Letterlijke uitwerking Financieel – en familierecht Tilburg University 2021
Inhoud
Blok 1 – Financieel Familierecht ..........................................................................................................3
Hoorcollege 1 - Inleiding; rechten en verplichtingen van echtgenoten .............................................3
Kennisclip Inleiding relatievermogensrecht .................................................................................5
Kennisclip Rechten en plichten tussen echtgenoten ....................................................................9
Kennisclip Art. 1:88 en art. 1:89 BW – toestemmingsvereiste .................................................... 21
Kennisclip Vergoedingsrechten (art. 1:87, art. 1:95 en art. 1:96 lid 4 en 5 BW) .......................... 31
Hoorcollege 2 - Relatievermogensrecht; samenwoners ................................................................. 42
Kennisclip Inleiding relatievermogensrecht samenwoners ......................................................... 43
Kennisclip Vermogensrechtelijke gevolgen en vergoedingsrechten samenwoners ..................... 51
Edpuzzle - Relatievermogensrecht samenwoners ...................................................................... 61
Blok 2 – Financieel Familierecht ........................................................................................................ 70
Hoorcollege 3 - De wettelijke (beperkte) gemeenschap van goederen .......................................... 70
Kennisclip Inleiding wettelijke gemeenschap van goederen ....................................................... 72
Kennisclip Omvang van de wettelijke gemeenschap van goederen ............................................ 77
Kennisclip Bestuursbevoegdheid, aansprakelijkheid, verhaalbaarheid en draagplicht ................ 90
Kennisclip Ontbinding huwelijksgemeenschap ........................................................................ 100
Hoorcollege 4 - Huwelijkse voorwaarden .................................................................................... 107
Kennisclip inleiding huwelijkse voorwaarden ........................................................................... 109
Kennisclips Verrekenstelsels .................................................................................................... 121
Blok 3 – Erfrecht ............................................................................................................................. 132
Hoorcollege 5 – Inleiding erfrecht en versterferfrecht ................................................................. 132
Kennisclip inleiding erfrecht .................................................................................................... 133
Kennisclip versterferfrecht ...................................................................................................... 142
Edpuzzle erfgenamen en erfdelen bepalen .............................................................................. 151
Hoorcollege 6 – Wettelijke verdeling en wettelijke rechten ......................................................... 158
Kennisclip wettelijke verdeling ................................................................................................ 160
Kennisclip wettelijke bescherming........................................................................................... 168
Kennisclip legitieme portie ...................................................................................................... 174
Edpuzzle Rekenen met legitieme portie................................................................................... 181
Blok 4 – Erfrecht ............................................................................................................................. 189
Hoorcollege 7 testamentair erfrecht ........................................................................................... 189
Kennisclip introductie uiterste wilsbeschikkingen .................................................................... 190
Kennisclip Legaat..................................................................................................................... 199
1
, Kennisclip uiterst wilsbeschikking – Capita Selecta .................................................................. 205
Hoorcollege 8 – Afwikkeling nalatenschap, executele en vereffening .......................................... 212
Kennisclip De nalatenschap valt open ...................................................................................... 214
Kennisclip beheerders van de nalatenschap ............................................................................ 219
Kennisclip vereffening ............................................................................................................. 227
Mediation (individuele opdracht) .................................................................................................... 237
Kennisclip Mediation ............................................................................................................... 237
Kennisclip onderhandelen ....................................................................................................... 246
2
,Blok 1 – Financieel Familierecht
Hoorcollege 1 - Inleiding; rechten en verplichtingen van echtgenoten
Korte inhoudsbeschrijving
In Nederland zijn er (wettelijk) twee manieren waarop je je relatie met een andere persoon
kunt formaliseren: 1) een huwelijk sluiten of 2) een geregistreerd partnerschap aangaan. Het
aangaan van een huwelijk of geregistreerd partnerschap is niet vrijblijvend.1 Het roept –
onafhankelijk van het gekozen goederenregime – rechten en verplichtingen tussen de
echtgenoten in het leven. Niet voor niets schrijft de wet voor dat de aanstaande echtgenoten
bij het sluiten van een huwelijk verklaren dat zij elkaar aannemen tot echtgenoten en dat zij
getrouw alle plichten zullen vervullen die door de wet aan de huwelijkse staat worden
verbonden. Het huwelijk heeft niet alleen gevolgen voor de interne verhouding tussen de
echtgenoten, maar ook voor de aansprakelijkheid van echtgenoten tegenover derden.
Dit hoorcollege bestaat uit 4 kennisclips:
• Inleiding relatievermogensrecht;
• Rechten en plichten tussen echtgenoten;
• Art. 1:88 en art. 1:89 BW – toestemmingsvereiste;
• Vergoedingsrechten (art. 1:87, art. 1:95 en art. 1:96 lid 4 en 5 BW).
Onderwerpen/leerdoelen
Na het bestuderen van de stof en het volgen van dit college kunt u:
• aangeven wat de overeenkomsten en verschillen op vermogensrechtelijk vlak zijn tussen
een huwelijk, geregistreerd partnerschap en deels samenwoners;
• de rechten en verplichtingen van echtgenoten jegens elkaar benoemen;
• uitleggen wat de bron is van deze rechten en verplichtingen en waar u deze kunt vinden;
• omschrijven wat wordt bedoeld met “kosten van de huishouding” en “schulden ten behoeve
van de gewone gang van de huishouding”;
• benoemen wat de begrippen “interne draagplicht” en “fourneerplicht” inhouden en
beschrijven hoe de interne draagplicht en fourneerplicht zijn geregeld;
• de regeling met betrekking tot draagplicht aangaande de kosten van de huishouding
toepassen in een casuspositie;
• beschrijven hoe de aansprakelijkheid van echtgenoten voor huishoudelijke schulden ten
opzichte van derden is geregeld;
• uitleggen op welke wijze de aansprakelijkheid voor huishoudelijke schulden kan worden
afgewend;
• benoemen of, en zo ja op welke wijze, voor echtgenoten bescherming bestaat tegen
benadeling ten gevolge van elkaars handelen;
• uitleggen voor welke handelingen toestemming van de andere echtgenoot nodig is;
• aangeven wat de gevolgen zijn van het ontbreken van de vereiste toestemming van de
andere echtgenoot voor het kunnen verrichten van bepaalde rechtshandelingen;
• beschrijven hoe de vergoedingsrechten tussen echtgenoten is geregeld;
• beschrijven hoe de vergoedingsrechten binnen de huwelijksgemeenschap zijn geregeld;
• de regeling met betrekking tot vergoedingsrechten toepassen in een casuspositie.
3
,Kennisclips
Het hoorcollege bestaat uit 4 kennisclips. Deze dient u te bekijken.
Verplichte literatuur/jurisprudentie
U dient de volgende literatuur te bestuderen:
• M.J.A van Mourik en F.W.J.M. Schols, Huwelijksvermogensrecht, Monografieën
Privaatrecht, Deventer: Wolters Kluwer 2017, 13e druk, Hoofdstuk 1 tot en met 4, Hoofdstuk
6 en Hoofdstuk 18;
• T.F.H. Reijnen, ‘De betekenis van vergoedingsrechten sinds de invoering van de derde
tranche huwelijksvermogensrecht’, WPNR 2014, 7004.
U dient de volgende jurisprudentie te bestuderen:
• HR 10 juli 2015, ECLI:NL:HR:2015:1871, NJ 2015, 481.
• HR 1 mei 2015, ECLI:NL:HR:2015:1199, NJ 2015, 378;
• HR 29 juni 2012, ECLI:NL:HR:2012:BW9769, NJ 2012, 409;
• HR 21 mei 2010, ECLI:NL:HR2010:BL2134, FJR 2010, 98;
• HR 28 maart 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC2837, NJ 2009, 578 (Dexia);
• HR 15 februari 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC1856, NJ 2008, 110
• HR 15 september 2006, ECLI:NL:HR:2006:AW3044, NJ 2007, 217
• Hof Amsterdam 12 februari 2004, ECLI:NL:GHAMS:2004:AP7932, FJR 2006, 77;
• HR 11 juli 2003, ECLI:NL:HR2003:AF7513, NJ 2004, 173
• HR 12 juni 1987, NJ 1988, 150 (Kriek-Smit)
• HR 22 mei 1987, NJ 1988 231 (Ridder te voet);
• HR 25 februari 1983, NJ 1983, 696 (Schaapshok/Schilder);
• HR 15 december 1978, NJ 1979, 427 (Maastrichtse woning II);
• HR 28 november 1975, NJ 1976, 466 (Maastrichtse woning I)
4
,Kennisclip Inleiding relatievermogensrecht
Wat gaan we in deze kennisclip behandelen?
Deze kennisclip is een inleiding op het relatie – en vermogensrecht. Een relatie tussen twee
personen is veelal gebaseerd op liefde, maar er komt meer bij kijken dan alleen dit
emotionele aspect. Wanneer twee personen een relatie met elkaar aangaan gaan er ook
vermogensrechtelijke aspecten spelen. U bent jarig en u ontvangt van de ouders van uw
partner een cadeau. Van wie wordt dit cadeau? Is dit zoals Acda en De Munnik verwoorden
in hun songtekst, cd van jou, cd van mij, of is de cd van ons allebei?
5
,U heeft samen met uw partner een woning gekocht. Een deel van de aankoopsom wordt
gedaan middels het spaargeld. Spaargeld dat u al vanaf uw 20 ste jaar hebt opgebouwd. Krijgt
u dat dan weer terug? Uw partner heeft een wasmachine op afbetaling gekocht. De
schuldeiser verhaalt de schuld op jullie koopwoning. Kan dit? Dit zijn voorbeelden van
vermogensrechtelijke vragen die zich voordoen bij personen die een relatie met elkaar
hebben. Dit betreft het relatievermogensrecht.
We gaan nu meer inzoomen op het relatievermogensrecht.
Het relatievermogensrecht is onderdeel van het familierecht. Het familierecht is een breed
rechtsgebied dat zowel niet financiële onderdelen als financiële onderdelen omvat. Het
familierecht omvat bijvoorbeeld het naamrecht, afstamming, gezag en omgang betreffende
de minderjarige, alimentatie, meerderjarige bescherming, zoals curatele. Een onderdeel van
het familierecht is dus ook het relatievermogensrecht. Maar wat valt nu onder het
relatievermogensrecht?
Relaties zijn niet langer beperkt tot de gehuwde man of vrouw. Relaties zijn divers en in
zekere zin naar wens vormt te geven. Wel gehuwd niet gehuwd, wel huwelijkse
voorwaarden, geen huwelijkse voorwaarden, alleen samenwonend, wel of geen
samenlevingscontract. Er is een hoeveelheid aan smaken en de wijze waarop er wordt
vormgegeven aan deze relatie is van belang voor het toepasselijke relatie – vermogensrecht.
6
, Het relatievermogensrecht bestaat uit één het huwelijksvermogensrecht, twee het
partnerschapsvermogensrecht en drie het recht dat geldt voor de samenwoners. De soort
relatie is dus relevant. Hebben de betrokkene een formele relatie? Zijn ze gehuwd of zijn ze
GP aangegaan met elkaar? Of hebben ze een informele relatie met elkaar? Zijn ze alleen
samenwoners, al dan niet met een samenlevingscontract. Kijken we naar het
huwelijksvermogensrecht of GP vermogensrecht, dan zien we dat dat geldt tussen
echtgenoten, respectievelijk de geregistreerde partners. Het relatievermogensrecht voor
gehuwden en geregistreerde partners is terug te vinden in boek één van het BW en dan met
name in de titels zes, zeven en acht. Het relatie vermogensrecht is verder terug te vinden in
het algemeen vermogensrecht. Titel zes gaat over de rechten en plichten van echtgenoten.
Titel zeven gaat over de wettelijke gemeenschap van goederen en titel 8 betreft de
huwelijkse voorwaarden. Boek één bevat dus speciale vermogensrechtelijke regeling voor de
gehuwden. Dat deze regeling ook van toepassing is op de GP volgt uit de schakelbepaling
van art. 1:80b BW. In dit artikel worden de titels van zes, zeven en acht boek één van
overeenkomstige toepassing verklaard.
Naast de formele relatie vormen het huwelijk en het GP bestaat de informele relatie vorm: de
samenwoning. Deze relatievorm is een belangrijkere positie gaan innemen. In 1779 was
bijvoorbeeld 70% van de 35-jarige gehuwd en ruim 60% van de mannen. In begin 2017 was
dat gedaald naar 40% van de vrouwen en 36% van de mannen. De groei van deze informele
relatievorm doet dit zich ook gevoelen in de rechtspraak. Vaker worden er vragen van
vermogensrechtelijke aard voorgelegd aan de recht. Cd van jou? Cd van mij? Maar van wie
is die cd in het geval van een informele relatie? Voor deze informele relatievorm bestaat
geen speciale regeling, zoals het BW dit in boek 1 wel kent voor het huwelijk en het GP. In
geval van samenwoners is enkel het algemeen vermogensrecht van toepassing.
7
