Hoorcollege 1 – Inleidend
Aandacht voor diversiteit
- Media
- Bedrijfsleven
- Overheidsdiensten
- Gezondheidszorg
- Onderwijs
Belang van aandacht voor diversiteit
- Toch wordt al die kennis toegepast met de pretentie universeel geldig te zijn – deze
cursus wil daar aandacht voor
- Het uitgangspunt is culturele diversiteit maar het gaat op voor alle vormen van
diversiteit, dus gender, opleidingsniveau, SES, religieuze affiliatie, fysieke
beperkingen, seksuele oriëntatie
- Regelmatig zullen we juist die combinatie benadrukken
Intersectionaliteit
Waarom is diversiteit van belang?
- Diversiteitsdenken relativeert (de verschillen)
- Diversiteitsdenken nuanceert (de rol van cultuur)
- Diversiteitsdenken stimuleert de zelfreflectie
- Diversiteit en de verschillende identiteiten die we aannemen hebben invloed op hoe
we de wereld zien en vormen onze blik op (on)gezondheid, dat heeft effect op de
denkwijze en gedrag van de cliënten in de GGz, en op onze eigen referentiekaders
Een definitie van cultuur
- Cultuur is
De voor een groep of samenleving kenmerkende ‘kijk’ op de werkelijkheid;
Het geheel van betekenisverlening aan allerlei verschijnselen in en om ons
heen
Het door aanleren verkregen en van generatie tot generatie doorgeven
, Geheel van gewoonten, technieken, handelingen, waarden en normen van
een groep,
Waardoor het gedrag van de leden van de groep geregeld wordt
Collectivisme vs individualisme
Cultuur als concept – vier valkuilen
- Cultuur is een zaak van migranten en hun kinderen
- Cultuur wordt bepaald door land van geboorte van een persoon of diens ouders,
cultuur een zaak is van ‘toen en daar’
- Cultuur wordt onveranderd doorgegeven door ouders aan kinderen en niet beïnvloed
door de migratie en het leven daarna in een andere maatschappelijke context
- Overgeneralisatie: cultuur van een groep met dezelfde herkomst is homogeen
- Cultuur is contextueel en dynamisch
- Culturele hybriditeit
- Verschuiving: van ‘individu als representant van een cultuur’ naar ‘individu die zelf
invulling geeft aan culturele repertoires’
- Individualized experience of culture
Acculturatiemodel
,Acculturatie en mentale gezondheid
- Een goede mentale gezondheid lijkt samen te gaan met een balans tussen
Enerzijds vasthouden aan identiteitsversterkende culturele tradities en
Anderzijds het aanleren van instrumentele vaardigheden om controle te
krijgen over het dagelijks leven en sociaal isolement te voorkomen
- Gezondheidseffecten lopen uiteen in diverse studies en bij verschillende etnische
groepen
- Acculturatiestijlen zijn essentieel in de relatie tot gezondheid én domeinspecifiek
(privé vs publiek)
Migratieachtergrond & psychopathologie
- Hogere prevalentie
Stemmings- en angststoornissen
o Turkse achtergrond, met name vrouwen
o Marokkaanse en Surinaamse achtergrond minder eenduidig;
afhankelijk van meetmethoden
o Tweedegeneratie Surinaamse en Antilliaanse achtergrond
Psychotische stoornissen
o Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse achtergrond
o Tweedegeneratie
PTSS
o Vluchtelingen
Psychose: verklaringen culturele verschillen
- Schizofrenie komt in het land van herkomst meer voor?
- Mensen met de erfelijke aanleg voor schizofrenie zijn sterker geneigd om te
migreren?
- Meest waarschijnlijk combinatie: zwakke sociale structuur en geringe identificatie
met de eigen groep in combinatie met aangeboren kwetsbaarheid voor schizofrenie
Juist Turkse migranten in Nederland hebben sterke sociale netwerken en
hechte familiebanden die mogelijk de lage prevalentie verklaren
Of… misdiagnose (Zandi, 2014)
Of… discriminatie (Paschoe & Smart Richman, 2009)
,Literatuur week 1
Hoofdstuk 1 – De rol van cultuur in de psychologie: centrale begrippen
1.1 Dit hoofdstuk gaat in op de betekenis van cultuur. Cultuur is de context waaraan we
vastzitten. Ons denken, voelen, emoties, handelen en waarnemen zijn allemaal
cultuurgebonden. In de psychologie wordt cultuur vaak als belemmering voor ons objectief
,denken gezien. In de sociologie wordt cultuur eerder als normen en waarden gezien. De
volgende onderscheidende ideeën over cultuur worden besproken:
Cultuur is aangeleerd
- Cultuur heeft betrekking op gedragingen en ervaringen die het resultaat zijn van een
leerproces
- Aan al het menselijk gedrag is een leerproces voorafgegaan
Cultuur is meestal impliciet
- Pas als iemand geconfronteerd wordt met een andere cultuur, is het besef er
hoezeer het eigen gedrag en beleving wordt gevormd door de eigen cultuur
- Men staat over het algemeen niet stil bij de invloed van de eigen cultuur
Cultuur is een keuze
- De mens bouwt voor zichzelf een passende en stabiele omgeving
- Handelen van de mens wordt gestuurd door een macht buiten hem, maar deze
macht is wel door hem gekozen
- Cultuur is vereenvoudigend en veilig
Cultuur is bindend
- Mensen ontwikkelen een gewoonte of een regel, waarna deze gewoonte of regel een
dwingend karakter krijgt
- De cultuur modelleert gevoelens, gedragingen en denkbeelden, zodat ons handelen
in overeenstemmingen is met de voorschriften van de cultuur en er tegelijk van
uitgaan dat deze uitingen uit ons zelf voortkomen
Cultuur heeft hiermee een ‘supra-individueel’ en paradoxaal karakter
Schept zowel verplichtingen als de ruimte tot menselijke vrijheid
Cultuur verwijst naar een groep mensen
- Cultuur heeft betrekking op zaken die in min of meerdere maten gedeeld worden
door een groep
- Niet noodzakelijk een psychologische uniformiteit
- Cultuur beïnvloedt het gedrag van de leden van een gemeenschap, maar omgekeerd
hebben ook individuen invloed op de cultuur
Cultuur verwijst naar symbolen en verleent betekenis
- Cultuur verwijst naar voorstellingen, ideeën en verwachtingen
- Twee benaderingen van cultuur, die vaak tegenover elkaar worden gezet, maar
eigenlijk in elkaars verlengde liggen:
1. Cultuur als iets zichtbaars, zoals gedragingen of materiële producten
2. Cultuur als iets onzichtbaars, zoals normen en waarden
- De kern van een cultuur schuilt in het systeem van betekenissen dat aan de
werkelijkheid, de dingen en het handelen van de mensen wordt gehecht
1.2 Hoe noemen we de dragers van cultuur?
- Cultuur en ras zijn geheel verschillende zaken. Ras verwijst naar fysieke kenmerken.
, - Nationaliteiten zijn vaak zo heterogeen, dat er niet van eén cultuur gesproken kan
worden.
- Etniciteit is de perceptie van identiteit, onderscheidende kenmerken en betekenis die
een groep met gezamenlijke taalkundige, godsdienstige, nationale en soms raciale of
andere culturele kenmerken heeft
De rol van acculturatie
- Psychologische acculturatie = veranderingen die het gevolg zijn van langdurig contact
met andere culturen
- Volgens het acculturatiemodel vaan Berry (1994) zijn er twee manieren waarop
mensen omgaan met hun positie als culturele minderheid
1. Identificatie met de eigen oorspronkelijke cultuur
2. Identificatie met de meerderheidscultuur
- Dit leidt tot vier verschillende identiteiten:
1. Identificatie met beide culturen (integratie)
2. Identificatie met voornamelijk de meerderheidscultuur (assimilatie)
3. Identificatie met voornamelijk de minderheidscultuur (separatie)
4. Het ontbreken van identificatie met beide culturen (marginalisatie)
1.3 Waarom aandacht voor culturele verschillen?
- In de wetenschap veel aannames en evidentie over menselijk gedrag op basis van
steekproeven die volledig uit Westerse subjecten bestaan
- WEIRD-samenlevingen over gerepresenteerd
Western
Educated
Industrialized
Rich
Democratic
Drie opvattingen culturele diversiteit in het discipline ‘psychologie’
1. Er is geen probleem, want psychologie gaat over universele verschijnselen. Dit is
menig maal onderuit gehaald, gezien dit een cirkelredenering is. Want: hoe kan men
op basis van hun ervaringen met slechts eén culturele groep weten dat mensen
overal gelijk zijn?
2. Het probleem is op te lossen met het huidige repertoire aan theorieën, methoden en
instrumenten. Deze opvatting wordt door menig cross-cultureel psycholoog
aangehangen. Het dilemma van cross-culturele psychologie is dat te grote
afwijkingen van de criteria de ‘mainstream’ ten koste zullen gaan van haar
wetenschappelijke aanzien
3. Om recht te doen aan diversiteit moet er een paradigmaverschuiving plaatsvinden. Er
moet meer samengewerkt worden met andere disciplines, zodat de sociale context in
acht wordt genomen.