Samenvatting Nectar 3e editie VWO 5 Hoofdstuk 16: Sport.
In de samenvatting zijn de volgende paragrafen samengevat:
16.1 Achillespees (SE)
16.2 Spieren (SE)
16.3 Energie (CE)
16.4 De perfecte race (SE)
Alle begrippen zijn groen gekleurd in de samenvatting. Heb je vragen? Stuur mij gerust een ...
,BIOLOGIE HOOFDSTUK 16: SPORT
§16.1 ACHILLESPEES
Spieren samentrekken: botten bewegen rond hun draaipunten id gewrichten. Door te trainen kunnen de spieren:
Meer kracht zetten
Groter uithoudingsvermogen
Botten: vangen krachten vd spieren op en soepele gewrichten dragen bij aan goede prestaties.
Pees: stevige band van bindweefsel die een spier aan een bot verbindt.
Achillespees: grootste pees vh lichaam
Lopen: kuitspier verkort, achillespees rekt uit, energie wordt opgeslagen.
Afzet/loskomen vd grond: energie komt vrij; snelle beweging mogelijk
Overeenkomst achillespees en blades: werken als springveer tijdens lopen.
Verschil achillespees en blades: blades wegen minder dan onderbeen; verplaatsen kost bij blades dus minder energie en er kan een
hoger beenritme bereikt worden. Gewone atleten kunnen met kuitspieren meer kracht zetten.
PEZEN
WAARUIT BESTAAT EEN PEES?
1. Collageenmoleculen
Id pees: gespecialiseerde bindweefsels die collageen maken en afgeven.
2. Fibril
Deze collageenmoleculen: vormen collageenfibril omgeven door bindweefsel
3. Collageenvezel
Deze fibrillen: vormen collageenvezels in dicht opeengepakte, parallel lopende bundels
4. Bundels
Pees bevat: tussencelvloeistof (=product van bindweefselcellen) dat voor samenhangend geheel zorgt.
Door al het collageen is de pees in staat om de kracht vd spier door te geven ah bot, maar ook om veerenergie op te slaan.
VOLGROEIDE PEZEN
Er is zoveel collageen dat de cellen ver van elkaar verwijderd zijn. Via dunne uitlopers houden ze contact.
Celmembranen id uitlopers van 2 buurcellen vormen gap junctions (=eiwitkanalen met kleine openingen).
Via deze kanalen: ionen passeren via deze kanalen makkelijk celmembranen naar grondplasma vd buurcel.
Na mechanische stress: doordat cellen id pezen elkaar via gap junctions beïnvloeden kunnen ze gelijktijdig collageen maken
KRACHTTRAINING (=er komt regelmatig een grote spanning op de pees)
Dmv mechanische krachten komen groeifactoren vrij, die gebonden waren aan eiwitten id tussencelstof vd pees.
Die groeifactoren: binden aan membraanreceptoren van bindweefselcellen
Een beweging vh celmembraan zelf kan ook een prikkel voor de cellen zijn
Ionkanalen openen G-eiwitten raken geactiveerd
Secundaire boodschappers komen vrij en bereiken het DNA vd cel
Eén cel geactiveerd via gap-junctions raken álle cellen geactiveerd
Binnen 24h na de spanning op de pees maken cellen extra collageen aan.
BLESSURE EN REPARATIE
Pezen genezen langzaam, doordat ze slecht doorbloed zijn. Alleen bindweefselvliezen rond bundels collageenvezels bevatten
bloedvaten.
HOE GENEEST EEN PEES?
1. Granulocyten komen in actie en ontdekken ziekteverwekker. Dmv cytokinen activeren ze de rest vh lichaam.
2. Collagenase komt vervolgens samen met macrofagen in actie om beschadigd collageen af te breken.
3. Groeifactoren zorgen voor nieuwe bloedvaten om de wond.
4. Bindweefselcellen krijgen meer brand- en bouwstoffen, en maken extra collageen.
5. Periode van genezing: collageenmoleculen maken dwarsverbindingen en komen ih verlengde vd trekrichting, de pees versterkt.
Masseren: het ‘trekken’ aan de pees stimuleert het herstel
Voorzichtig/regelmatig belasten van pezen werkt stimulerend op de rangschikking vd collageenvezels id trekrichting.
, §16.2 SPIEREN
Beenspieren: skeletspieren opgebouwd uit bundels spiervezels omgeven door bindweefsel met daarin bloedvaten.
Spiervezels: ontstaan uit samensmelting van honderden spiercellen. Spiervezels:
Bevatten myofibrillen (=langgerekte eiwitfilamenten waardoor spieren kunnen samentrekken).
Dunne filamenten: 2 ketens vh eiwit actine.
Dikke filamenten: aantal ketens vh motoreiwit myosine.
Sacromeer: kleinste samentrekkende eenheid vd spiervezel
Skeletspieren: patroon van lichte (I) en donkere (A) banden door geordende rangschikken vd actine- en myosinefilamenten.
Dwarsgestreept spierweefsel: ih midden vd I-band zit het membraan, de Z-lijn, waaraan actinefilamenten gehecht zijn.
Actinefilamenten: vormen begrenzing vd sacromeer.
SAMENTREKKEN
Neuromusculaire synaps: zorgt voor overdracht van impulsen van motorische neuronen naar spiervezels.
Motorische eenheid: groep spiervezels die op de impulsen van één axon reageert.
Motorische eenheid van 5 spiervezels: fijne motoriek (oogspieren)
Motorische eenheid van 100 spiervezels: grove motoriek (beenspieren)
Impuls komt aan in spiervezel: actine- en myosinefilamenten schuiven in elkaar
Lengte vd sacromeer neemt af doordat Z-lijnen naar elkaar toe bewegen.
Verkorten vd spier: bij een groot aantal spiervezels bewegen de Z-lijnen naar elkaar toe.
Samentrekken vd spier: sacromeren kunnen weer uitgerekt worden door het samentrekken vd antagonist vd spier.
Motoreiwit: eiwit dat beweging kan veroorzaken.
VERKORTING/SAMENTREKKEN SACROMEER (cyclisch proces)
1. Oiv een impuls van een motorische zenuw komen Ca2+-ionen vrij in een spiervezel. Door de Ca2+-ionen verandert de structuur
vd tropomyosinefilamenten waardoor de myosinekop aan actine bindt.
2. Aan de myosinekop zit ADP. Op het moment dat de ADP de myosinekop verlaat, veert de myosinekop vd actieve stand terug
naar de niet-actieve stand en trekt ah actinefilament.
3. Wanneer de myosinekop een nieuw ATP-molecuul bindt, laat het daarbij het actinefilament los.
4. Myosinekop splitst ATP in ADP + Pi. Door de energie die hierbij vrijkomt, buigt de myosinekop id actieve stand. De myosinekop
kan een nieuwe binding met actinefilament aangaan: er begint een nieuwe cyclus. Elke cyclus verkort een spier 1%. (max 30%).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JudithVWO. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
