Paragraaf 1.2 Het belang van muziek voor de ontwikkeling van kinderen
Ook op muzikaal gebied ontwikkelen kinderen zich: een kleuter zingt andere liedjes dan een puber,
luistert naar andere muziek. Kinderen die leren om met hun emoties om te gaan, ontwikkelen zich
tot emotioneel evenwichtige mensen. Kinderen die op de basisschool goed muziekonderwijs krijgen
en zich muzikaal goed kunnen ontwikkelen, functioneren later muzikaal veel beter: ze zijn gevoelig
voor muzikale impulsen, bewegen goed op muziek en zijn in staat om actief deel te nemen aan de
muzikale cultuur. Waarom muziek op school?
- Muziek stimuleert ook bepaalde hersenfuncties.
- Door muziek aan te bieden, kunnen leerlingen iets uitdagends en stimulerends beleven door middel
van een voor iedereen toegankelijk concept, wat hersenen stimuleert. Muziek draagt ook bij aan de
ontwikkeling van de hersenen van de leerlingen.
Paragraaf 1.4 Wat is muziek?
Klank kan hard, zacht, hoog of laag zijn. Er zijn ook veel begrippen die bij klank passen. Die zijn
hieronder te zien. Door
herhalingen krijgt een
muziekstuk een vorm. De
tegenhanger van
herhalingsprincipe is de
contrastwerking. Dit treedt op
als er een nieuwe melodie
komt. De vorm van muziek
wordt dus vooral bepaald door
herhaling, contrast en variatie.
Begrippen bij vorm zijn:
vormprincipes (herhaling),
vormeenheden (motief,
thema), vormtechnieken
(echo, imitatie) en
compositievormen (canon).
Muziek geeft ook betekenis.
De begrippen die bij de
betekenis horen zijn:
Muziek kan uitbeelden Geluiden en bewegingen Geluiden en bewegingen uit de natuur
Karakters, mensen en dieren Historische figuren, heksen, tovenaars
Gebeurtenissen en verhalen Oorlogen, persoonlijke belevenissen, jacht
Stemmingen, gevoelens, Vrolijkheid, angst, dreiging, macht, verdriet
sfeer
Eigen betekenisgeving Associaties, fantasieën, eigen gevoelens
Muziek heeft verschillende Praktische functie Je doet iets met muziek: dansen,
functies marcheren
De driekernwoorden worden ook wel weergegeven in het klank-vorm-betekenismodel (KVB-model).
Hierin wordt de essentie van muziek en de vijf domeinen (zingen, luisteren, spelen op instrumenten,
muziek lezen en noteren, bewegen op muziek) gecombineerd. Je kunt de les inhoud geven met het
KVB-model.
Hoofdstuk 2 Zingen (2.5.4 en 2.5.5 niet)
,Voor een leerkracht is het belangrijk om zuiver te kunnen zingen, te zingen zonder dat de stem
beschadigd wordt en melodie vast te kunnen houden.
Paragraaf 2.2:
Bij een zangles is het belangrijk dat er een warming-up is. Als er een lied aangeleerd wordt, moeten
de kinderen eerst luisteren en dan zelf meezingen. Ook wordt er gebruik gemaakt van uitdagende
werkvormen en zingt de leerkracht het zelf voor. Op die manier kun je beter aansluiten bij wat er in
de klas gebeurt.
Paragraaf 2.3:
Muzikale redenen om te zingen: Bevordert de muzikale ontwikkeling, ze zingen steeds zuiverder op
de juist toonhoogte, ze ervaren verschillende klankkleuren en merken dat je hoog en laag en hard en
zacht kan zingen. Het stimuleert het muzikaal voorstellingsvermogen en het muzikaal geheugen. Ook
is zingen goed voor de ontwikkeling van de stem.
Niet-muzikale redenen: Door te zingen onthoud je beter, het is goed voor de culturele ontwikkeling,
zorgt voor een groepsgevoel, goed voor de taalvorming, muziek bevordert de ontwikkeling van ons
brein.
Paragraaf 2.4:
De woordenschatuitbreiding verloopt via 4 fasen:
1. Voorbewerken: je betrekt de kinderen bij het onderwerp.
2. Semantiseren: Je legt de woorden van het lied uit.
3. Consolideren: Je oefent de woorden in.
4. Controleren: Je controleert of de kinderen de woorden begrijpen.
Enkele kenmerken van de liedjes voor jonge kinderen:
Eenstemmig
Kort
Beperkte omvang: Hoogste en laagste toon liggen niet te ver uit elkaar. Op deze manier leren
ze eerder om zuiver te zingen.
Melodisch eenvoudig: melodie bestaat uit kleine stapjes.
Ritmisch eenvoudig: niet ineens snel of heel langzaam, stabiel ritme.
Veel herhalingen.
Verbonden met bewegingen.
Aansluiten bij de belevingswereld.
Jonge kinderen doen mee met de leerkracht, zingen voor zichzelf en letten niet op anderen en zingen
zoals ze praten.
Een lied aanleren begint bij het introduceren van het lied door het in een betekenisvolle context te
plaatsen. Daarna laat je het lied horen op de juiste toonhoogte, juiste tempo, duidelijk verstaanbaar,
zuiver, in het goede ritme.. Laat dit een paar keer horen. Stel vragen om de kinderen goed mee te
laten luisteren. Uiteindelijk alleen laten zingen. Daarna kan het uitgebreid worden, bijv. m.b.v.
bewegingen, instrumenten…
Kinderen die te laag zingen, worden brommers genoemd. Andere brommers zingen heel monotoon.
De kinderen horen zelf niet wat ze verkeerd doen. Er is vaak iets mis tussen de verbinding van oren
en stembanden.
Paragraaf 2.5:
Als leerkracht geef je leiding aan het zingen bij oudere kinderen. Ook schenk je aandacht aan de
zangkwaliteit, kies je de liedjes uit en leer je ze op de juiste manier aan. Bij oudere kinderen zing je
als leerkracht niet meer mee, omdat:
De kinderen zelfstandig moeten leren zingen.
Als je zelf meezingt hoor je niet goed waar de kinderen fouten maken, waardoor er niet goed
aan de kwaliteit wordt gewerkt.
1
, Om ervoor te zorgen dat de kinderen de juiste begintoon overnemen, moet de eerste toon gehoord
laten worden. Zing dit zelf na. Zorg met een attentiegebaar voor de aandacht van de kinderen. Laat
zien dat de kinderen het na mogen zingen. Maak een afslaggebaar, waardoor de kinderen stil
worden. Zorg voor een beweging om de kinderen te laten zien wanneer ze mogen inzetten.
Tijdens het zingen wordt het tempo aangegeven door met je hand de maat te slaan. De eenvoudigste
vorm van maatslaan is takteren. Dit houdt in dat je met een handgebaar de inzet en het tempo van
het lied aangeeft.
Paragraaf 2.6:
De kwaliteit van het zingen heeft te maken met zuiverheid, adem, articulatie, resonantie en
expressie. Deze kwaliteit kan beter worden door in te zingen, door het lied vaker achter elkaar te
zingen en laat de groep actief rechtop zitten of staan. Bij het kiezen van een lied moet je aan
verschillende aspecten denken: sluit het lied aan bij de belevingswereld van de kinderen? Past het
lied bij het niveau van de kinderen? Heeft het lied gebruiksmogelijkheden? Kun je er wat mee, bijv.
koppelen aan een thema, boek of spel. Zijn er hulpmiddelen beschikbaar (een cd of opname)? En
vind je het lied zelf leuk?
Paragraaf 2.7:
Het aanleren van een nieuw lied verloopt vanaf groep 3 in 3 fases:
1. Introductie: Een speelse inleiding die voor betrokkenheid zorgt.
2. Aanleren: Dit verloopt vrij spoedig, max. 10 minuten anders is de concentratie weg. Het lied
een aantal keer laten horen, door het zelf voor te zingen. Tekstvragen en luistervragen en
luisteropdrachten meegeven, waardoor de kinderen oplettender blijven. Zing het lied in zijn
geheel, hak het niet in stukken en laat het niet echoën. Alleen moeilijke delen mogen
geëchood worden. Om het een geheel te laten, kun je gebruik maken van wisselzang. Eerst
zingt de leerkracht, dan de leerlingen. Veeg steeds meer delen weg, zodat ze het moeten
onthouden. Zorg ervoor dat de kinderen uiteindelijk meer zingen dan de leerkracht.
3. Afsluiten: Uitbreiding of evalueren op de zangkwaliteit.
Paragraaf 2.9:
Het aanleren van canons is te moeilijk voor groep 1 t/m 5. Je moet voorkomen dat de leerlingen hun
vingers in hun oren doen of bij hun eigen partij gaan staan. Ze moeten kunnen zingen en luisteren
tegelijk. Ook moet je zuiver kunnen zingen en moet de toonhoogte gelijk blijven bij het zingen van
een canon. Ook moeten de kinderen in de maat kunnen zingen.
Paragraaf 2.10:
De leerlijn van zingen:
De ontwikkeling van eenvoudige tot complexere liedjes.
De omvang wordt beschreven, hoe ouder, hoe groter de omvang.
De liedjes zijn afkomstig uit een breed liedrepertoire (meerdere talen, culturen..).
De liedjes worden ritmisch en melodisch steeds moeilijker.
De liedjes worden langer.
De kinderen zingen hun liedjes ook regelmatig met een karaoke-opname.
Er komt steeds meer aandacht voor articulatie, dynamische verschillen, zuiverheid en
voordracht.
Paragraaf 2.11:
De klankbron zijn de stembanden, die worden door de adem in trilling gebracht. De klank wordt
beïnvloed door de klankkast. Ook kunnen er bijgeluiden toegevoegd worden. Dit heet samen het
2
