Onderwijsrecht algemeen – college aantekeningen
Renée van Schoonhoven
02/02 College 0 – Pre college
Renée van Schoonhoven
Wat is juridisch aan onderwijs?
Wat is juridisch aan onderwijs?
• Noem een actueel voorbeeld van een ‘juridisch feit’ in het onderwijs.
• Tussen wie of wat speelt dit juridisch feit zich af?
• Wie heeft daarbij welk recht & welke plicht?
- Voorbeeld 1: de arbeidsovereenkomst met een schoolleider stopt omdat deze een
pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt.
- Voorbeeld 2: Het schoolbestuur ontslaat de leraar.
- Voorbeeld 3: De toelating en het verwijderen van leerlingen.
- Voorbeeld 4: De verbouwing van het schoolgebouw. Van wie is het schoolgebouw? Mag een
schoolleider zomaar een aannemer inhuren of moet een schoolbestuur dat doen?
Onderwijs en recht I
De juristerij staat heel ver van het
primaire schoolbeleid af. Op het
plaatje staat de ecologie van de
ontwikkeling van kinderen. Je
hebt een leerling in de klas, die
interacteert met de leerkracht,
daaromheen zit een team, en
daarom heen de ouders, het
schoolplein, de gemeenschap. Je
hebt ook nog bestuurders die
contact hebben met wethouders
en soms politieke partijen etc.
Het fenomeen ‘wet’ zit
helemaal aan de buitenkant. Dit
is ook hoe het op veel scholen
wordt ervaren. Je geeft les en
1: U. Bronfenbrenner, Bioecological Perspectives on Human
Development. Sage, 2005
houdt je niet te veel bezig met de wet. In
het onderwijsrecht zijn er juristen die
zich bezig houden met de wet- en regelgeving van scholen, maar vaak houden zij zich bezig met het
perspectief van de wet, niet met het perspectief van het plaatje hierboven. Juristen denken vanuit
wettelijke kaders en niet vanuit de kaders leerkracht-leerling en hebben geen verstand van didactiek.
,Onderwijs en recht II
Ontwerpfase Parlementaire fase Uitvoeringsfase
• Opstellen wetsontwerp • Behandeling • Implementatie
• Afstemming betrokkenen → wetsvoorstel → • Toezicht en handhaving
• Advies Raad van State • Publicatie wet
• Ministerraad
De wetten die in Den Haag en in de media heel erg belangrijk zijn, hebben in het alledaagse leven in en
rond de school hooguit een indirect effect. Maar dit betekent niet dat ze er niet zijn. De wetten worden
pas zichtbaar als het fout gaat.
Drie soorten relaties waarin het kan fout gaan:
1) Schoolbestuur-personeel
2) Schoolbestuur-leerling/ouder(s)/verzorger(s)
3) Schoolbestuur-overheid (bv. Inspectie van het Onderwijs)
Centrale overheid: het OCW en de Inspectie van het Onderwijs.
Lokale overheid: de gemeente (bv. over de leerplichtwet).
Rechtsfeiten
Wat is juridisch in het onderwijs? Het moet vooral gaan over rechtshandelingen en rechtsgevolgen. Als
het gaat over onderwijsrecht in en rond de school, is het van groot belang dat je onderscheid kan maken
tussen:
1) Juridische feiten met rechtsgevolg
2) Juridische feiten zonder rechtsgevolg
3) Niet-juridische feiten
, Rechtsfeiten:
Juridische feiten waar een aspect van juristerij aan verbonden zit
(gebeurtenissen, omstandigheden, handelingen, tijdsverlopen met rechtsgevolg)
(Menselijke) handelingen: Blote rechtsfeiten:
Rechtshandelingen en feitelijke Waaraan je niks kan doen, geen
handelingen, met rechtsgevolg menselijke handelingen
(auto-ongeluk, omgewaaide boom) (geboorte, pensionering, verjaring)
Rechtshandelingen: Feitelijke handelingen:
Menselijke handelingen met beoogd Menselijke handelingen met niet-beoogd
rechtsgevolg rechtsgevolg
(een kind dat de klas uit wordt gestuurd om (een kind dat een arm breekt terwijl de
geschorst te worden) gymdocent alles heeft gedaan aan veiligheid.)
Meerzijdige rechtshandelingen Eenzijdige rechtshandelingen
Overeenkomsten: Andere meerzijdige rechtshandelingen
Zijn altijd tweezijdig met een beoogd
rechtsgevolg
(arbeidsovereenkomst schoolbestuur ↔
leerkracht, relatie ouders ↔ school: niet
vastgelegd in PO en VO, wel in MBO)
Rechtssubjecten
Rechtssubjecten
• In het onderwijs:
- Leerlingen, studenten
- Ouders, verzorgenden
- Schoolbestuur
- Samenwerkingsverband passend onderwijs
- …
- Gemeente
- Ministerie van OCW
- Inspectie van het onderwijs
Wie zijn er bij betrokken? Het schoolbestuur, ouders, personeel, gemeenten, OCW, de opvang, etc. Je
kunt ook nog denken aan de relatie die een schoolbestuur heeft met de aanbieders van elektronische
, leermiddelen, potloden, krijtjes etc. Vanuit de hierboven genoemde punten zijn er weer allerlei
juridische relaties te trekken naar andere rechtssubjecten.
Rechtsbronnen: wetgeving en rechtspraak
Rechtsbronnen
1. Wet- en regelgeving
2. De regels van het ongeschreven recht: waarden en normen (hierover is twijfel)
3. Jurisprudentie: de rechter, degene die zich ermee gaat bemoeien als het mis gaat. Uitspraken van
rechters.
Wet- en regelgeving in het onderwijs
Een hiërarchie: welke wet gaat er voor als er rechtsregels
zijn die conflicteren?
• Internationale verdragen: gaan boven onze grondwet.
We hebben twee belangrijke verdragen in het
onderwijs: het Europees Vedrag voor de Rechten van
de Mens (EVRM) en het Internationaal Vedrag inzake
de Rechten van het Kind (IVRK).
• Grondwet: in hoofdstuk 1 staat artikel 23. Dit artikel
levert een basis op zodat Den Haag zich kan bemoeien
met het onderwijs. Een overheid mag alleen
interveniëren in de burgerlijke samenleving als
daarvoor een opdracht is gegeven.
• Algemene wetten: het burgerlijk wetboek (BW) (bv. bij ontslagsituaties) en de algemene wet
bestuursrecht (AWB) (relaties overheid-burger, overheid-overheid).
• Sector- en themawetten onderwijs:
- Sectorwetten: wet op het primair onderwijs (WPO), wet op het voortgezet onderwijs (WVO)
- Themawetten: wet medezeggenschap op scholen (WMS), deze geldt zowel voor het PO en het
VO en is dus boven-sectoraal, evenals de leerplichtwet (LPW).
• Algemene maatregelen van bestuur (AMvB’s): bijvoorbeeld de examensystematiek in het
voortgezet onderwijs. Dit is veel te ingewikkeld en te gedetailleerd voor in de wet. Daarom staat het
in het eindexamenbesluit, een AMvB.
• Ministeriële regelingen: als het bijvoorbeeld gaat over leerresultaten. De concrete normstelling
staat hierin. Hoe hoog moet een leerling scoren om een voldoende te hebben?
→ Van boven naar beneden wordt het steeds gedetailleerder en is er steeds minder controle. Wiersma
en Dijkgraaf kunnen zelf ministeriële regelingen maken als daarvoor een haak is gegeven in een
sectorwet.
NB:
• Beleidsregels
• Beschikkingen
