Maatschappijleer
Leerdoelen
Hoofdstuk 1 – Verschil en verdraagzaamheid
Je kunt de omgang met vrijheid en verschillen in de Nederlandse culturele geschiedenis
beschrijven en verklaren aan de hand van de volgende begrippen:
- ‘Democratie van natte voeten’: De vroegste vorm van democratie was in de waterschappen
waarin werd samengewerkt om het water te beheersen.
- vrijheidsdrang: De behoefte om vrij te kunnen zijn in je doen en laten.
- ordening: Het reguleren (ordenen) van iets.
- pragmatisme: Dingen tolereren om onrust en problemen te voorkomen.
- tolerantie: In welke mate mensen die ‘anders’ zijn worden geaccepteerd.
- gedogen: Iets toelaten wat eigenlijk verboden is
- vrijheid van geweten: De vrijheid om bepaalde denkbeelden te hebben.
- poldermodel: In een land van minderheden gaat het vaak om compromissen en is politiek een
kwestie van schikken en plooien.
- conformisme: Het verlangen om zich aan te passen aan de opvattingen en gedragingen van de
meerderheid in de samenleving.
- polarisatie: Het veroorzaken van een conflict of het versterken van tegenstellingen tussen
partijen of bevolkingsgroepen.
Nederland heeft vrijheidsdrang en verlangen naar ordening. Dit gaat niet altijd goed samen omdat
streven naar orde snel leidt tot inperking van de vrijheid. Toch heeft Nederland dit voor elkaar gekregen
in de pluriforme samenleving. Dit is een samenleving waarin een zekere mate van verdraagzaamheid
bestond, ondanks/dankzij het feit dat het een land was waarin mensen van verschillende sociale klassen,
godsdiensten en levensstijlen samenleefden. Bij de eenwording van Nederland waren
communicatiemiddelen belangrijk, telegrafie/spoorwegen. Pas later toen alle steden veel contact
hadden kwam er dezelfde tijdsrekening.
Je kunt beargumenteren in hoeverre Nederland een tolerant land is.
Omdat Nederland zo’n klein land is lijken mensen moreel veel op elkaar. Dit is de morele
geografie: het dicht op elkaar leven van mensen op een klein grondgebied heeft invloed op de
manier waarop mensen met elkaar omgaan. Tolerantie is belangrijk in de Nederlandse
samenleving, het was dan ook een pragmatische keuze. Met tolerantie bedoelden ze in die tijd
het oogluikend toelaten van iets wat eigenlijk verboden was, zoals we nu soms spreken over
gedogen. Sommige dingen zoals het katholicisme waren dus eigenlijk verboden in protestants
Nederland maar het werd wel getolereerd. Toch was dit vrijheid van geweten niet optimaal, de
denkbeelden mochten niet in het openbaar geuit worden, er waren nog andere inperkingen van
vrijheid.
Hoofdstuk 2 – Verschil en verdraagzaamheid
Je kent de volgende begrippen
- cultuur: alle waarden, normen en andere aangeleerde kenmerken die de leden van een groep
of samenleving met elkaar gemeen hebben en als vanzelfsprekend beschouwen.
- dominante cultuur: het geheel van waarden, normen en kenmerken dat door de meeste
mensen binnen een samenleving wordt geaccepteerd.
- subcultuur: een specifieke groep met eigen waarden, normen en andere kenmerken die
hebben ontwikkeld die afwijken van de dominante cultuur.
- tegencultuur: Groepen die zich verzetten tegen (delen van) de dominante cultuur / daar een
bedreiging voor vormen.
- socialisatie: Proces waarbij iemand de waarden, normen en andere cultuurkenmerken van zijn
samenleving of groep aanleert.
, - sociale controle: De manier waarop mensen anderen stimuleren/dwingen om zich aan de
geldende normen te houden.
- internalisatie: Mensen maken zich waarden, normen en gewoonten eigen en gaan zich
automatisch gedragen zoals hun omgeving van hen verwacht.
- identiteit: je persoonlijkheid, ieder heeft een eigen karakter, ieder persoon is als zodanig uniek.
- individualisme: Het individu staat boven de groep, veel nadruk op individuele ontplooiing en
persoonlijke ontwikkeling, banden tussen mensen zijn vrij los, burgers zorgen voor zichzelf en
komen voor zichzelf op.
- collectivisme: De groep staat boven het individu, mensen horen vanaf hun geboorte bij hechte
en sterke groepen, als je iemand aanspreekt op zijn gedrag dan is dat een aanval op de groep.
- masculiniteit: De wereld van de mannen en vrouwen zijn duidelijk gescheiden, mannen zijn
leidend en meer gericht op carrière en succes, van vrouwen wordt verwacht dat ze bescheiden
zijn en een dienstbare rol hebben.
- femininiteit: Mannelijke en vrouwelijke rollen lopen in elkaar over, mannen en vrouwen
hebben aandacht voor de gevoelens van de ander en houden rekening met elkaar, kwaliteit van
het leven staat bij zowel mannen als vrouwen centraal.
- vooroordeel: Een vooropgezette mening over andere groepen, culturen, enz.
Je kunt voorbeelden noemen van gevolgen die verschillen tussen subculturen in Nederland
kunnen hebben.
Subculturen zijn bijvoorbeeld: jeugdculturen, bedrijfsculturen, religieuze en etnische
subculturen. Tussen verschillende subculturen kunnen er conflicten ontstaan door het verschil in
normen & waarden. Een voorbeeld hiervan is de discussies rond het dragen van hoofddoekjes
door moslimvrouwen.
Je kunt het verloop van het socialisatieproces herkennen in een bron en er zelf voorbeelden
van geven.
De belangrijkste kenmerken van een cultuur worden overgedragen door socialisatie, het proces
waarbij iemand bewust en onbewust de waarden, normen en andere cultuurkenmerken van zijn
groep krijgt aangeleerd. Socialisatie vindt plaats binnen de gemeenschappen waar je toe behoort
(gezin, school, werk, vriendenkring, geloof, etc.). Het socialisatieproces vindt plaats door middel
van sociale controle, de manier waarop mensen anderen stimuleren of dwingen zich aan de
geldende normen te houden. Door socialisatie ontstaat er groepsidentificatie waarbij mensen
zich verwant voelen tot bepaalde culturen.
Je kent de culturele dimensies van Hofstede en kunt deze herkennen in een voorbeeld.
1. Machtsafstand,
Omgang met macht in de cultuur.
2. Individualisme vs. Collectivisme
De mate waarin individuen zich deel voelen van groepen.
3. Masculiniteit vs. Feminiteit
Het verschil in de rolverdeling tussen mannen en vrouwen in de maatschappij.
4. Onzekerheidsvermijding
De mate vang angst voor de toekomst binnen een samenleving.
5. Oriëntale op de lange vs. Korte termijn
De mate waarin de maatschappij gericht is op de toekomst of juist meer op het heden.
Hoofdstuk 3 – Immigratielanden vergeleken
