Samenvatting Minder Onderwijzen, Meer Leren Hoofdstuk 7, 8, 9, 12, 13 en 14
Hoofdstuk 7: De uitgangspunten van HGW
De uitgangspunten van Handelingsgericht Werken:
1. Doelgericht werken: samen doelen formuleren en evalueren
2. Wisselwerking en afstemming: wat werkt?
3. Onderwijsbehoeften: wat heeft de leerling nodig om de doelen te bereiken?
4. De leraar doet ertoe, door …
5. Positieve aspecten van kind, leraar en ouders benutten om …
6. Constructieve samenwerking tussen school, kind, ouders en professionals, zodat …
7. De werkwijze is systematisch, in stappen en transparant, zodat …
1. Doelgericht werken: samen doelen formuleren en evalueren
Leraar en leerling (zo mogelijk met ouders) stellen samen doelen op, gaan na of de doelen behaald
zijn en analyseren waarom dat wel of niet is gelukt. Samen zoeken ze naar de succesfactoren in het
leerproces. Een onderzoekende houding van de leraar is daarbij nodig. Het is belangrijk om te weten
waar je samen op uit bent. Ook leerlingen dienen dit te weten. Kun je het doel visualiseren en in de
klas ophangen? Doe dit in een taal die voor de kinderen en ouders makkelijk te begrijpen is.
2. Wisselwerking en afstemming: wat werkt?
Het besef dat het functioneren van ieder kind afhankelijk is van een groot aantal factoren en dat die
factoren elkaar wederzijds beïnvloeden. Als er eigenlijk geen vertrouwen is in de goede afloop van
het leerproces, zal het meestal ook niet lukken. Het komt erop aan de wisselwerking tussen
negatieve verwachtingen van de leraar over kinderen en negatieve prestaties van die kinderen te
doorbreken. Mogelijkheden in plaats van onmogelijkheden.
Stimulerende en belemmerende factoren die invloed hebben hoe het met kinderen gaat op school:
Factoren in het kind, zoals intelligentie, doorzettingsvermogen, concentratie en motivatie.
Factoren in de leeromgeving op school die te maken hebben met: Doelgerichtheid,
onderwijsleerklimaat en gestructureerd, maar afgestemd onderwijs.
Factoren in de thuissituatie, zoals betrokkenheid en belangstelling vanuit thuis en een veilige
thuissituatie.
Effectieve leraren behandelen niet alle leerlingen hetzelfde.
3. Onderwijsbehoeften: wat heeft de leerling nodig om … de doelen te bereiken?
De omslag van ‘onderwijzen’ naar ‘doen leren’ heeft ook te maken met een andere theorie over
leren. De oude leertheorie van het behaviorisme ziet leren als een extern gestuurd proces, waarin
leerlingen passief kennis krijgen overgedragen door de leraar. Deze theorie wordt in toenemende
maat vervangen door de theorie van het constructivisme, die ervan uitgaat dat kinderen zelf actief
kennis construeren. Dit sluit aan bij een oud gezegde: ‘’Onderwijs is geen vaten vullen, maar een
vuur ontsteken’’.
, 4. De leraar doet ertoe, door …
Goed onderwijs is belangrijk en de toegevoegde waarde van de leraar mag niet onderschat worden.
Leraren kunnen het onderwijs maken of breken. Ook uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het
denken en doen van de leraar en de kwaliteit van het pedagogisch-didactisch handelen
doorslaggevend zijn voor goed onderwijs.
5. Positieve aspecten van kind, leraar en ouders benutten om …
Van oudsher zijn we meer gericht op dingen die fout gaan dan op dingen die goed gaan. Het is bij
HGW vooral belangrijk om te kijken naar de kracht van ieder kind. Je moet niet de ogen sluiten voor
belemmerende factoren, maar je kijkt ook naar stimulerende factoren.
Factoren in het kind
Factoren in de schoolsituatie
Factoren in jezelf als leraar
Factoren in de groep
Factoren in de thuissituatie
6. Constructieve samenwerking tussen school, kind, ouders en professionals, zodat …
Het is voor kinderen heel belangrijk dat school en ouders op een positieve en constructieve manier
met elkaar omgaan. Dat houdt in dat de betrokkenheid van ouders niet pas aan de orde is als er
problemen zijn. Vanaf dag 1 is een goed contact tussen school en ouders van belang. Door elkaar
goed te informeren kunnen misverstanden worden voorkomen. Als leraar ben je de
onderwijsprofessional. Als ouder ben je de ervaringsdeskundige. Zij kennen hun kind het best en het
langst. Naast een goede samenwerking met ouders gaat het ook om constructieve samenwerking
met kinderen, met de intern begeleider, met collega’s en met professionals van buiten het team
zoals collega’s en deskundigen van andere scholen en vanuit de jeugdhulpverlening.
7. De werkwijze is systematisch, in stappen en transparant, zodat …
Het laatste uitgangspunt draait om duidelijkheid en helderheid, om openheid en transparantie. De
werkcyclus verloopt in duidelijke stappen. Door het hanteren van deze stappen is inzichtelijk hoe er
op school gewerkt wordt, welke procedures er zijn en waarom de school het zo doet.
Goede afspraken over ‘wat te doen als …’
Wie is waarvoor verantwoordelijk en aanspreekbaar?
Wat hoort bij de groepsleraren en wanneer wordt een intern begeleider of het
Schoolondersteuningsteam (SOT) ingeschakeld?
Waarom hanteren we deze werkwijze?
Wanneer en hoe gaan we aan het werk?
Hoe zijn de lijnen naar externen en het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs?
De HGW-cyclus
Om de zeven uitgangspunten van HGW in de praktijk te brengen, is de werkmethodiek van de HGW-
cyclus ontwikkeld. De cyclus is een hulpmiddel voor leraren om het werken met de groep, met
subgroepjes en met individuele leerlingen concreet maken. De cyclus kent vier fasen:
