Relaties Hanteren
Hoofdstuk 1: Contact maken
Waardering en respect
Waardering: Om jezelf en om een ander geven, je vindt jezelf en de moeite waard
Respect: Rekening houden met de ander, respect hebben voor jezelf en de ander houdt in dat jij en
de ander er onvoorwaardelijk mogen zijn met je eigen gedachten, gevoelens en meningen.
Om de ander te kunnen waarderen en respecteren, moet je eerst jezelf respecteren.
Basishouding
Je basishouding heeft er mee te maken met hoe je over jezelf en anderen denkt. Voel je je
bijvoorbeeld onzeker of ben je bang om afgewezen te worden, dan houd je je eerder op de vlakte of
je pas je je mening aan, dan die van de ander. Je ziet dan dat de waardering en het respect voor jezelf
niet in balans zijn met de waardering en het respect voor de ander.
Mensen ontwikkelen in hun leven een basishouding door wat ze meemaken in het gezin, op school,
in de buurt enzovoort. Als je voor je jongere broertje of zusje moet zorgen, ontwikkel je een andere
basishouding dan wanneer je zelf de jongste bent en waarschijnlijk veel minder hoeft te zorgen voor
anderen.
Ik ben oké, jij bent oké
Hier is sprake van onvoorwaardelijke acceptatie van jezelf en van de ander. Ook is er sprake van
onafhankelijkheid, ongeacht van wie de ander is heb je waardering voor jezelf.
Ik ben oké, jij bent niet oké
Vanuit deze houding bepaal jij wat goed is voor de ander. ‘’Ik weet het beter dan jij’’. De ander is wel
interessant voor je, maar niet gelijkwaardig.
Ik ben niet oké, jij bent wel oké
In deze basishouding plaats je jezelf onder de ander. ‘’Zeg jij heet maar, jij weet het beter dan ik’’
Ik ben niet oké, jij bent niet oké
In deze basishouding heb je elkaar niets belangrijks te vertellen. Je kunt geen echte aandacht voor de
ander opbrengen.
Eigen kracht
Binnen het social work is het van belang de ander te benaderen vanuit een ‘jij bent oké-houding’. Je
zet de ander met zijn mogelijkheden en kwaliteiten.
Eigen kracht versterken
Als hulpverleners wil je cliënten zelfstandig maken, zodat ze zo min mogelijk afhankelijk zijn van de
hulp. Daarom doe je een maximaal appel op de ‘’eigen kracht’’ van cliënten. Je wilt dat cliënten hun
leven of de situaties waarin ze verkeren optimaal vormgeven. Het idee van ‘’eigen kracht’’ gaat uit
van de overtuiging dat ieder mens krachten in zich heeft die hij kan aanboren. Als hulpverlener wil je
een proces stimuleren waarin je de ander bewust maakt van zijn eigen kracht en of hoe hij die kan
vergroten.
,Zelfregie, eigen kracht en verantwoordelijkheid
Als gesproken wordt over eigen kracht dan horen daar ook begrippen bij als zelfregie en eigen
verantwoordelijkheid.
In de rol van hulpverlener sluit je aan bij de wensen en de mogelijkheden van clienten en hun
omgeving. Je wilt dat ze tot hun recht komen tijdens het samenwerken. Je wilt dat ze hun
verantwoordelijkheden maximaal inzetten.
Aspecten van communicatie
In elke boodschap die je communiceert zitten verschillende aspecten verborgen. Een inhoudelijk, een
expressief, een relationeel en een appellerend aspect. Daarnaast zijn er ook technisch-functionele
aspecten waarmee je rekening moet houden.
-Het inhoudelijk aspect van de communicatie
Binnen de communicatie spreken we over een zender, een boodschap en een ontvanger.
Bij het inhoudelijk aspect staat de boodschap oftewel de inhoud centraal. Het gaat in het gesprek
met name om de uitwisseling van informatie. Toch is het inhoudelijk aspect moeilijk los te koppelen
van andere aspecten. Bij het maken van contact spelen altijd meer dan alleen inhoudelijke zaken een
rol.
Het inhoudelijke aspect kan helder zijn, maar client en hulpverlener kunnen ook langs elkaar heen
praten of het oneens zijn over wat de inhoud is of zou moeten zijn.
-Het expressieve aspect
Iedere boodschap bevat niet alleen informatie over ‘’de zaak’’ die aan de ore is, maar ook over de
persoon die de boodschap brengt. Een goede luisteraar krijgt ook informatie over de gevoelens van
de spreker. Bij dit aspect draait het om het waarnemen wat vanbinnen leeft.
-Het relationele aspect
Uit het relationele aspect blijkt hoe je tegenover elkaar staat en hoe je elkaar ziet. Dat valt
bijvoorbeeld op te merken uit de intonatie en andere non-verbale signalen. Het relationele aspect
, wordt ook wel het betrekkingsaspect genoemd. Het drukt uit hoe we ons tot elkaar willen
verhouden. Onbewust en soms ongewild communiceren we hoe we elkaar zien.
-Het appellerend aspect
De communicatieleer stelt dat mensen in elkaars aanwezigheid per definitie invloed op elkaar
uitoefenen. Het is onmogelijk om niet te communiceren, net zomin als het onmogelijk is om niet een
bepaald gedrag te vertonen. Het appellerend aspect gaat over de roep om een reactie die er in elke
communicatie verscholen ligt. We willen soms onbedoeld, iets bij de ander voor elkaar krijgen.
Voorbeeld: Als iemand vraagt: ‘’Kun je mij vertellen waar de wc is?’’ en het antwoord luidt: “Ja’’’, dan
is de vragensteller ongetwijfeld niet tevreden.
Ook kan de ander in een bepaalde positie worden gemanoeuvreerd door het appel dat op hem wordt
gedaan. Allemaal zijn we vertrouwd met verschillende manieren waarop een boodschap kan worden
overgebracht: bevelend, vragend, verzoekend, smekend, informerend, enzovoort. Het appel kan
overduidelijk zijn of op slinkse wijze worden uitgeoefend. In dat laatste geval wordt de ander
ongemerkt beïnvloed en spreken we van manipulatie.
Inhoud en appel gaan vaak samen.
Inhoud: ‘’Sta je daar nog steeds?’’
Appel: ‘’Ga even zitten’’ of ‘’ben je nog niet weg?
Het technisch-functionele aspect
Om op een goede manier contact te maken zijn er ook technisch-functionele aspecten waarmee je
als hulpverlener rekening moet houden.
- De voorbereiding
- Het gespreksdoel
- De begroeting
- Het maken van oogcontact
- De onderlinge afstemming
- De ruimte waarin het gesprek plaatsvindt
- De tijd die je voor een gesprek hebt
Deze spreken wel voor zich.