Onderdeel I: Inleiding bijzondere delicten
J. de Hullu, Materieel Strafrecht, 2021
HII Strafwetgeving
§2 Het strafbare feit
§2.3 Bijzondere delicten en rechtsgoederen
Volgorde tussen verschillende titels:
1. Misdrijven waardoor het zelfstandig bestaan of het organisme van de staat
wordt bedreigd;
2. Delicten waardoor rechtstreeks zowel het algemeen belang als dat van
bepaalde personen benadeeld wordt;
3. Delicten tegen bijzondere personen;
4. Bijzondere categorieën (zoals ambts- en scheepsvaartmisdrijven);
5. Bepalingen over deelneming na een strafbaar feit.
§2.5 Krenkings- en gevaarzettingsdelicten
Krenkingsdelicten: strafrechtelijke reactie op de daadwerkelijke schending of krenking van
een rechtsgoed.
Gevaarzettingsdelicten: bedreiging van een rechtsgoed, het gevaar voor een
krenking wordt strafbaar gesteld.
- Abstract gevaarzettingsdelict: gedraging wordt strafbaar gesteld die in
algemene, niet nader in de delictsomschrijving gespecificeerde zin gevaar kan
opleveren.
- Concreet gevaarzettingsdelict: in de delictsomschrijving wordt vereist dat
daadwerkelijk gevaar is ontstaan.
Strafbaarstelling van gevaarzettingsdelicten is problematischer: de grenzen van wat
zinvol kan en mag worden strafbaar gesteld komen eerder in zicht.
§2.6 Formele en materiële delicten
Formele delicten: voor strafbaarheid is een bepaalde handeling voldoende.
Materiële delicten: een bepaald gevolg staat meer centraal.
Materieelrechtelijke relevantie van onderscheid komt bij diverse leerstukken naar
voren, zoals bij de poging, de causaliteit en de verjaring.
HV Strafuitsluitingsgronden
§6 Het ontbreken van materiële wederrechtelijkheid
§6.1 Plaatsbepaling
Veearts-arrest is van belang omdat het positiefrechtelijk fundament wordt versterkt voor de
aansprakelijkheidsvoorwaarde dat er wederrechtelijk gedrag moet zijn geweest.
§6.2 Een algemene exceptie?
In overwegingen van de Hoge Raad (Veearts) kan de aanvaarding van een algemene
ongeschreven rechtvaardigingsgrond gelezen worden: ontbreken van materiële
wederrechtelijkheid. Bij formele wederrechtelijkheid gaat het vooral om het vervullen van de
delictsomschrijving (wederwettelijkheid). Ondanks zulke wederwettelijkheid zou in bijzondere
gevallen toch materiële wederrechtelijkheid kunnen ontbreken waardoor aansprakelijkheid is
uitgesloten. Het beroep op het ontbreken van materiële wederrechtelijkheid heeft zich
ontwikkeld tot een verweer dat regelmatig wordt gevoerd, maar eigenlijk altijd wordt
afgewezen.
, Materieel strafrecht 2021-2022 D.M. de Vries
Bij de toetsing van een beroep op het ontbreken van materiële wederrechtelijkheid
komen verschillende algemene regulerende beginselen van de
strafuitsluitingsgronden terug. In het bijzonder de subsidiariteit: er staan andere
wegen dan het gepleegde strafbare feit open en de ingeslagen weg is in ieder geval
door de wetgever niet toelaatbaar geacht.
§6.3 Concretisering van de wederrechtelijkheid in delictsinterpretatie en bijzondere excepties
Rechtvaardigende omstandigheden kunnen niet alleen door noodtoestand tot hun recht
komen, maar ook door de (interpretatie van de) delictsomschrijving en door bijzondere
(on)geschreven rechtvaardigingsgronden.
Toestemming: het zich gedragen zonder instemming is de kern van het strafrechtelijk
verwijt; met instemming wordt het – strafrechtelijk gezien – een onschuldige
handeling. Soms werkt instemming wettelijk gezien strafverminderend (art. 293 en
296 Sr) en de facto zal dat bij meer delicten gelden. Soms werkt instemming meer
als een bijzondere, ongeschreven rechtvaardigende exceptie, vooral in een
specifieke context (bijvoorbeeld sport- en spelsituatie).
Bij mishandeling en ‘doodslag’ in de medische sfeer overheerst, naast instemming
met behandeling, vooral het rechtvaardigende karakter van een verantwoorde, naar
de regels van de kunst uitgevoerde beroepsuitoefening.
Ook maatschappelijke ontwikkelingen die een milder licht werpen op de
wederrechtelijkheid van bepaald gedrag, worden vaak buiten de algemene
rechtvaardigingsgronden om verwerkt door delictsinterpretatie of door de
aanvaarding van bijzondere excepties.
§6.4 Heeft de algemene exceptie een zelfstandige, toegevoegde waarde?
Gemeenschappelijk aan de algemene exceptie is dat gedrag naar algemeen aanvaardbare
professionele of maatschappelijke normen toelaatbaar of juist wordt geacht. Het moet
vanwege het overwegend normatieve element dat aan de beoordeling van dit type excepties
ten grondslag ligt, gaan om een breed gedragen maatschappelijke acceptatie.
A.J.M. Machielse, Herziening van het stelsel van strafuitsluitingsgronden, 1994
Formele wederrechtelijkheid: de inhoud van de delictsomschrijving dient vervuld te zijn door
de menselijke gedraging.
Materiële wederrechtelijkheid: het gedrag moet in concreto verboden zijn.
Wanneer de formele wederrechtelijkheid gerealiseerd is, kan in
uitzonderingsgevallen de materiële wederrechtelijkheid ontbreken.
De klassieke strafuitsluitingsgronden categoriseren de gevallen waarin als gevolg
van buitengewone omstandigheden de toerekenbaarheid ontbrak. Hoe algemener de
categorieën uitzonderingen die met behulp van de noodtoestand worden gecreëerd
op de delictsinhoud, des te groter de kans dat de norminhoud zelf verengd wordt.
In sommige gevallen is de avas door de HR ingevuld in de richting van een
algemene grond van niet-toerekening. De avas is volop in ontwikkeling. Codificatie in
het algemeen deel van het Wetboek van Strafrecht is niet op zijn plaats. De
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper desmaindevries. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
