Rechtsstaat 1 – Staatsrecht
Samenvatti ng – Tentamen A
Hoofdstuk 1 De Nederlandse staat en zijn bewoners
§1.1 De Nederlandse staat
Een staat is een land met een eigen onafhankelijk bestuur en met een hiërarchische,
politieke organisatie die gezag uitoefent over de plaatselijke bevolking.
Met de staat kan het grondgebied met de bevolking bedoeld worden, maar soms wordt er
ook de overheid, het hoogste gezag mee bedoeld.
Kenmerken van de staat
1. Hoogste gezag
Gericht op het scheppen en handhaven van orde en recht. Alleen het hoogste gezag
heeft een geweldmonopolie om dit te kunnen handhaven.
2. Gemeenschap van mensen
Dit zijn de mensen die tot de staat behoren vanwege hun afstamming of hun eigen
verzoek tot deze nationaliteit.
3. Grondgebied
Ook wel: Territorium, dit zijn de grenzen van de staat die tot stand zijn gekomen na
oorlogen of door middel van verdragen zijn vastgelegd.
4. Erkenning
Erkennen de staten elkaar?
De staat is soeverein. Dit betekent dat de staat beschouwd kan worden als zelfstandige en
ondeelbare eenheid. De Nederlandse staat is een rechtspersoon naar burgerlijk recht. Dit
betekent dat de staat, net als een persoon, zelfstandig drager is van rechten en plichten en
als staatsmacht kan optreden.
De overheid zorgt ervoor dat het algemeen belang wordt gediend. Dit is wat in belang van
de meeste burgers en de staat als geheel.
Het hoogste gezag in Nederland is gespreid over verschillende organen van de staat.
De term “staat” stamt af uit de renaissance, hierin kwamen er allerlei nieuwe ideeën over de
verhouding tussen staat en burger naar voren.
Het publiekrecht bestaat uit staatrecht, bestuursrecht en strafrecht. Het betreft hierbij de
relatie tussen (rechts)personen en de overheid.
De hoofdlijnen van het staatsrecht
Inrichting van de staat en verdeling van bevoegdheden.
Handhaving individuele vrijheden van de burger.
Rechtspraak en rechtsbescherming tegen de overheid.
Totstandkoming, gelding en handhaving van het recht
Nederland maakt deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. De Nederlandse koloniën
waren: Nederlands-Indië, Suriname, Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint-Eustatius en Sint-
Maarten. De Nederlandse Antillen zijn opgeheven en zelfstandige staten geworden binnen
het Koninkrijk.
,Het Statuut is een staatregeling waarin afspraken zijn vastgelegd over de onderlinge
verhoudingen in het Koninkrijk en de samenwerking. De preambule (= aanhef) van het
Statuut vermeldt dat de voormalige koloniën uit vrije wil hebben verklaard in het Koninkrijk
der Nederlanden een nieuwe rechtsorde te aanvaarden.
Rijkswetten zijn wetten die van toepassing zijn in het gehele Koninkrijk.
De afzonderlijke staten mogen hun eigen aangelegenheden zelf behartigen. Aruba, Curaçao
en Sint-Maarten hebben daarom een eigen bestuur (overheid), wetgever en rechterlijke
macht.
§1.2 Nederlanders en vreemdelingen
Rechtsgevolgen Nederlanderschap
Nederlanders hebben vrije toegang tot Nederland en mogen hier vrij verblijven. Ze
kunnen nooit worden uitgezet.
Het Nederlandse Wetboek van Strafrecht is ook van toepassing op Nederlanders die
buiten het grondgebied van het Koninkrijk bepaalde misdaden hebben gepleegd.
Deze wet heeft een exterritoriale werking.
De Nederlander die in het buitenland gevangenen genomen wordt, kan ervan uitgaan
dat Nederland zich ervoor inzet dat je zo goed mogelijk behandeld wordt en dat je je
mogelijke straf in Nederland mag uitzitten. Dit heet ook wel diplomatieke
bescherming.
Nederlanders mogen niet aan andere staten worden uitgeleverd, als het niet zeker is
dat zij na hun veroordeling hun straf mogen uitzitten in Nederland.
Nederlanders hebben het recht om de leden van de Tweede Kamer, de
Volksvertegenwoordiging, te kiezen. Ook kunnen ze zelf gekozen worden als
Kamerlid volgens art. 4 Gw.
Sommige openbare functies kunnen alleen door Nederlanders worden vervuld.
Bijvoorbeeld: Burgermeester, rechter of ambtenaar.
Nederlanders kunnen aanspraak maken op voorzieningen of uitkeringen zoals,
bijstand, kinderbijslag en huurtoeslag.
Een vreemdeling heeft deze rechtsgevolgen niet. De staat bepaalt zelf hoe iemand de
nationaliteit van die staat verkrijgt of verliest. Voor Nederland is dit geregeld in de RWN.
Het Nederlanderschap wordt doorgegeven door de ouders, de derde generatie (= kinderen
van vreemdelingen), minderjarigen die geadopteerd worden. De vreemdeling legt in het
gemeentehuis een optieverklaring af die na onderzoek van de burgermeester kan worden
bevestigd. Een vreemdeling die niet in aanmerking komt kan een verzoek tot naturalisatie (=
Nederlander worden) indienen. De vreemdeling moet in een naturalisatietoets laten zien
dat hij/zij is ingeburgerd in de Nederlandse samenleving. Als hij/zij dit haalt moet de
vreemdeling deelnemen aan een naturalisatieceremonie waar hij de verklaring van de
verbondenheid uitspreekt. Hierbij geldt een afstandsplicht tot de originele nationaliteit.
Nederlanders kunnen het Nederlanderschap ook verliezen als ze onherroepelijk zijn
veroordeeld wegens misdrijf waarbij de essentiële belangen van het Koninkrijk of één van de
daartoe behorende landen zijn geschaad. Dit gebeurt wanneer je vrijwillig in een vreemde
krijgsdienst begeeft van een staat tegen het Koninkrijk. Dit kan echter wel tot problemen
leiden aangezien het internationaal recht verbiedt dat burgers stateloos zijn.
, Nederland vormt samen met zevenentwintig andere staten de Europese Unie (EU). Men mag
zich hierbij vrij door Europa bewegen door het Schengenverdrag.
Boven de veertien jaar heb je in Nederland een identificatieplicht in het openbaar.
Nederlanders hebben recht op bijstand van overheidswege. Voor vreemdelingen geldt het
zogeheten koppelingsbeginsel. De rechten van een vreemdeling zijn hierdoor gekoppeld aan
zijn rechtmatig verblijf. Voor hen gelden daarom speciale regels. Dit is geregeld in art. 3 Vw.
Voor een kort verblijf in Nederland moet je als vreemdeling in eigen land een visum
aanvragen bij de Nederlandse ambassade. Dit is eigenlijk een stukje Nederlands grondgebied
in het buitenland, waar de Nederlandse staatsmacht geldt.
Met een visum verleent Nederland toestemming aan een vreemdeling om gedurende korte
tijd in Nederland te verblijven. Dit is maximaal 3 maanden. Voor een langer verblijf moet de
vreemdeling op een Nederlandse ambassade een machtiging tot voorlopig verblijf
aanvragen. In Nederland kan er daarna een verblijfsvergunning regulier worden
aangevraagd. Deze vergunning wordt altijd afgegeven voor het doel van het verblijf.
Voor andere staatburgers van de EU zijn deze regels veel minder streng.
Asielzoekers zijn vreemdelingen die hun toevlucht (asylum) zoeken tot Nederland vanwege
een bedreigende situatie of slechte economische omstandigheden in hun eigen land. Zij
moeten een verblijfsvergunning asiel aanvragen. Aan deze procedure gaan 6 dagen rust en
voorbereiding aan vooraf. Daarna wordt in een algemene procedure die maximaal 8 dagen
duurt aan de asielzoeker duidelijk gemaakt of zijn verzoek een kans van slagen heeft. Als de
IND hier meer tijd voor nodig heeft kan dit verlengd worden met enkele maanden.
Asielzoekers die via Schiphol komen, brengen die periode daardoor in gevangenschap. Ze
mogen erna afwachten in een opvangcentrum of asielzoekerscentrum.
Als de asielzoeker in zijn eigen land wordt vervolgd wegens zijn ras, godsdienst, nationaliteit
of politieke overtuiging, wordt hij als (Verdrags)vluchteling beschouwd.
In art. 13 Vw is geregeld onder welke voorwaarden een verblijfsvergunning mag worden
geregeld.
Vreemdelingen die zijn uitgeprocedeerd, verblijven illegaal in Nederland en kunnen worden
uitgezet.
Bij asielzoekers die geen identiteitsbewijs bezitten, is het uitzetten een probleem als de staat
waartoe zij behoren hen niet meer als staatsburger erkend.
Vreemdelingen met een verblijfsvergunning voor een langere tijd moeten inburgeren
volgens art. 3 Wi. Ze moeten hiervoor een inburgeringsexamen afleggen volgens art. 7 Wi.
Als dit niet wordt behaald kan er hier een boete voor worden opgelegd. Volgens art. 28 Wi.
De overheid moet de mensenrechten/grondrechten respecteren en mag hier geen inbreuk
op maken als dit wettelijk is bepaald. Dit is vastgelegd in internationale verdragen en in de
Grondwet (Gw).