Change
Management
Jan Lubberding, Rob van Stratum, Erik Kaptein
6e druk
,Toegang tot online studiehulp
Als koper van dit e-book kun je een unieke code aanmaken die toegang
geeft tot de website bij het e-book.
1. Ga naar:
http://cbbt.noordhoff.nl/?isbn=9789001875961&ean=8717927084182
2. Voer de gegevens van je Bookshelf-account in (e-mailadres +
wachtwoord).
3. Download je persoonlijke code.
4. Volg de instructies voor het aanmaken van een Noordhoff-account en
het invoeren van je code.
Let op: de code kun je slechts één keer invoeren.
,© Noordhoff Uitgevers bv
Change Management
Over het wat en hoe van veranderen
Jan Lubberding
Rob van Stratum
Erik Kaptein
Zesde druk
Noordhoff Uitgevers Groningen/Utrecht
, © Noordhoff Uitgevers bv
Ontwerp omslag: G2K (Groningen-Amsterdam)
Omslagillustratie: Stocksy
Eventuele op- en aanmerkingen over deze of andere uitgaven kunt u richten aan:
Noordhoff Uitgevers bv, Afdeling Hoger Onderwijs, Antwoordnummer 13, 9700 VB
Groningen, e-mail: info@noordhoff.nl
Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie
die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en
uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen
gegevens houden zij zich aanbevolen.
© 2017 Noordhoff Uitgevers bv Groningen/Utrecht, The Netherlands.
Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen
mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomati-
seerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, het-
zij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier,
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het ma-
ken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond
van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedin-
gen te voldoen aan Stichting Reprorecht (postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp,
www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in
bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912)
kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten
Organisatie, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval
system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photo
copying, recording, or otherwise, without the prior written permission of the publisher.
ISBN (ebook) 978-90-01-87596-1
ISBN 978-90-01-87595-4
NUR 801
,© Noordhoff Uitgevers bv
Woord vooraf bij de zesde druk
Change Management wordt in de praktijk van het opleiden en het bedrijfsle-
ven veel gebruikt. In het boek wordt een Integraal Organisatie- en Verande-
ringsmodel (IOV-model) gepresenteerd. Met behulp van het IOV-model
wordt de praktijk van organisatieveranderingen inzichtelijk gemaakt. Geble-
ken is dat de manager als veranderaar in de praktijk veel baat heeft bij het
model. Het is een leidraad voor effectief handelen in verandersituaties.
Je maakt eerst kennis met de hoofdlijnen van het model. Daarna worden
de elementen waaruit het model bestaat, verbijzonderd. We laten je dus
eerst het bos zien alvorens de bomen te beschrijven die er deel van uitma-
ken. Daardoor kun je de afzonderlijke elementen beter plaatsen in het
raamwerk van het geheel.
Waar zinvol hebben we nieuwe inzichten verwerkt. Dat heeft de kern van
het model niet veranderd. De wereld om ons heen verandert in snel tempo.
De voortgaande digitalisering van de samenleving verwoest soms hele be-
drijfstakken, maar zorgt tegelijkertijd ook voor nieuwe bedrijven en werkge-
legenheid. Bestaande bedrijven zullen voor hun voortbestaan ook steeds
slimmer om dienen te gaan met de digitale technologie. Kortom, aan ver-
anderingen tot diep in de organisatie valt niet te ontkomen. Daarbij wordt
naar onze mening de lijnmanager steeds meer een verandermanager.
In deze druk zetten we daarom de persoon van de manager/veranderaar
centraler. Het nieuwe hoofdstuk 8 is daaraan geheel gewijd.
Nieuwe voorbeelden zijn ingevoegd, waarbij we zo veel mogelijk hebben ge-
streefd om in de voorbeelden de diversiteit van het bedrijfsleven te weer-
spiegelen. In de vorige druk hadden we alle oefeningen en opgaven al naar
de website verplaatst. Dat hebben we nu ook gedaan met de toepassingen
van het IOV-model. Het auteursteam is ongewijzigd. Daarmee is ook de
combinatie van onderwijs- en praktijkervaring intact gebleven. Lees verder
onder ‘Over de auteurs’ elders in dit boek en/of op de website hun curricu-
lum vitae.
Uiteraard behoort ook bij deze zesde druk een website met analyses, vra-
genlijstjes en/of oefeningen die je helpen om de stappen die je moet zet-
ten om veranderingen door te voeren, te onderbouwen. Daarnaast vind je
daar oefentoetsen met feedback en studieadvies en extra oefenmateriaal
en voorbeelden; zie www.changemanagement.noordhoff.nl
Voorjaar 2017
Jan Lubberding, Enschede
Rob van Stratum, Geldrop
Erik Kaptein, Hengelo (Gld)
,
,© Noordhoff Uitgevers bv
Inhoud
Effectief Studeren
1 Het Integraal Organisatie- en Veranderingsmodel
(het IOV-model) 11
1.1 De elementen van het IOV-model 12
1.2 De huidige en de gewenste ‘fit’ 15
1.3 Niveaus van verandering 19
1.4 Het verandervermogen 20
1.5 Veranderingsstrategieën 20
1.6 Vormgeven aan het veranderproces 22
1.7 Instrumentatie van het veranderproces 23
1.8 De leider als veranderaar 23
1.9 Functionele relaties 23
1.10 Het veranderplan 25
1.11 Het IOV-model in de praktijk
Samenvatting 26
Kernbegrippenlijst 27
2 Organisatieverandering: de huidige
en de gewenste ‘fit’ 29
2.1 Soorten veranderingen 30
2.2 De omgeving 36
2.3 Organisatiemodellen: het bestaansvoorwaardenmodel 44
2.4 Diagnose en ontwerp 49
2.5 Toepassing bestaansvoorwaardenmodel 54
2.6 Het begin van de verandering 58
Samenvatting 63
Kernbegrippenlijst 65
3 Niveaus van verandering 69
3.1 Niveaus van verandering 70
3.2 Het belang van onderlinge afstemming van de niveaus 79
3.3 Organisatieverandering naar drie niveaus 83
Samenvatting 87
Kernbegrippenlijst 88
, © Noordhoff Uitgevers bv
4 Verandervermogen 91
4.1 Belang analyse van het verandervermogen 92
4.2 Organisatiekenmerken 93
4.3 De organisatie als verzameling relaties 96
4.4 De organisatiecultuur 103
4.5 Weerstand 109
4.6 Mission statement voor verandering 113
Samenvatting 116
Kernbegrippenlijst 117
5 Veranderingsstrategie 121
5.1 Veranderingsstrategie: begripsbepaling 122
5.2 Vier strategiebenaderingen 124
5.3 Strategiekeuze en toepassing 143
Samenvatting 151
Kernbegrippenlijst 152
6 Vormgeven aan het veranderproces 157
6.1 Het driefasenmodel 158
6.2 Het veranderingsproces op individueel niveau:
de transitiecurve 159
6.3 De verbinding van het driefasenmodel en de transitiecurve op
organisatieniveau 162
6.4 Evalueren is leren 174
6.5 Het achtstappenplan van Kotter 181
Samenvatting 187
Kernbegrippenlijst 188
7 Instrumentatie 191
7.1 Stakeholdersanalyse 192
7.2 Groepsgedrag 200
7.3 Het individu in de organisatie 207
7.4 Sturingsinstrumenten 211
Samenvatting 216
Kernbegrippenlijst 217
8 De leider als veranderaar 221
8.1 Goed leiderschap 222
8.2 Leiderschapsrollen 223
8.3 Leiderschapsstijlen 226
8.4 Persoonlijkheid(skenmerken) 230
8.5 Van Lean naar Agile en DevOps 236
Samenvatting 241
Kernbegrippenlijst 242
