Dit is een zeer uitgebreide samenvatting voor het vak filosofie en ethiek. In de samenvatting wordt zowel de stof uit het boek als de colleges behandeld. De samenvatting bevat ook voorbeelden om de stof beter begrijpbaar te maken. Zelf haalde ik een 9.1 door deze samenvatting te leren.
Hoorcollege 1 – hoofdstuk 1 en 2
Common sense beeld van wetenschap
Opkomst van slodderwetenschap: vertrouwen in wetenschap is afgenomen. Sinds affaire Stapel
(Diederik stapel was een psycholoog en was een fraudeur). Hierdoor Levelt commissie: constateerde
dat er veel sloppy science wasà slordig gebruik van wetenschap:
• Publicatiebias: (mislukte wetenschappen worden niet gepubliceerd à wetenschappen
worden misschien opnieuw uitgevoerd en de negatieve resultaten beïnvloeden het beeld van
een onderzoek)
• Gebrek aan herhaling van onderzoek (en dus geen controle)
• Statistische incompetentie/onbenul en desinteresse.
• Geen of nauwelijks besef van wetenschapsethiek
Staat common sense beeld misschien in de weg
Kenmerken common sense
• Wetenschappelijke kennis is objectief (niet gekleurd door persoonlijke ingeving van de
onderzoeker). (subjectief; gekleurd door je eigen perspectief)
• Wetenschap is een zaak van waarnemingen doen, hypothesen en theorieën opstellen en het
testen hiervan door bijvoorbeeld een experiment uit te voeren.
• Volgens common-sense staat kijken gelijk aan begrijpen. Dus door goed te kijken komen
wetenschappers aan hun verklaringen. In werkelijkheid is de relatie tussen theorie en
waarneming veel complexer. Waarneming leidt niet theorie maar theorie tot een
waarneming.
• Wetenschap is waardevrij: gaat over feiten (niet over waarden en normen)
– Wetenschap is autonoom: alleen wetenschappers (en niet de politiek of het
bedrijfsleven) bepalen welke onderzoeksvragen de moeite waard zijn.
– Wetenschap is neutraal: de keuze van de onderzoeksvragen wordt niet beïnvloed
door bijvoorbeeld religieuze of politieke overtuigingen.
– Wetenschap is onafhankelijk: bij de acceptatie van wetenschappelijke kennis spelen
morele oordelen of bijvoorbeeld ideologische opvattingen geen rol.
– Wetenschap is niet normatief: onderzoekers zijn niet verantwoordelijk voor
maatschappelijke toepassing van hun onderzoek, ze beschrijven uitsluitend de feiten.
• In wetenschap spelen externe invloeden geen rol (politieke/financiële belangen); alles gaat
om (empirisch bewijs). Wetenschap gaat over feiten, niet over waarden
• Wetenschappers zijn op zoek naar de waarheid
• Samengevat: het common sense-beeld van wetenschap gaat uit van het academische
kennisideaal: wetenschappers zijn onafhankelijk, zoeken naar zuivere kennis en worden niet
beïnvloed door maatschappelijk overwegingen of commerciële belangen.
Is wetenschap objectief? De voorwaarde is een heldere begripsvorming. 1 op 1 relatie tussen de
wetenschap en de werkelijkheid. Afwezigheid van vaardigheid en meerduidigheid, van alledaagse
naar wetenschappelijk taal; ideaal is helderheid en eenduidigheid.
Begrippen moeten operationeel zijn: gespecificeerd en meetbaar. Ideaal: vrij van persoonlijk
opvattingen/cultureel bepaalde waarden. Zo neutraal mogelijk.
Kan wetenschappelijke kennis objectief zijn en hoe kan je hier naar streven. Ook als sloppy science
dus niet van toepassing is kan er toch nog niet per se objectief zijn dus. Objectiviteit kan er zijn ook
als er geen sprake is van sloppy science. Misschien is common sense beeld van wetenschap wel niet
van toepassing
,Filosofie en ethiek samenvatting
Hoe gaan wetenschappers te werk: Algemene opbouw van een artikel bevestigt de common sense
visie: het spiegelt de gedachte dat wetenschap een zuiver rationele onderneming is. Het lijkt
autonoom, neutraal, onafhankelijk, maatschappelijk waardevrij en niet normatief te zijn. Stijl en
taalgebruik in artikelen versterkt dit ook nog eens, sober en zakelijk. Ook altijd in de derde persoon
gesproken om alle nadruk te leggen op de inhoud en dat het lijkt alsof de persoon er volledig
buitenstaat.
Wetenschappers zullen soms hun resultaten aan; verwijderen of toevoegen om een betere uitkomst
te verkrijgen. Kloonaffaire: vb van onderzoeksethiek; fraude in 2 grote publicaties. co-auteurschap en
de acceptatie van de wetenschappelijke kennis à corrigerende werking àeen schijn van interne
controle? Waarom trok niemand aan de bel?
a. Sociaal maatschappelijke of culturele invalshoek: politieke opvattingen van
stamcelonderzoek. Amerikaanse wetenschappers mochten niet mee doen aan het onderzoek
en was dus enthousiast dat die chinezen resultaten hadden geboekt
Autoritair georganiseerde oosterse cultuur: wij hebben een cultuur waarin gelijkheid heerst
en kritiek gewoon gegeven kan worden. Bij die Chinezen is dat niet echt mogelijk en miss
waren ze bang om er iets van te zeggen; statuspositie
b. Ethische invalshoek: de onafhankelijkheid van een wetenschappelijk onderzoek. Wat is voor
individu belangrijk
c. Wetenschapsfilosofische invalshoek: processen van verificatie en falsificatie. Hoe bepaal je of
iets gewoon goed is. Reputatie van wetenschappers; bekende wetenschappers worden
misschien makkelijk gepubliceerd. Is peerreview en andere controlemechanismen wel
betrouwbaar?
d. Rol van persoonlijke opvattingen/aangehangen waarden en levensbeschouwelijke visie.
Er zijn bepaalde visies binnen de wetenschap:
• Scientistische visie: er is maar 1 vorm van kennis, namelijk wetenschappelijke kennis. Alle
andere vormen van kennis kunnen ofwel herleid worden tot wetenschap, of zijn het label
‘kennis’ niet waard. Stellen ook dat behandelingen die niet wetenschappelijk onderbouwd
zijn geen plaats mogen hebben in de samenleving
• Traditionele visie: er zijn vele vormen van kennis. Naast wetenschappelijke kennis bestaat er
kennis van goed en kwaad, genade en schoonheid, ethische en artistieke waarden. Er is ook
kennis over de menselijke natuur welke is afgeleid van de geschiedenis en literatuur (en niet
van de wetenschap).
Er bestaan vragen die legitiem zijn, maar principieel niet door de wetenschap beantwoorden lijken te
kunnen worden. Daarom zouden er grenzen aan de wetenschap zijn. Dit is ook binnen de
(reguliere)geneeskunde het geval wanneer we praten over SOLK.
Klopt het common sense beeld van de wetenschap?
3 perspectieven
-Wetenschapsfilosofie (belangrijkste): onder welke voorwaarden wordt wetenschappelijke kennis
geaccepteerd (wanneer is het zo dat een theorie geaccepteerd wordt).
-Filosofie van de geneeskunde: wanneer spreken we van een gezond mens?
-Onderzoeksethiek, gebaseerd op de normen van Merton!!
– Communism, wetenschap is een gemeenschappelijk bezit. Omdat wetenschap een collectief
bezit is en mede mogelijk gemaakt door verschillende mensen moeten onderzoeksresultaten
openbaar zijn. dit gaat via formele en informele wegen.
formeel-> artikelen in wetenschappelijke tijdschriften, boeken bundels etc. (primaire
literatuur) en overzichtsartikelen en leerboeken zijn secundaire literatuur.
informeel-> via lezingen op congressen, presentaties tijdens seminars, gesprekken en e-
mails.
, Filosofie en ethiek samenvatting
– Universalism: wetenschappelijke uitspraken dienen onderworpen te worden aan
onpersoonlijke criteria zoals overeenstemming en reeds geaccepteerde kennis. De
beoordeling van resultaten moet onafhankelijk zijn van ras, geslacht, sociale positie,
nationaliteit, religie en andere irrelevante criteria.
– Disinterestedness: Persoonlijkheid van de onderzoeker, bijvoorbeeld eergevoel en belangen,
mogen geen invloed hebben op de resultaten van het onderzoek. Het volgen van deze norm
moet fraude en bedrog binnen de wetenschap voorkomen.
– Organized scepticism: basishouding van wantrouwen tegenover wetenschappelijke
resultaten. Vooral bij peer-review belangrijk.
Hoorcollege 2 – hoofdstuk 3 en 4
Waarden in de verschillende fasen van onderzoek
3 fasen in het wetenschappelijke onderzoek:
1. Fase voordat wetenschappelijke onderzoek van start gaat – subfase van het
operationaliseren. Hier komen ook vragen naar boven over autonomie en neutraliteit
2. Fase waarin wetenschappelijke onderzoek plaatsvindt. Hier zijn vragen over de
onafhankelijkheid. Belangrijke waarden tijdens deze wetenschappelijke activiteiten:
• Rol epistemische waarden bij de evaluatie van hypotheses en theorieën (bv. precisie en
reikwijdte)?
• Niet-epistemische waarden in de ontwikkeling van wetenschappelijk kennis: maken morele
oordelen, ideologische opvattingen of religieuze overtuigingen deel uit van de gronden die de
aanname of verwerping van wetenschappelijke claims bepalen?
3. Fase nadat wetenschappelijke onderzoek is afgerond. Hier ook vragen over normativiteit
De ontwikkeling van penicilline
Fleming heeft penicilline bij toeval ontdekt. Florey en Chain kwamen er pas jaren later achter dat het
een goede uitvinding was en hebben de penicilline geoptimaliseerd en op grote schaal geproduceerd.
Bij Fleming was er sprake van verschillende toevalsfactoren, juiste penicilline soort bij toeval ontdekt
en dat hij het schaaltje niet in de stoof zette.
Ontdekken is niet één duidelijke aanwijsbare gebeurtenis maar een proces. En is plaats van één
ontdekker heb je vaak een grote groep mensen eromheen die een grote of kleine rol spelen binnen
dat proces. De rest van de wereld is ook belangrijk, als zij niets zien in je theorie komt er niks van. Lot
van een nieuwe uitvinding is dus ook afhankelijk van de markt.
Onderzoeksmethodologie
Wetenschappelijk onderzoek moet aan een aantal voorwaarden voldoen:
• Interne validiteit: Produceert wat als oorzaak wordt geïdentificeerd werkelijk het effect?
• Externe validiteit: In hoeverre zijn de onderzoeksresultaten bruikbaar buiten de onderzochte
situatie (andere personen, tijdstippen, situaties, etc.)?
• Repliceerbaarheid: bij het herhalen van het onderzoek worden dezelfde resultaten
gevonden.
• Betrouwbaarheid: Consistentie van resultaten – kan een andere onderzoeker op een ander
tijdstip de resultaten reproduceren?
• Verder is het nodig om te operationaliseren: een begrip zo definiëren dat het een praktisch
te bepalen indicator is waardoor nauwkeurig en meetbaar onderzoek mogelijk wordt. Dit is
vooral in fase 1 (bovengenoemd) belangrijk; je moet goed weten waar je het precies over
hebt
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ninawesterman. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,59. Je zit daarna nergens aan vast.
