Werken met ontwikkelingsleeftijden
Kwaliteit van leven: gaat over hoe het met iemand gaat. Dit kan je beoordelen op acht domeinen:
- Emotionele welbevinding: veiligheid, spiritualiteit, geluk, vrij zijn van stress, zelfbeeld en
tevredenheid.
- Interpersoonlijke relaties: intimiteit, genegenheid, gezin, interacties, vriendschappen en
ondersteuning.
- Persoonlijke ontplooiing: onderwijs, vaardigheden, persoonlijke vervulling, competentie, zinvolle
activiteiten en vooruitgang.
- Lichamelijk welbevinden: gezondheid, voeding, ontspanning, mobiliteit, gezondheidszorg, vrije tijd
en ADL-activiteiten.
- Zelfbepaling: autonomie, keuzes, beslissingen persoonlijke controle, zelf richting kunnen geven en
persoonlijke doelen en waarden.
- Sociale inclusie: geaccepteerd worden, status, ondersteuning/support, werkomgeving, integratie en
participatie in de samenleving, rollen, bijdragen aan de samenleving.
- Materieel welbevinden: eigendom, financiële zekerheid, voeding, werk, bezittingen,
sociaaleconomische status en onderdak
- Rechten: privacy, stemrecht, toegang, gelijke behandeling, eigendom hebben en rechten en
plichten als burger.
De mate waarin je kwaliteit van leven ervaart is dus hoe je deze domeinen invult. Dat is voor elk
persoon verschillend.
Spelregels niveau denken
- Niveaudenken is een middel uit een volle kist instrumenten
- Het denkniveau is een middel om een doel te behalen, geen doel op zich. Het is de bedoeling dat je
als professional op deze manier kan inleven in de persoon. Niet om een stickertje op de persoon te
plakken.
- Gebruik je kennis van de ontwikkelingspsychologie niet om zelf een inschatting te maken van het
ontwikkelingsniveau, maar juist om je handelen veder af te stemmen op de beeldvorming zoals die al
ligt.
- Spreek mensen altijd aan op een volwaardige, volwassen toon. Je mag je inhoud van je boodschap
wel aanpassen op de persoon, maar je toon niet.
- Niveaudenken is bedoelt om mensen in staat te stellen het beste uit zichzelf te halen, niet om ze
‘klein’ te houden.
1. De ontwikkelingsbenadering
1.1 Ontwikkeling is een systematische en blijvende veranderingen in het individu die optreden
tussen de conceptie en het overlijden. Deze veranderingen verlopen grofweg in dezelfde lijn. Bij het
gebruik van ontwikkelingsleeftijden in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, waar
het boek de aandacht op richt, gaat men er ook van uit dat ze in dezelfde lijn verlopen. Ze doorlopen
de ontwikkelingsfase misschien langzamer of kent eerder zijn plafond.
Ontwikkelen is een combinatie van biologische processen en een gevolg van leren.
1.2 Verstandelijke ontwikkeling: de ontwikkeling van ‘het denken’.
Een van de belangrijkste theorieën over de verstandelijke ontwikkeling komt van Jean Piaget. Hij gaat
ervan uit dat elke persoon dezelfde stadiums doorloopt. Deze stadiums doorloopt elk kind op
dezelfde volgorde, maar op zijn eigen tempo. Deze stadiums zijn:
, - De sensori-motorische periode (0-2 Jaar). In deze fase staan motorische reacties op zintuigelijke
prikkels centraal. Veel gebeurt reflexmatig en denken staat gelijk aan doen.
- De pre-operationele periode (2-7 jaar). Het denken is statisch, ze kunnen niet ‘logisch’ denken en
alleen vanuit hun perspectief. Dot zorgt ervoor dat het een egocentrische periode in het denken.
- De concreet-operationele periode (7-11 jaar). Ze zijn in staat om logisch te denken, maar wel nog
vanuit hun eigen perspectief. Ze kunnen op basis van logica de situatie voorspellen en zien dat als ze
anders gehandeld hebben de situatie misschien anders was verlopen.
- De formeel-operationele periode (11 jaar en ouder). In deze fase komt het abstract logisch denken
tot ontwikkeling. Zo kan er nagedacht worden over abstracte situaties en problemen. Ook de
belangstelling voor filosofie, sociaal en morele problemen kunnen ontstaan.
Een verstandelijke ontwikkeling word in kaart gebracht doormiddel van een intelligentietest. Dat
drukken we uit met een IQ-score. Die van 100 is gemiddeld.
1.3 Verstandelijke ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking
Mensen met een verstandelijke beperking doorlopen dezelfde fases in hun ontwikkeling. Alleen
kunnen de fases langer duren of de ontwikkeling eerder stoppen. Zo bereiken mensen met een
verstandelijke beperking nooit de formeel-operationele periode, waarin ze abstract kunnen denken.
MATE IQ ONTWIKKELINGSLEEFTIJD COGNITIEVE FASE
VERSTANDELIJKE VOLGENS PIAGET
BEPERKING
DIE/ZEER ERNSTIGE IQ beneden 20/25 Ontwikkelingsleeftijd Sensori-motorisch
VERSTANDELIJKE benden 1,6 à 2 jaar
BEPERKING
ERNSTIG IQ 20/25 tot 35/40 Ontwikkelingsleeftijd 1,6 Pre-operationeel
VERSTANDELIJKE à 2 tot 4 jaar
BEPERKT
MATIG IQ 35/40 tot 50/55 Ontwikkelingsleeftijd 4 Pre-operationeel
VERSTANDELIJK tot 7 jaar (pre-logisch)
BEPERKT
LICHT VERSTANDELIK IQ 50-70 Ontwikkelingsleeftijd 7 Concreet-
BEPERKT tot 12 jaar operationeel (logisch)
Bij mensen met een (zeer) ernstig verstandelijke beperking is het niet betrouwbaar om het IQ te
meten, omdat de test waarmee het gemeten word is gemaakt voor normaal begaafde kinderen en
dit zijn volwassen. Dat zorgt voor een vertekend beeld. In deze gevallen word de test vaak
weergegeven in ontwikkelingsleeftijd. ‘’Cliënt heeft een prestatie van een gemiddelde kind van 2
jaar’’.
1.4 Sociaal-emotionele ontwikkeling
Sociaal-emotioneel gaat over wat mensen aankunnen. Sociaal gaat over de interactie en emotioneel
over de beleving van het individu, gemoedstoestand en gevoel. Deze begrippen kunnen niet los van
elkaar gezien worden. Een bekend model over de sociaal-emotionele ontwikkeling is die van Dosan.
1. Eerste adaptatiefase (0-6 maanden) adaptatie betekend aanpassen, de baby moet zich de eerste
maanden aanpassen aan de nieuwe omgeving. Het kind functioneer volgens relaxatie/excitatie
(rust/onrust). Onrust is honger, pijn, teveel prikkels. Als ouder heb je de taak deze te reguleren, ze
zijn namelijk volledig afhankelijk van de opvoeder. Er is spraken van een symbolische relatie. Een
