Pagina 1 van 65
Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek samenvatting IPJ
Het hoofdstuk geeft een definitie van het begrip psychiatrische stoornis: stoornissen in de
psychische functies van de hersenen. Deze stoornissen gaan bepaard met psychische
klachten en verschijnselen: symptomen.
Bij psychiatrische diagnostiek stellen we de psychiatrische stoornis vast aan de hand van
deze symptomen en zoeken we naar mogelijke oorzaken en gevolgen van de stoornis, en
uiteraard naar oplossingen.
De laatste stap in de psychiatrische diagnostiek is het classificeren van de stoornis
volgens een internationaal afgesproken classificatiesysteem.
Psychiatrische ziekte
Aspecten definitie psychiatrische ziekte
1. Psychiatrische symptomen
2. waardeaspect
psychiatrische symptomen
Psychiatrische ziekten worden gekenmerkt door psychische klachten en verschijnselen.
Denk daarbij aan verwardheid, geheugenproblemen, wanen, angst, impulsief gedrag of
verslaving. Daarnaast zijn er ook psychiatrische ziekten met lichamelijke
klachten/verschijnselen. Vb. moeheid, gebrek aan energie, hartkloppingen, buikpijn.
- Omdat deze lichamelijke klachten niet het gevolg zijn van een lichamelijke ziekte
en gepaard gaan met psychische klachten, worden ze beschouwd als symptomen
van een psychiatrische ziekte.
- De scheiding in lichamelijk en psychisch is kunstmatig: niet alleen de geest of het
lichaam is ziek, maar het individu: de persoon als geheel.
- Alle klachten hebben zowel lichamelijke als psychische aspecten.
o Vb. Pijn. Pijn wordt beschouwd als een lichamelijke klacht, maar toch is het
een volledig subjectieve ervaring en wordt de ernst ervan ook bepaald door
de emotionele betekenis.
o Vb. Angst. Angst is een psychisch symptoom, maar kan wel degelijk effect
hebben op verstoring van lichamelijke functies.
Het praktische nut van het onderscheid tussen lichamelijke en psychiatrische ziekte is
vooral een kwestie van afspraak.
- Sommige ziektebeelden liggen op het grensgebied tussen beide. Vb. Dementie.
Een psychiatrische ziekte is dus een ziekte met psychische klachten en/of verschijnselen.
Bij lichamelijke klachten is het vaak wel duidelijk dat er sprake is van een ziekte:
duidelijke symptomen dat de persoon niet goed functioneert. Voor psychiatrische ziekten
geldt dit in principe ook: er moet sprake zijn van lijden en/of sociaal disfunctioneren.
Echter, iedereen heeft wel eens last van slechte consentratie of dwangmatige trekjes. De
vraag is dan ook wanneer de psychische klachten/verschijnselen ernstig genoeg zijn om
van een psychische ziekte te spreken.
Waardeaspect
Of psychische klachten/verschijnselen beschouwd kunnen worden als psychiatrische
ziekten wordt bepaald door sociale en culturele normen.
- Psychiatrie is nooit waardevrij. Het definiëren van de grens tussen ziekt en
gezondheid is onderdeel van een maatschappelijk proces, gekleurd door de tijd en
plaats waarin het gebeurt.
o Afhankelijk van de cultuur en de tijdgeest kunnen mensen verlegenheid
beschouwen als een deugd of als een sociale angststoornis.
Psychiatrische ziekte: een psychiatrische ziekte is een ziekte met psychische klachten
en/of verschijnselen die gepaard gaan met significant leiden en/of sociaal disfunctioneren.
Ziekte vs. Stoornis
, Pagina 2 van 65
Psychiaters beschouwen psychische klachten en verschijnselen als symptomen van
stoornissen in de psychische functies van de hersenen.
- De hersenen zijn het orgaan dat informatie van buiten naar binnen het lichaam
opneemt (waarneming), deze informatie toetst aan eerdere ervaringen
(geheugen), en deze informatie direct waardeert (emoties) of vervolgens weegt
(beoordelen). De uitkomst van deze interpretaties vertaalt zich in automatische
spierbewegingen (reflex, motoriek) of gericht handelen. Traditioneel neomen we
een deel van deze hersenfuncties neurologisch. Dat zijn over het algemeen
functies die goed in de hersenen zijn te lokaliseren.
- De psychische functies van de hersnene zijn echter complexer en niet op 1 plaats
lokaliseerbaar in de hersenen. Waarschijnlijk zijn deze gebonden aan een sterk
wisselende en veranderende neuronale netwerken.
Wanneer er sprake is van abnormaal functioneren van de hersenen, waardoor de opname
en verwerking van informatie en de invloed daarvan op het uiteindelijke gedrag ernstig
verstoord wordt, is het gerechtvaardigd om van ziekte te spreken.
- Anders dan in de neurologie is het niet mogelijk om stoornissen en de oorzaken in
de psychiatrische stoornissen in de hersenen objectief vast te stellen. Zeker bij
minder ernstige psychiatrsiche stoornissen is het moeilijk aan te tonen dat er
ziekelijke hersenprocessen aan ten grondslag liggen.
- Dit is de reden waarom men in de psychiatrie spreekt over stoornissen, en niet
over ziekten.
Psychische functies
Psychische functies worden in drie hoofdgroepen ingedeeld
a. Cognitieve functies (denken).
b. Affectieve functies (voelen).
c. Conatieve functies (willen).
1.1, 1.2 en 1.3 invoeren
Psychiatrische stoornis: een stoornis in de cognitieve, affectieve en/of conatieve functies,
die gepaard gaat met significant lijden en/of sociaal disfunctioneren.
Doelen van psychiatrische diagnostiek
a. Het vaststellen of er sprake is van een ziekte
b. Zo ja, welke ziekte (kijken naar psychische symptomen)
c. Wat de mogelijke oorzaken zijn. Denk hierbij aan recente gebeurtenissen, eerdere
gebeurtenissen met (hevige) impact, lichamelijke factoren (vb. medicijnen, drugs,
alcohol. Kan van alles zijn).
d. Wat de aangewezen behandeling is
Onderdelen van Psychiatrische diagnostiek
a. De anamnese: het vragen naar psychiatrische klachten en de mogelijke oorzaken.
- Subjectieve symptomen: symptomen die door de betrokkene worden
ervaren, vb. waan.
- Objectieve symptomen: symptomen die de psychiater vaststelt door
observatie, vb. vertraagde motoriek.
- Testvragen: doel is het vaststellen van specifieke functiestoornissen.
b. Eigenlijke onderzoek: vaststellen van de psychiatrische symptomen.
Meetinstrumenten
In de psychiatrie wordt gebruik gemaakt van gestructureerde interviews en vragenlijksten
om symptomen in maat en getal vast te leggen. Hierdoor kunnen de stoornissen met een
hoge tussenbeoordelaarsbetrouwbaarheid worden gediagnosticeerd. In de praktijk
gebeurt dit niet, omdat deze methode veel te tijdrovend is.
Veelgebruikt zijn ernstinstrumenten: korte vragenlijsten/interviews om de ernst van de
symptomen vast te stellen.