Psychopathologie
Hoorcollege 1 Psychopathologie (introductie)
Literatuur: H1&2 Rigter (2020)
Hoeveel % van de kinderen heeft een psychische stoornis? (binnen de pedagogiek tot 23 jaar)
Ongeveer bij 10% van de kinderen. Recent onderzoek komt op een iets hoger percentage uit, namelijk 13%.
Komt psychopathologie vaker voor tijdens de vroege en midden kindertijd of tijdens de adolescentie?
Tijdens de adolescentie.
De adolescentie is een kwetsbare periode of pas op latere leeftijd ontdekt.
Komt psychopathologie vaker bij jongens of bij meisjes voor?
Jongens
Jongens hebben vaker externaliserende problematiek en meisjes vaker internaliserende problematiek. Bij jongens sneller
zichtbaar.
Xy chromosoom maakt jongens kwetsbaarder voor psychopathologie.
Leerdoelen en inhoud
Leerdoelen cursus
- Begrip concept stoornis/psychopathologie
- Algemene criteria psychopathologie kunnen toepassen
- Kennis DC: 0-5TM, DSM-5 en ICD-11 classificatiesystemen
- Vaardigheid in toepassing van DSM-5
- Inzicht in voor-en nadelen classificatie
Leerdoelen
Kennis over verschillende vormen van psychopathologie
- Ontstaanswijze
- Moment
- Prevalentie (sekseverschillen, culturele verschillen)
- Kernsymptomen & symptoomclusters
- Essentiële verschillen met problematiek die erop lijkt
- Comorbiditeit
- Gangbare behandelvorm en context
- Effectiviteit gangbare behandelvorm
Tentamen & aanpak
39 MC vragen & 9 open vragen
Aanpak
- Studiehandleiding lezen (leerdoelen!)
- Literatuur lezen (boek + Canvas)
- Colleges volgen
- Oefenvragen maken (zie Canvas)
De normale ontwikkeling wordt niet getoetst in het tentamen, staat wel in het boek beschreven. De kennis is wel nodig voor
de casuïstiek.
Het boek gaat uitgebreider in op behandeling dat getoetst wordt. Welke behandelingen zijn er & in welke context gebeurd
dat.
- Feitenkennis vereist om te kunnen slagen
- Tentamenvragen > kenmerken, etiologie, etc. van afzonderlijke stoornissen
- Met betrekking tot prevalentie: zeer zeldzaam, zeldzaam, niet zo zeldzaam, minst zeldzaam
- Met betrekking tot comorbiditeit: top 3 meest samen voorkomende stoornissen
Comborbiditeit vaak regel dan uitzondering. Stoornissen komen vaak samen voor.
Ontwikkelingsperspectief – normale ontwikkeling.
Vroege kindertijd. Gedragingen passend bij de vroege kindertijd:
,Bedplassen
Driftbuien
Separatie-angst
Midden kindertijd. Gedragingen passend bij de midden kindertijd:
Bang in donker
Beweeglijk
Adolescentie. Gedragingen passend bij de adolescentie:
Experimenteren
Grenzen verkennen
Stemmingswisselingen (passen bij die hormonale veranderingen)
Niet elke stoornis ontstaat op dezelfde leeftijd.
Stoornissen vroege kindertijd:
Prevasieve ontwikkelingsstoornissen
Ernstige leerproblemen
Encopresis/enuresis
Slaapproblemen
Stoornissen midden kindertijd:
ADHD
ODD/CD
Ticstoornissen
Angststoornissen
Somatische problemen
Stoornissen adolescentie:
Stemmingsstoornissen
Eetstoornissen
Schizofrenie
Drugsverslaving
Obsessief-compulsieve stoornis
Agorafobie
Ook bij de expressie van een stoornis kan je een ontwikkelingsperspectief aannemen. De leeftijd van het kind meenemen om
te kijken of het passend is bij de ontwikkeling is van die stoornis.
Wanneer sprake van (ontwikkelings)psychopathologie?
a. Klachten
- Lichamelijk functioneren
- Gedrag
- Emoties
- Cognities
- Relaties
b. Wanneer klachten (Kennen voor tentamen):
- Niet passend bij de leeftijd
- Niet/zeer moeilijk te corrigeren zijn
- Het algemeen functioneren ernstig nadelig beïnvloeden (niet naar school willen, geen vriendjes, etc., dat is een indicatie
voor psychopathologie).
- Het kind zelf en/of de omgeving doen lijden
- Uiteindelijk mogelijk ontwikkeling doen stagneren
Stoornis – deels afhankelijk van sociaal- culturele context.
Bijvoorbeeld sociale angst
Collectivistisch – individualistische cultuur.
In collectivistische culturen minder belemmerend voor alledaags functioneren.
Classificatiesystemen
DSM-5 (na het lezen van een stuk tekst, hier eindig je mee. Je kan heel veel informatie heel compact samenvatten).
ADHD, afwezigheid & verslaging vader, schoolproblemen, ernstig, 55%
,2 veelgebruikte systemen
International Classification of Diseases
ICD (publicatie ICD-11: 2018, effectief in 2022; nu ICD-10). In 2018 al versie 11 gepubliceerd, maar nog niet effectief. Reden
daarvoor is voor feedback aan te passen en landen voor te bereiden op nieuwe criteria. We werken nog met versie 10.
WHO = World Health Organization (ontwikkelt door de wereld gezondheidsorganisatie)
Diagnostic and Statistical Manual of the mental disorders
DSM (nu: DSM-5)
APA = American Pychiatric Association (ontwikkelt door psychiaters)
Consensus experts (beide classificatiesystemen zijn zo ontwikkelt)
Kunnen worden ‘vertaald’ naar elkaar (de classificatiesystemen maken deels gebruik van dezelfde codes)
WHO is wat breder internationaal georiënteerd. In West Europa maken we vooral gebruik van de DSM-5.
Voordelen:
- Internationale eenduidigheid (onderzoek, onderwijs, beleid, communicatie)
- Duidelijke beschrijving kern problematiek (daar is overeenstemming over)
- Richtinggevend voor behandeling (het is niet zo dat je automatisch weet wat de behandeling moet zijn, het is wel
richtinggevend)
Nadelen:
- Mogelijk te sterk gereduceerd (een hele sterke reductie. Je gooit heel veel weg uit de casus)
- Categoriale indeling (er is een stoornis of er is geen stoornis. Bij geen stoornis en iemand heeft er wel last van, mag
diegene wel hulp krijgen ook al voldoet diegene net niet aan de criteria)
- Suboptimale basis voor behandeling (je hebt juist heel veel informatie van de context nodig om goed te gaan
behandelen)
Historisch overzicht ICD
ICD-6 (1948) (eerste versie met psychische stoornissen)
ICD-7 (1955)
ICD-8 (1965)
ICD-9 (1977)
ICD-10 (1992; 1999 – assen toegevoegd)
ICD-11 (juni 2018 – assen zijn komen te vervallen)
ICD-11
Classificatie van alle ziektes. Hoofdstuk 6 en 7 gaan over psychiatrische stoornissen. Dus heel breed.
Historisch overzicht versies DSM
DSM-I (1952) (later dan ICD)
DSM-II (1968)
DSM-III (1980)
DSM-III-R (1987; assen toegevoegd. Om verschillende aspecten van de stoornissen explicieter uit elkaar te trekken)
DSM-IV (1994)
DSM-IV-TR (2000)
DSM-5 (mei 2013 Engels; april 2014 Nederlands; assenvervallen)
Invoering NL: vanaf januari 2017
Tot stand koming
- Start in 1999 (in 2013 uitgekomen)
- Conferenties voor onderzoeksplannen
- 162 experts in werkgroepen en ‘task forces’; sinds 2007
- 300 adviseurs – internationaal
- Gericht onderzoek rond discussiepunten sinds 2005
- Presentaties en congressen
- Inspraakrondes met patiënten verenigingen (was nieuw)
- Feedback geven mogelijk via DSM-5 website (je kon volgen wat er speelde en je kon feedback geven. Beroemd thema is
het afschaffen van de classificatie Asperger. Autismespectrumstoornis is nu een bredere classificatie geworden)
DSM-5 classificatie
, - Aanwezige stoornissen
- Uitgebreid specificaties & stressoren (V en Z codes)
- Ernst: per stoornis
- Niveau van functioneren:
WHO DAS (WHO Disability Assessment Schedule)
36 items over 6 domeinen:
Communicatie, mobiliteit, zelfzorg, sociale omgang, activiteiten, deelname aan de gemeenschap
Scoring: 0% (goed functionerend) – 100% (volledig afhankelijk, dan heb je een laag niveau van functioneren)
DC: 0-5 (2016) Diagnostical Classification of Mental Health and Developmental Disorders in Infancy and Early Childhood,
Zero to Five
As I: stoornis (alle stoornissen die aanwezig zijn, de problematiek wordt beschreven)
As II: relationele context (op jonge leeftijd belangrijk. Bijzonderheden worden op as II gezet)
(gedrag, affect, betrokkenheid)
As III: medische en ontwikkelingsstoornis en conditie (medische problemen of ontwikkelingsstoornis. Of wat de conditie is,
bijvoorbeeld ondervoeding. Gaat meer over ziekte.)
As IV: psychosociale stressoren (kan ook bij ouders spelen)
As V: niveau van ontwikkeling (is er sprake van een ontwikkelingsachterstand?)
3e classificatiemiddel. Voor jonge kinderen. De DSM werkt niet goed voor jonge kinderen, een aantal stoornissen staan er niet
in en ook hoe de stoornis tot uiting komt staat op jonge leeftijd minder goed beschreven in de DSM.
In het boek wordt DC-05 niet benoemd.
Maakt gebruik van een assenstelsel, om stoornissen te classificeren.
Er was kritiek op de DSM IV, die had ook een assenstelsel. Daar werd op as I de acute stoornis gezet en op as II de
persoonlijkheidsstoornis. Er was een beeld dat persoonlijkheidsstoornissen heel anders zou zijn, dan acute stoornissen. Dat
persoonlijkheidsstoornissen meer chronisch zouden zijn en acute stoornissen minder chronisch. Daar was veel kritiek op,
omdat we van veel stoornissen weten die op as I werden geclassificeerd dat ze net zo chronisch zijn of misschien wel
chronischer. Dat is een van de redenen dat ze van dat assenstelsel af wilde.
Een andere reden was dat met zo’n assenstelsel de meeste aandacht op as I kwam te liggen. Er was minder aandacht voor die
andere informatie. Je krijgt dan intuïtief een soort hiërarchie van wat is nu de belangrijke informatie.
Historisch overzicht versies DC: 0-3
DC: 0-3 (1999)
DC: 0-3R (2005)
DC: 0-5 (2016 in VS, 2019 NL)
Casus
Klachten:
Durft niet meer alleen te slapen (sinds tenminste 2 mndn)
Durft niet meer bij opa en oma te logeren
Buikpijn
Steeds huilen bij afscheid moeder op school
Als je een tentamenvraag krijgt, dan de letterlijke informatie uit de casus krijgt. Dus zo dichtbij mogelijk blijven bij de concrete
informatie beschreven in de tekst.
Aannemelijke classificatie DSM-5
Separatieangststoornis, V10 (code voor relatieprobleem ouders), matig, 50%(niveau van alledaags functioneren)
Klachten ordenen
Aandacht/stemming/slaap etc. Vanuit de observaties, naar een soort symptoomclusters. Zo kan je meer grip krijgen op de
casus.
Welke risicofactoren zijn aanwezig?
Relatieprobleem ouders
Verlegen temperament
Welke beschermende factoren zijn aanwezig?
Schoolprestaties bovengemiddeld
Betrokken ouders
Heeft vriendinnetjes
