Psychiatrie: hoofdstuk 1 Psychiatrie en maatschappij
De omschrijving van een psychische stoornissen hangt samen met de betekenis
van de begrippen abnormaliteit en ziekte. Wie normaal is, voldoet aan de
bepaalde norm van een specifieke sociale groep. De beoordeling of bepaald
gedrag normaal is, hangt af van uiteenlopende criteria:
Kenmerken van de beoordeelde persoon, zoals leeftijd, geslacht, beroep,
maatschappelijke positie en sociale rol. Zo wordt bepaald gedrag
bijvoorbeeld normaal gevonden bij een kind, maar niet bij een volwassene.
Tijd en plaats van het gedrag. Wie bijvoorbeeld ik een pyjama op straat
loopt wordt al snel gezien als gek tenzij het bijvoorbeeld carnaval is.
Waarden en normen van de heersende cultuur en tijdsgeest. Een bekend
voorbeeld is de discussie of homoseksualiteit een afwijking is.
Abnormaal gedrag is niet automatisch een stoornis. Het gestoorde gedrag moet
een aantal kenmerken vertonen:
De stoornis moet ook bij andere personen als storend zijn vastgesteld.
Vanwege deze gelijkenis beschreven en geordend kunnen worden binnen
het begrippenkader van de psychiatrie.
Een stoornis kan niet door één beoordelaar met zijn persoonlijke normenstelsel
worden getrokken. Andere deskundige moeten op dezelfde conclusie komen. Dit
criterium noemt met het wetenschappelijke consensus.
De hedendaagse psychiatrie wordt geïnspireerd door het medische model. Het
medische model is een systematische werkwijze om pathologische verschijnselen
te studeren en zo mogelijk te wijzigen. Hierin zijn de volgende stappen te
onderscheiden:
Diagnose: beschrijving van karakteristieke eigenschappen, ongeacht de
mogelijke verklaring van de stoornis
Verklaring: verkenning van factoren die de stoornis hebben veroorzaakt,
uitgelokt, bevorderd of in stand houden.
Prognose: een op onderzoek gebaseerde voorspelling van het mogelijke
verloop van de stoornis. Enerzijds zonder therapeutische ingrijpen en
anderzijds onder invloed van behandeling
Therapie: ontwerp en uitvoering van bepaalde interventies op grond van a,
b, en c. Met het doel om de stoornis te doen verdwijnen of minstens te
verbeteren
Preventie: ontwerp en uitvoering van een actieplan op grond van a, b, c,
en d om een stoornis te voorkomen (primaire preventie), zo snel mogelijk
en effectief mogelijk te behandelen ter voorkoming van resttoestand
(secundaire preventie), of om nadelige gevolgen te beperken (tertiaire
preventie).
Werkterreinen
Ambulante of extramurale zorg: richt zich op de cliënten in hun eigen
woonomgeving.
Intramurale of klinische zorg: richt zich op opname voor behandeling of
verpleging op een psychiatrische afdeling.
,Tussenvoorziening of semimurale zorg: is bedoelt voor mensen waarvan
ambulante zorg onvoldoende is en een volledige opname niet noodzakelijk is.
Deze cliënten wonen in een beschermde woonvorm.
Overkoepelende ggz- organisaties: fusies en overnames hebben geleid tot grote
schaalvergrotingen. Sommige instellingen bundelen hun kennis en ervaringen op
zogenaamde expertisecentra.
Stapped care: lijnen van zorg
De basis- ggz: de huisarts en huisarts ggz (POH-ggz) werken samen bij lichtere
psychiatrische problematieken.
De generalistische basis-ggz: bij ernstige klachten of een stoornis volgende de
DSM-5, kan de huisarts de cliënt doorverwijzen.
De specialistische ggz: de huisarts verwijst cliënten door wanneer er sprake is
van zwaardere, complexe of acute psychische stoornissen.
Hoog-specialistische ggz: een specialistische ggz kan een beroep doen of
verwijzen naar de specialisatie van specifieke problematiek.
Wet verplichte GGZ
In deze wet staat ambulante behandeling centraal en niet meer de gedwongen
opname. De wet kent twee vormen: voor mensen die geen behandeling willen
terwijl dat noodzakelijk is, kan bij de rechter een zorgmachtiging aanvragen en
mensen die acute verplichte zorg nodig hebben maar die zorg weigeren, kan de
burgemeester een tijdelijke crisismaatregel opleggen.
TBS: terbeschikkingstelling
Een andere groep die onvrijwillig opgenomen kan worden, zijn degene die een
ernstig delict hebben begaan, maar daarvoor wegens een psychische stoornis
niet volledig verantwoordelijk zijn. Volgens de wet zijn deze mensen
ontoerekeningsvatbaar. Om dit te bepalen geeft de rechtbank de opdracht tot
een gedragskundig onderzoek. Op basis hiervan kan de rechter besluiten:
Bij volledige ontoerekeningsvatbaarheid: TBS met dwangverpleging.
Bij verminderde toerekeningsvatbaarheid tot TBS en gevangenisstraf.
TBS kan alleen worden opgelegd wanneer er een risico bestaat op herhaling en
de samenleving hierdoor gevaar loopt. De behandelmaatregel kan telkens met
twee jaar door de rechter worden verlengt.
, Psychiatrie hoofdstuk 2: Diagnose
Psychiatrische stoornissen worden geordend als syndroom. Een syndroom is een
groep of samenhangend geheel van symptomen in puur beschrijvende zin. Dit wil
zeggen dat deze groepering of samenhang alleen vaststellen zonder er een
verklaring voor te geven. Een symptoom is een uiting, signaal of kenmerk van
een psychische stoornis of syndroom.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen hoofdsymptomen: verwijzen naar een
specifieke stoornis, en bijsymptomen: die het beeld van de stoornis volledig
maken, maar bijkomstig zijn.
De DSM-5 wordt gehanteerd voor het definiëren en ordenen van psychische
stoornissen. In de DSM zijn drie leidende principes te onderscheiden:
Ontwikkelingsperspectief: naar mate een stoornis vroeger in de levensloop
kan optreden, staat deze meer vooraan zowel bij de indeling als de
ordening binnen elke hoofdgroep. Binnen elke hoofdgroep is de volgorde
van diagnosen eveneens bepaald door de leeftijd waarop de stoornis het
vaakst voorkomt.
Mate van verwantschap: de gelijkenissen tussen symptomen en aan de
aanleg of kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van de stoornis.
Graad van ernst: meer dimensionale omschrijvingen te gebruiken.
Selffulfilling prophecy: een persoon gaat handelen naar hun diagnose gedragen.
Kritiek op de DSM vanwege het gebrek aan de zorgbehoefte, veerkracht en
context van de cliënten. Er ontstaat een onrechte (stigmatiserend) etiket
opgeplakt en komen onnodig in de psychiatrie terecht (psychiatrisering).
Systematische diagnostiek
Differentiële diagnostiek: diverse mogelijkheden worden tegenover elkaar
afgewogen. Daarna komt de conclusie wat de einddiagnose wordt genoemd.
In de psychiatrie zijn drie soorten onderzoeksmethoden:
Diagnostisch interview: is een belangrijk instrument om de
belevingswereld van de cliënt te verkennen. Op basis van cliëntgerichte
communicatie proberen zorgverleners zoveel mogelijk van het perspectief
van cliënten te achterhalen, overeenstemming te bereiken over de
werkwijze en de regie en verantwoordelijkheid te delen met cliënten. Er
wordt tegemoetgekomen aan twee kernbehoeftes van cliënten: cognitieve
behoefte (weten wat er aan de hand is en wat er gedaan kan worden) en
de affectieve behoefte (zich gesteund, gekend en begrepen te voelen).
Amnese: het verzamelen van gegevens over de voorgeschiedenis van de
cliënt op basis van hun eigen mededelingen hierover.
Heteroanamnese: aangevulde gegevens door familieleden, kennissen of
andere zorgverleners.
Biografische anamnese: informatie die direct verband houdt met de
psychische stoornis of problematiek van de leefwereld van de cliënt.
