaar
verschil in psychologisch en gedragsmatig functioneren teweeg te brengen. Het oordeel over de
status en de betekenis van bepaalde bewustzijnstoestanden verschilt aanzienlijk van cultuur tot
cultuur.
Hallucinaties zijn waarnemingservaringen zonder zintuigelijke stimulatie van de buitenwereld. In de
VS zijn er behandelingen tegen hallucinaties en worden ze verworpen, terwijl in Peru juist gedacht
wordt dat ze de genezer spirituele inzicht geven in de problemen van de patiënt. Met andere
woorden, bewustzijnstoestanden verschillen niet alleen in hun kenmerken, maar ook in hun waarde
voor de leden van bepaalde culturen.
SLEEPING AND DREAMING
Does your brain go to sleep when you do?
Vroeger dachten onderzoekers dat slaap een tijd van mentale processen was, maar slaap is eigenlijk
een complexe en actieve toestand.
Stages of Sleep
Slaaponderzoekers bestuderen de elektrische activiteit van de hersenen tijdens de slaap met behulp
van een EEG (electroencaphalograph). Deze opnames worden ‘brain waves’ genoemd en variëren in
hoogte (amplitude) en frequentie/snelheid (frequency) als gedrag en mentale processen veranderen.
De golven bij een wakker en alert persoon zijn onregelmatig en laag, dus een hoge frequentie en lage
amplitude. Tijdens je slaap zijn er systematische veranderingen in amplitude en frequentie doordat
men door verschillende slaapfasen gaat.
