Samenvatting van de staats- en bestuursrecht. Aan de hand van de boeken 'Recht in je Opleiding, Bestuursrecht , 2021 (6e druk) en Recht in je Opleiding, Staatsrecht, 2021, (2edruk).'
Samenvatting geschreven in 2022 voor het vak Staats- en bestuursrecht aan het Saxion in Deventer
GOEDKOOP ZODAT IE...
Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Met
Nederland wordt het Europese deel van het Koninkrijk bedoeld, samen met de drie
bijzondere gemeenten die hieronder vallen. Dit zijn Bonaire, Sint Eustatius en Saba.
De samenwerking van de vier genoemde staten vind je in het Statuut van het Koninkrijk der
Nederlanden. In de praktijk is de Grondwet echter belangrijker voor de inrichting van
Nederland.
Kenmerken van een staat
- Bewoners
- Grondgebied met duidelijke grenzen
- Staatsgezag met soevereiniteit
Nederlanderschap wordt geregeld in de Rijkswet op het Nederlanderschap.
Nederlanderschap geeft het recht om in Nederland te verblijven. Daarnaast geeft het rechten
zoals kiesrecht en recht op voorzieningen zoals uitkeringen en scholing. Bij een verblijf in het
buitenland kan een beroep worden gedaan op ondersteuning door ambassade of consulaat
van Nederland. Nederlanderschap ontstaat door geboorte. Maar het ook verkregen worden
door naturalisatie. Hoofdregel hiervoor is dat men minimaal 5 jaar in Nederland woont en in
het bezit is van een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd.
De hoofdregels voor de toelating van EU-burgers zijn te vinden in het Verdrag betreffende
de werking van de Europese Unie. De regels voor toelating van vreemdelingen van buiten
de EU zijn te vinden in de Vreemdelingenwet.
Kenmerken van een democratische rechtstaat
- Trias politica (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht)
- Legaliteitsbeginsel (alles vanuit de wet)
- Grondrechten (klassieke en sociale grondrechten)
Hoofdstuk 3 - Betrokkenheid van de burgers
In een democratische rechtsstaat is het belangrijk dat burgers invloed op het bestuur kunnen
uitoefenen. Een voorbeeld hiervan is het kiesrecht.
Actief kiesrecht: Het recht om een stem uit te brengen bij verkiezingen. Actief omdat de
burger hier actie voor onderneemt.
Passief kiesrecht: Het recht om kandidaat te zijn bij verkiezingen. Passief omdat tijdens de
verkiezingen de macht bij de kiezers ligt.
Nederland kent een kiesstelsel van evenredige vertegenwoordiging. Elke stem telt daarbij
even zwaar. Hierdoor kunnen ook kleine partijen een rol spelen in de overheid. Er zijn ook
landen waar een kiesdrempel geldt, een partij moet doen een bepaald percentage van de
stemmen behaald hebben om zetels te krijgen. In Duitsland is er een kiesdrempel van 5%.
Criteria deelname verkiezingen
, Bestuursorgaan Vereisten kiesrecht
Europees Parlement Nederlander of EU-burger met de
nationaliteit van een andere lidstaat die in
Nederland woont.
Tweede Kamer Nederlander
Provinciale Staten Nederlander
Gemeenteraad Nederlander of EU-burger met de
nationaliteit van een andere lidstaat of
vreemdeling van buiten de EU met
verblijfsvergunning en minimaal 5 jaar
verblijf in Nederland.
Waterschap Ingezetenen
Deze criteria zijn ook te vinden in de Kieswet. De leden van de Eerste Kamer worden niet
rechtstreeks door burgers gekozen maar getrapt door de leden van de Provinciale Staten.
Gemeenten en Provincies zijn verplicht een inspraakverordening op te stellen. Daarin moet
vast worden gelegd hoe burgers en andere betrokkenen een rol kunnen spelen in de
voorbereidingen van hun besluiten.
Hoofdstuk 4 - Organen van het Rijk
De Koning
De Koning heeft in Nederland vooral een representatieve en ceremoniële functie. Hij vormt
samen met de ministers de regering. Wekelijks vindt er overleg plaats tussen de minister-
president en de Koning. Daarnaast is de Koning voorzitter van de Raad van State. Hier heeft
hij geen actieve rol en wordt het voorzitten in de praktijk gedaan door de vicevoorzitter. De
troonopvolger bezoekt de vergaderingen om zich in te werken voor het koningschap. Wie
deelmaakt van het koninklijk huis wordt geregeld in de Wet lidmaatschap koninklijk huis.
Sinds 2012 heeft de koning geen rol meer in de kabinetsformatie. Wel doet hij bij de vorming
van het nieuwe kabinet de beëdiging van de nieuwe ministers en staatssecretarissen.
De regering
De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers. Bijna elke afdeling heeft ook
een staatssecretaris. Ministers en staatssecretarissen vormen samen het kabinet. Tussen
hen worden beleidsonderdelen verdeeld. Formeel gezien staat de staatssecretaris onder de
minister maar in de praktijk heeft hij veel ruimte binnen zijn eigen taken.
Op het ministerie werken ambtenaren. Deze bereiden het beleid voor, onder meer door het
opstellen van wetsontwerpen en beleidsnota's. De bewindslieden (minister en
staatssecretaris) zijn verantwoordelijk voor het beleid. Ook vertegenwoordigen ze de
regering in de Raad van Ministers van de Europese Unie. Een minister met een portefeuille
heeft een eigen ministerie waar ambtenaren voor hem werken. De minister zonder, heeft
een werkruimte bij een andere minister en kan daar ook een beroep doen op de
ambtenaren. De werking van de ministerraad wordt geregeld in het Reglement van orde
,voor de ministerraad. Wekelijks vindt er een plenaire vergadering plaats. Deze wordt
voorbereid door onderraden. De staatssecretaris is alleen aanwezig indien hun portefeuille
aan de orde is. Als een minister afwezig is wordt hij vervangen door een andere minister. De
minister-president is voorzitter maar heeft geen bijzondere rechten. HIj is primus inter pares:
formeel is hij gelijk aan de andere ministers. HIj is wel de woordvoerder van de regering,
treedt op bij belangrijke debatten als de regeringsverklaring en de algemene politieke
beschouwingen. Na de wekelijkse vergadering houdt hij een persconferentie. Ministers
houden zich bezig met het hele regeringsbeleid, staatssecretarissen alleen met hun eigen
portefeuille.
De kabinetsformatie
De procedure van de formatie van een nieuw kabinet kun je vinden in het Reglement van
Orde van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. De Kamer wijst kort na de verkiezingen
een informateur aan. Soms wordt er eerst een verkenner aangewezen die informateurs
benoemt. Deze krijgt een opdracht en gaat op basis hiervan in gesprek met de
fractievoorzitters. Als de kabinetsformatie bijna rond is, doen de informateurs verslag aan de
Tweede Kamer. Die stellen vervolgens een formateur aan, die de kabinetsformatie afrondt.
Dat is de beoogde minister-president, die op deze wijze de kans krijgt om invloed te hebben
op het regeringsprogramma en de te benoemen bewindslieden. De kandidaten voor het
ministerschap of staatssecretaris worden voorgedragen door de fractievoorzitters van hun
partij. Voordat ze benoemt worden gaan ze op gesprek bij de formateur.
Als de kabinetsformatie afgerond is wordt het kabinet beëdigd door de Koning. De
bewindslieden worden bij koninklijk besluit benoemd. Dan wordt ook het regeerakkoord
gepubliceerd. Hierna vindt de eerste vergadering van het nieuwe kabinet plaats. Dit noemt
men het constituerend beraad, de oprichtingsvergadering. Vervolgens spreekt de minister-
president in de plenaire vergadering van de Tweede Kamer de regeringsverklaring uit.
Daarbij vraagt de regering aan de Kamer om het vertrouwen in de nieuwe regering uit te
spreken. De oude regering blijft in functie tot de formatie rond is. Ze is dan demissionair.
Hierin worden geen grote initiatieven genomen maar alleen noodzakelijke dingen zoals het
indienen van de begroting en het vertegenwoordigen van Nederland in de EU.
Het parlement
Het Nederlandse parlement wordt de Staten-Generaal genoemd. Deze bestaat uit de Eerste
en de Tweede Kamer. Kamerlidmaatschap valt niet te combineren met de functies minister
en staatssecretaris. De belangrijkste taken van het parlement zijn samen met de regering
wetten vaststellen en het controleren van de regering.
De kamerleden werken samen in fracties. Een fractie bestaat uit alle Kamerleden die voor
dezelfde partij gekozen zijn. Fracties verdelen het werk zodat Kamerleden zich kunnen
specialiseren in bepaalde onderwerpen. Daarnaast heeft elke fractie een voorzitter die de
fractie leidt en als eerste woordvoerder optreedt.. Dit betreft de feitelijke gang van zaken,
juridisch bestaan fracties niet.
De formele besluitvorming vindt in beide Kamers plaats in de plenaire vergadering. Die
besluitvorming wordt voorbereid in Kamercommissies. Dit zijn groepen Kamerleden die zich
bezighouden met bepaald beleidsterrein. In die commissies worden wetsontwerpen
besproken. In deze commissies worden ook vergaderingen van de EU voor- en
nabesproken. Tijdens de plenaire vergadering zitten alleen de Kamerleden die zich met het
, voorstel bezighouden in de kamer. Alleen tijdens stemmingen en belangrijke debatten (zoals
de algemene beschouwing) zitten alle kamerleden in de vergaderzaal. Beide Kamers
hebben een Reglement van Orde, waarin staat hoe vergaderingen en besluitvorming
verlopen.
De Raad van State
De Raad van State is het belangrijkste adviesorgaan van de rijksoverheid. Hij is zowel
adviseur van de regering als van het parlement. De hoofdtaken van de Raad van State zijn
het advies geven over wetsontwerpen en het zijn van de hoogste bestuursrechter.
De Raad van State bestaat uit 12 personen. De leden zijn voor het leven benoemd bij
koninklijk besluit. Naast de vaste leden is er een groot aantal staatsraden die vooral een rol
spelen bij de rechtsprekende taak van de raad. De vergaderingen van de Raad van State
zijn besloten maar de adviezen worden wel gepubliceerd. De werking van de Raad staat in
de Wet op de Raad van State.
De Algemene Rekenkamer
De Algemene Rekenkamer bestaat uit 3 personen. Ook zij worden benoemd bij koninklijk
besluit op voordracht van de Tweede Kamer. Ze houden zich bezig met rechtmatigheid en
doelmatigheid van de uitgaven van de regering. Op de 3de woensdag van mei brengt de
Algemene Rekenkamer haar jaarlijkse verslag uit over het gevoerde financiële beleid van de
rijksoverheid. Deze wordt gepresenteerd in de plenaire vergadering van de Tweede Kamer
en mondeling toegelicht over het verantwoordingsrapport. Daarnaast brengt de Algemene
Rekenkamer gevraagd en ongevraagd adviezen uit.
Sociaal-Economische Raad
De Sociaal-Economische Raad (SER) is het belangrijkste adviesorgaan van regering en
parlement voor het sociaaleconomisch beleid. Ook zij geven gevraagd en ongevraagd
advies. De werking van de SER kan gevonden worden in de Wet op de Sociaal-
Economische Raad. De SER bestaat uit vertegenwoordigers van werknemers uit
vakbonden, vertegenwoordigers van werkgevers en kroonleden. Kroonleden zijn door de
overheid benoemde onafhankelijke personen die deskundig zijn op sociaaleconomisch
gebied. De voorzitter behoort tot de groep kroonleden.
Nationale ombudsman
De Nationale ombudsman is de instantie waar burgers terecht kunnen met klachten over het
optreden van de overheid. Een aantal gemeenten heeft zich ook aangesloten bij de
Nationale ombudsman. Gemeenten zijn verplicht om een klachtenprocedure te hebben maar
mogen dit zelf invullen. De ombudsman en zijn vervanger worden door de Tweede Kamer
benoemd voor een periode van 6 jaar. De uitspraken van de ombudsman zijn adviezen en
dus niet juridisch bindend.
Overige adviesorganen
Deze zijn geregeld in een kaderwet. Voorbeelden hiervan zijn de Kiesraad, de
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en de Raad voor het openbaar bestuur.
Hoofdstuk 5 - Gereedschap van de volksvertegenwoordiging
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper broenacnossen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
