Kiezen en beslissen
Les 1.
Hoorcollege 1.
Lezen Nudge hfst 1 tot en met 4.
Leerdoelen:
- De student kan uitleggen hoe sociale factoren keuzes beïnvloeden, en deze concepten herkennen
en toepassen in casuïstiek.
- De student kan uitleggen wanneer een duwtje in de goede richting gewenst is.
Nudge hoofdstuk 1
Nudge (manier van sturen van gedrag)
Een vorm van Nudge is het libertair paternalisme.
Libertair paternalisme = het sturen van gedrag door de keuzecontext te beïnvloeden. Geen straffen/
belonen. ‘Verkeerde’ keuzes beïnvloeden.
Het straffen/ belonen is vanuit een ouderlijke rol, wat paternalisme genoemd wordt. Wet- en
regelgeving (boetes/ straffen) financiële prikkels (subsidies/ belonen).
Libertair is mensen vrijlaten in het maken van eigen keuzes. Bijvoorbeeld vliegje in urinoir; holle bolle
Gijs; piano trap (gedrag aantrekkelijker maken).
Hoe beïnvloed je ‘verkeerde’ keuzes
- Libertair Vrijheid om te kiezen.
- Paternalisme Vrije keuzes zijn niet altijd de beste keuzes.
Econs vs Humans
Econs Vanuit economisch perspectief worden we gezien als hele rationele wezens. ‘Homo
economicus’ zal het meest aantrekkelijke alternatief kiezen uit al het aanbod. Eigenbelang staat boven
andermans belang. Streven naar nutsmaximalisatie.
Humans Invloed van andere factoren, psychologische. Denk aan (risico-) perceptie, attitudes,
emotie, leerprocessen en sociale beïnvloeding. ‘Homo economicus’ bestaat niet. Psychologisch inzicht
helpt om gedrag meer realistisch te kunnen verklaren/ voorspellen/ beïnvloeden.
Free riding vs provision of public goods
Meeliften op anderen vs bijdragen aan iets zonder er iets voor terug te verwachten. Econ is egoïstisch
en profiteert van de bijdragen van anderen = een free rider. Human wil bijdragen aan de
gemeenschap zonder er iets voor terug te vragen = provision of public goods.
Economische waarde vs nut
Financiële waarde vs emotionele waarde.
Econs definiëren waarde als het bedrag dat een object zou opbrengen als het onder optimale
omstandigheden zou worden verkocht.
Humans definiëren waarde in termen van nut (utiliteit), hierbij is de persoonlijke waarde en betekenis
relevant.
Welvaart vs subjectief welzijn
Geld, bezittingen vs geluk.
Welvaart (economisch) is de mate waarin behoeften met beschikbare middelen kunnen worden
bevredigd (materieel).
Welzijn (psychologisch) is subjectief en staat buiten de economie. Welzijn is een gevoel van
welbevinden.
, Mensen kunnen niet altijd ‘waarden’ goed inschatten (denk aan makeup doen in de auto, want je bent
een bovengemiddelde chauffeur). 90% van de bestuurders denkt dat zijn of haar rijstijl
bovengemiddeld is. Statistisch gezien kan dit natuurlijk niet en is 50% beter dan gemiddeld en 50%
slechter dan gemiddeld.
Twee systemen over denken en beslissingen maken.
- Systeem 1: Ongecontroleerd, moeiteloos, associatief, snel, onbewust en gebaseerd op ervaring.
Inbeelden van hypothetische situaties (nadenken over de toekomst en gevolgen inschatten).
- Systeem 2: Gecontroleerd, moeizaam, deductief, langzaam, bewust en volgt de regels. Zelfcontrole
(zie ook omgaan met verleidingen).
~Marshmallowtest
Systeem 1 vs systeem 2
Heuristieken vs alles afwegen
Automatisch vs gecontroleerd
Reflexief vs reflectief
Impulsief vs beredeneerd
Makkelijk en snel vs inbeelden van hypothetische situaties & zelfcontrole (verleidingen).
Nudge hoofdstuk 2.
Verleiding (chocolaatje terwijl je wil afvallen)
Dynamisch inconsistent lange en korte termijn doelen kunnen snel veranderen van prioriteit. Warm-
koud kloof afhankelijk van de ‘verleiding’ (warm) wordt het korte termijn meer geactiveerd (chocolade
dichter in de buurt).
Gedachteloos kiezen
Veel keuzes worden onbewust gemaakt, zoals bijvoorbeeld hoe veel je eet. Als het bord zonder
iemand het doorheeft steeds aangevuld wordt, blijven mensen eten.
Zelfbeheersingsstrategieën
We verzinnen van alles om maar de keuzes te maken die we ook ‘echt’ willen maken. Zie een wekker
die wegrijdt zodat je uit bed moet.
Mentaal boekhouden
Zelfbeheersingsstrategie om je inkomsten en uitgaven te beoordelen, reguleren en verwerken. Potje
voor vakantie, voor pensioen. Mensen willen potjes niet mengen.
Thaler & Shefrin geld piramide
Hoe hoger in de piramide het geld zit, hoe moeilijker het is om het uit te geven. Pensioen, hypotheek,
spaargeld, betaalrekening, cash in portemonnee. Links geef je moeilijk uit, rechts steeds makkelijker.
Latte effect
Kleine onopvallende bedragen worden genegeerd. Deze kunnen op termijn echter behoorlijk oplopen.
Kleine bedragen die niet opvallen hebben uiteindelijk grote gevolgen als je ze op de lange termijn bij
elkaar optelt.
Creditcard effect
1. Mensen geven door een CreditCard meer geld uit dan normaal.
2. Ze hoeven er niet eens mee te betalen, alleen het zien van een CreditCard is voldoende.
3. Mens is bereid 60 – 110% meer te betalen.
Bij het zien/ hebben van een creditcard geven mensen 60 tot 110% meer uit.
Hoofdstuk 3 en 4.
Als je weet hoe mensen keuzes maken kun je die keuzes beter beïnvloeden. Maar ook:
keuzeprocessen begeleiden.
Keuze architectuur een duwtje in de juiste richting geven.