Samenvatting van het vak Grondslagen van recht, gegeven op Universiteit Utrecht. De samenvatting beslaat het boek Grondslagen van het recht 1: Hoofdlijnen 9e druk (Hoofdstuk 1, 2, 3, 6, 9, 10, 11, 14) en het boek Grondslagen van recht 2: Achtergronden 3e druk (Hoofdstuk 3, 5.1 - 5.5, 7.1 - 7.5, 8.1...
1. Verschaffen informatie
Welke rechten en plichten we hebben
2. Weten hoe men zich behoort te gedragen en wat verwacht mag worden van anderen
3. Illustreren hoe ons leven bepaald en gestuurd wordt
§ 2 Rechtsregels en andere sociale regels
Sociale regels:
Groepsregels
Bepalen hoe de leden van de groep zich hebben te gedragen
Morele regels
Normen en waarden die betrekking hebben op fundamentele levensvragen
Beroepsethiek
Hoe het beroep op een juiste en zorgvuldige wijze uitgeoefend moet worden
§ 3 Rechtssysteem
Functies rechtssysteem:
1. Scheppen van sociale orde
2. Bevorderen van niet-gewelddadige conflictbeslechting
3. Garanderen van de individuele ontplooiing en autonomie van burgers
4. Bewerkstelligen van een zo rechtvaardig mogelijke verdeling van schaarse goederen in een
samenleving
5. Kanaliseren van sociale verandering
Functies van staatsorganen:
Wetgeving
Vaststellen van algemene regels
Bestuur
Overheidsorganen die regels uitvoeren, toepassen of de naleving ervan toezien
Rechtspraak
Oordelen of de overtreding van rechtsregels heeft plaatsgevonden
§ 4 Soorten rechtsregels
,Soorten rechtsregels:
1. Gedragsnormen
Gedraging gebieden, verbieden of toestaan
2. Sanctienormen
Geven aan welke sanctie volgt op de overtreding van een gedragsnorm
3. Bevoegdheidsverlenende normen
Geven staatsorganen bepaalde macht
§ 5 Positiviteit, gelding en effectiviteit van recht
Manieren waarop rechtsregels voorkomen:
Positiviteit
Door mensen vastgesteld of erkend recht
Gelding
Aanspraak op gehoorzaamheid
Effectiviteit
Daadwerkelijke gehoorzaming, toepassing of handhaving
§ 6 Twee betekenissen van ‘recht’
2 Betekenissen:
Objectief recht
Geheel van opgeschreven rechtsregels
Subjectief recht
Komt toe aan één of meer bepaalde personen
Ontleend aan objectief recht
Hoofdlijnen Hoofdstuk 2: Indelingen in het recht
§ 3 Rechtsgebieden
Driedeling gebieden nationale recht:
Privaatrecht
Staats- en bestuursrecht
Strafrecht
§ 5 Andere onderscheidingen en indelingen van rechtsregels
Dwingend en aanvullend recht:
1. Dwingend recht
Rechtsregels waar je niet van af mag wijken
2. Aanvullend recht
Rechtsregels waar je wel van mag afwijken
Formeel en materieel recht:
1. Formeel recht
Geeft aan waarmee materiële rechten kunnen worden gehandhaafd en waargemaakt;
en hoe men zijn recht kan halen bij de rechter
2. Materieel recht (inhoudelijk recht)
Geven aan welke rechten, plichten en bevoegdheden een burger aan een regel kan
ontlenen
Internationaal en nationaal recht:
1. Internationaal recht
Recht tussen staten en bepaald door internationale organisaties
2. Nationaal recht
Recht binnen een staat
Week 2
3 Rechtstheoretische stromingen:
1. Rechtspositivisme - ‘Regels zijn regels’
2. Natuurrecht – Hogere beginselen (moraal)
3. Rechtsrealisme – Praktische belangen
Verschillende visies op wat recht is
, Rechtspositivisme:
Regels erkend door bevoegde rechtsautoriteiten
Scheiding recht en moraal
Wetgever maakt recht; rechter past recht toe
Herkomst van recht staat centraal
Natuurrecht
Regels in overeenstemming met hoger recht
Noodzakelijk verband tussen recht en moraal
In de toepassing rekening houden met onderliggende waarden
Rechtsrealisme
Regels die maatschappelijke verhoudingen weerspiegelen
Recht als sociale praktijk
Instrumentele toepassing van regels
Recht doen aan maatschappelijke belangen; doen wat sociaal wenselijk is
‘The Case of the Speluncean Explorers’ (1949)
Lon Fuller (1902-1978)
Hooggerechtshof van Newgarth, 4300 n.C.
‘The case was constructed for the sole purpose of bringing into a common focus certain
divergent philosophies of law and government. […] The questions involved are among the
permanent problems of the human race.’ (postscript, p. 1887)
5 grotverkenners raken opgesloten in een grot en ze zouden het niet overleven zonder iemand in de
groep te vermoorden en op te eten.
Er was geen andere mogelijke oplossing bekend.
Whetmore kwam met het voorstel iemand te vermoorden en te eten.
Op een eerlijke manier, door te dobbelen, werd besloten wie vermoord zou worden.
Whetmore trok zich terug van het voorstel en wilde niet meer meedoen.
Iemand gooide een dobbelsteen voor hem, Whetmore geen bezwaar tegen de eerlijkheid hiervan,
en deze gooi had als uitslag dat Whetmore vermoord zou worden.
5 Rechters geven oordeel met argumentatie:
1. Truepenny: Hoewel onze sympathie ons laat neigen ze vrij te spreken, zullen we ze
moeten veroordelen voor moord omdat de wet moet worden toegepast. Met een
bepaalde hoeveelheid genade zou rechtvaardigheid worden volbracht.
Strikte wetstoepassing
Rechterlijke gebondenheid
Rechterlijke uitspraken hoeven niet rechtvaardig te zijn
Clementie (genade) is voorbehouden aan het bestuur
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jesselanser. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,98. Je zit daarna nergens aan vast.
