Sociale Omgeving en Gedrag – Hoorcollege aantekeningen
Week 1: H1 t/m H4
1. Introductie toegepaste sociale psychologie:
− Maatschappelijke problemen
− Sociaal psychologische aspecten
2. Kenmerken toegepaste sociale psychologie
- Verschil en overeenkomst met fundamentele sociale psychologie
3. Belangrijke theorieën
4. Overzicht cursus
Maatschappelijke problemen: onderwijs, immigratie en integratie, arbeid, milieu, verkeer,
gezondheid, consumenten, sport etc.
Sociaal psychologische aspecten: gedragingen, probleembesef, attitudes, normen, waarden,
efficacy
Definities
Sociale psychologie: de wetenschap die zich richt op het begrijpen van de aard en
oorzaken van menselijk gedrag en cognities in sociale situaties.
Toegepaste sociale psychologie: toepassen van sociaal psychologische constructen,
principes, theorieën, interventietechnieken, methoden, en onderzoeksresultaten om
sociale problemen te begrijpen en op te lossen.
o Construct: latente individuele eigenschap (je hebt hem wel, maar je kan het
niet aan de buitenkant zien attitude, waarde, sociale norm,
prestatiemotivatie)
o Principe: werking van een psychologisch proces
o Theorie: geïntegreerde set principes waarmee gedrag en cognities kunnen
worden beschreven, verklaard en voorspeld.
Belang theorie
- ‘there is nothing so practical as a good theory’ – Lewin
- Structureren van problemen
- Selectie relevante determinanten
- Richting voor oplossing
- Evaluatie
Theorieën: sociale invloed
Invloed van sociale omgeving op gedachten, gevoelens en gedrag
Voorbeeld: focus theory of normative conduct.
Theorieën: sociale cognitive
Hoe denken we over anderen en de wereld
Voorbeeld: attributietheorie, cognitieve dissonantietheorie, theorie van gepland
gedrag, sociale vergelijkingstheorie
Theorieën: sociale relaties
Hoe gaan we om met anderen, waarom hebben we goede relaties dan wel conflicten
Voorbeeld: ingroup/outgroup biases, stereotypen, prosociaal gedrag,
interdependentietheorie
,Verschil fundamentele en toegepaste sociale psychologie
Fundamenteel:
- Nadruk op ontwikkelen en testen theorieën
- Deductief: van theorie naar probleem 1 theorie
Toegepast:
- Nadruk op begrijpen en oplossen van sociale problemen
- Inductief: van probleem naar verklaringen meerdere theorieën
Overeenkomst fundamentele en toegepaste sociale psychologie
Ontwikkelen en testen theorieën:
o Fundamentele benadering in toegepast onderzoek
o Toegepast onderzoek leidt tot fundamentele kennis
Wetenschappelijke methoden
Beschrijven, voorspellen, causaliteit, verklaren
Gericht op zelfde oorzaken van cognities en gedrag
Factoren die van invloed zijn op cognities en gedrag
- Individueel: attitudes, waarden
- Sociaal: opinies en gedrag van anderen
- Situationeel: fysieke omgeving
- Cultureel: gedeelde opvattingen, percepties, normen
- Biologisch: genetische factoren
Kenmerken toegepaste sociale psychologie
1. Probleemgericht: meerdere theorieën, methoden, interventies
2. Waardenorientatie
3. Sociale bruikbaarheid: sterke effecten, lange termijn effecten
4. Generaliseerbaarheid: representatieve steekproef
5. Veldonderzoek
6. Interdisciplinair
7. Opdrachtgever: ministeries, provincies etc. Snel resultaat en toegankelijk
8. Kosten-baten afweging
9. Politieke haalbaarheid
10. ‘output’: wetenschap vs maatschappij
Voorbeelden van toepassing onderzoek
Probleem oplossen: directe toepassing
Input voor beleid, naast andere factoren
Agenda setting
Onderzoek om besluitvorming uit te stellen
Onderzoek om eigen standpunt te ondersteunen
Manipulatie
Deel 2: interventies
Toegepaste gedragsanalyse
Gevolgen van gedrag motiveren gedrag
o Positieve gevolgen verkrijgen
, o Negatieve gevolgen vermijden
Vooral directe en zekere gevolgen beïnvloeden gedrag
Gewenst gedrag stimuleren of ongewenst gedrag afremmen door gevolgen van
gedrag te veranderen
Interventiestrategieën
Antecedente strategieën
o Veranderen van factoren in omgeving voorafgaande aan gedrag
o Sturen gedrag, kondigen mogelijke gevolgen aan
o Voorlichting, educatie, training, prompts, voorbeeldgedrag, commitment
Consequentie strategieën
o Veranderen van gevolgen van gedrag
o Controleren gedrag
o Straffen, belonen, feedback
Three-term contigency
o Antecendent gedrag consequentie
Interventies en sociale invloed
Compliance techniques: technieken die de kans verhogen dat iemand een verzoek
om gedrag te veranderen volgt
o Consistentie
Consistent over willen komen
Voet-tussen-de-deur techniek
Commitment
Cognitieve dissonantie oproepen
o Sociaal bewijs
Informatie over wat anderen verwachten (injunctieve normen) of wat
anderen doen (descriptieve norm)
Sociale vergelijkingsfeedback – jij in vergelijking met anderen. Slecht
voorbeeld doet slecht volgen
o Autoriteit
We laten ons gemakkelijker overtuigen door een autoriteit dan door
iemand met een lage status
Mening van deskundigen als heuristiek (ELM)
o Aardig vinden
We doen meer voor mensen die we kennen en aardig vinden
We vinden mensen die op ons lijken en die ons aanvullen aardiger
Benadruk overeenkomsten
Block-leader approach
o Reciprociteit
Voor wat hoort wat
Eerst iets geven
o Schaarste
Als iets schaars is of moeilijk te krijgen zal het wel waardevol zijn
Verlies vermijden
Potentiële verliezen benadrukken
