Samenvatting van alle colleges (geordend per week), dus hoorcolleges, evaluatiecolleges en werkgroepen. Ook alle literatuur, online en op papier, staat erin. Kortom, alles wat je nodig hebt om voor het tentamen voorbereid te zijn.
Week 1 aantekeningen
5 functies van het rechtssysteem:
- Het scheppen van gedragspatronen waardoor (andermans) gedrag voorspelbaar wordt;
- Niet-gewelddadige conflictbeslechting;
- Ontplooiing en autonomie van de burger;
- Rechtvaardige verdeling van schaarse goederen;
- Kanaliseren van sociale verandering.
3 visies op recht:
- Regels zijn regels: rechter mag geen oordeel vellen over rechtvaardigheid van een wet;
- Recht bestaat uit hogere beginselen;
- Recht moet rekening houden met maatschappelijke belangen.
6 onderscheidingen:
- Publiekrecht vs privaatrecht;
- Positief/geldend recht vs wenselijk/ideëel recht (let op: positief heeft altijd gelding. De
effectiviteit gaat over de vraag of het nageleefd wordt (vgl. gedoogbeleid));
- Materieel recht vs formeel recht:
o Materieel: rechten en plichten van individuen;
o Formeel: hoe het materiële recht gehandhaafd wordt.
- Nationaal recht vs internationaal recht;
- Dwingend recht vs aanvullend recht:
o Dwingend: een wet die voor iedereen geldt;
o Aanvullend: een wet die geldt voor diegenen die zelf niet geregeld hebben (bijv. voor
hen die niet over de verdeling van de erfenis bepaald hebben, gelden bepaalde
regels).
- Objectief recht vs subjectief recht:
o Objectief: ‘law’;
o Subjectief: ‘right’.
Soorten regels:
- Sanctienorm;
- Bevoegdheidsverlenende norm;
- Gedragsnorm:
o Een norm die iets gebiedt;
o Een norm die iets verbiedt;
o Een norm die iets toestaat.
Bestuursrecht: bevoegdheden van bestuursorganen, gaat over de uitvoering;
Staatsrecht: hoe de staat is opgebouwd.
,Week 2 aantekeningen
Recht is op te delen in drie perspectieven:
- Recht is recht;
- Bereiken van gerechtigheid;
- Bereiken van doelen of belangen.
Het recht kent a.d.h.v. deze perspectieven drie theorieën:
- Rechtspositivisme (rechtszekerheid): het recht komt niet altijd overeen met
moraal/rechtvaardigheid. Rechters mogen niet hun ideaal recht mee laten wegen. Zo leidt
rechterlijke objectiviteit tot rechtszekerheid. Recht moet zich ook afzijdig houden van politiek
en beleid. Er is een scheiding tussen recht en moraal. Het maken van goede wetgeving is de
verantwoordelijkheid van het volk/wetgever, niet de rechter.
o Tegenargument: de wetgever kan niet elke (uitzonderlijke) situatie voorspellen. De
wetgever is niet feilloos.
- Natuurrecht (rechtvaardigheid): vroeger leefde men in een natuurtoestand: men kende
alleen zijn eigenbelang en streefde dat na. In deze toestand is geen recht te vinden. De vraag
is nu: hoe heffen we de natuurtoestand op? Door elkaars belangen en vrijheden te erkennen
kan vrede ontstaan. Het hoger gelegen belang is het respecteren van een ieders belangen.
Recht is dus wederkerigheid. Recht en rechtvaardigheid zijn onlosmakelijk aan elkaar
verbonden. Er bestaan natuurlijke, universele, morele regels, die rationeel te beredeneren
zijn: tribunaal van het gezond verstand. Richt op de geest van de wet.
o Tegenargument: er zijn slechts enkele regels echt universeel.
- Rechtsrealisme (doelmatigheid): recht dient tot maatschappelijke belangen/doelen te leiden.
Recht en maatschappij zijn met elkaar verbonden. Het is niet een kwestie van rechtelijke,
abstracte theorie, maar van menselijke werkelijkheid. Eén te zijn met het volk is noodzakelijk
voor het gezag van de rechter. Recht is ingebed in de maatschappij. Daarom verandert recht
ook constant. De normen en waarden van de bevolking is leidend.
o Tegenargument: flexibiliteit kan leiden tot conflicteren met rechtszekerheid.
Week 3 aantekeningen
Rechtspositivisme (H.L.A. Hart)
In een primitieve samenleving gelden primaire regel (gewoonte, groepsmoraal):
- Gebruik van geweld wordt beperkt;
- Eigendom moeten worden beschermd;
- Afspraken moeten nagekomen worden;
- Sancties.
, In een complexe samenleving, die vaak pluriform is, zijn er geen primaire regels meer; iedereen hoort
tot een andere sociale groep en heeft andere regels. Een complexe samenleving kán geen primaire
regels hebben:
- Onzekerheid: wat zijn de regels? Iedereen hoort tot een ander sociale groep;
- Primaire regels zouden de moderne samenleving een statisch karakter geven. Primaire regels
(gewoonte, groepsmoraal) veranderen uiterst langzaam;
- Het is onduidelijk hoe gehandhaafd en beslecht moet worden.
In een juridische samenleving gelden primaire én secundaire regels. Deze lossen de problemen van
de pre-juridische samenleving op (onzekerheid, statisch karakter, onduidelijkheid over handhaving
en geschilbeslechting):
- Herkenningsregels: de sociale conventie die de algemene kenmerken specificeert waar een
regel aan moet voldoen om als recht te gelden. De manier om erachter te komen welke
regels rechtsregels zijn en welke dat niet zijn, bv. morele regels etc. Voorbeeld: als
uitgevaardigd is door de wetgever en gepubliceerd is. Of (Common Law, Engeland): als een
rechter het heeft bepaald, is het een rechtsregel;
- Veranderingsregels: er geldt een procedure om regels te maken en veranderen;
- Rechtsspraakregels: strafprocesrecht; de regels die bepalen hoe regels gehandhaafd worden
en hoe de rechterlijke macht is gestructureerd;
In de moderne samenleving gelden dus secundaire regels. Deze staan los van de morele regels van de
primaire regels. Recht en moraal zijn dus gescheiden. Het probleem met dit verschil tussen recht en
moraal is dat het recht in verkeerde handen kan vallen. Hart zegt dat we dit op de koop toe moeten
nemen.
Rechtspositivisme:
- Normatief: recht is recht en iedereen moet zich eraan houden;
- Descriptief (Hart): recht is recht, maar het individu mag ervan af wijken, terwijl het recht wel
gehandhaafd moet worden. Zo geeft het ruimte aan alle morele waarden.
Natuurrecht:
Recht is moraliteit. Een heerser moet niet alleen gebonden zijn aan de wetten hem dienen, daarom
moet recht aan rechtvaardigheid getoetst worden. Recht is aanwezig in allen en is te verklaren vanuit
de ratio. Iedereen heeft mensenrechten, hoewel niet elke overheid ze erkent. Het probleem is de
vraag of onrechtvaardig recht ook recht is. Augustinus: lex iniusta non est lex. Er zijn dus twee
soorten wetten. Rechtvaardige en onrechtvaardige wetten. Die laatste heeft geen bindingskracht.
Een ander probleem is wat rechtvaardig is; wie bepaalt dat?
(Gustav) Radbruch-formule: in de regel geldt het positieve recht, ook als het onrechtvaardig is.
Ongehoorzaamheid is pas toegestaan als het positieve recht zo ondraaglijk onrechtvaardig wordt dat
het de naam recht niet meer kan dragen. Dit is het geval als de wetgever niet gelijkheid (de kern van
rechtvaardigheid) als doel heeft. Recht is een stelsel van regels dat uitdrukking wil geven aan
rechtvaardigheid.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jrva. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
