Klinische psychologie
Psychopathologie | 3e editie | Kwartiel 3
ISBN 978-90-01-84624-4
Psychopathologie
Tentamencijfer: 8
Toegepaste Psychologie (Saxion)
Collegejaar 2021-2022
Samengevat door Jacoline Kruijt
H1, H9, H11, H16, H17, H18, H19 & H25
,Voorwoord, disclaimer en literatuurlijst
Mocht je geen zin of tijd hebben om het boek te lezen, maar wel enigszins willen weten en bovenal snappen
waar de stof over gaat? Dan is deze samenvatting wellicht iets voor jou! Deze samenvatting is de opgegeven
tentamenstof in verhaalvorm en geen onduidelijke aantekeningbundel vol betekenisloze termen. Misschien is
deze samenvatting iets langer dan dat je gewend bent, maar je hoeft in ieder geval niet meer het boek in te
duiken. Dat scheelt weer een hoop tijd en ellende, toch?
Deze samenvatting is geschreven in lettertype 10. Ik reken een bepaald bedrag per bladzijde, dus hoe kleiner
het lettertype, hoe goedkoper de samenvatting. Ten slotte is dit document tientallen keren gecheckt op
fouten, zowel wat betreft taal als lay-out. Samenvatten blijft echter mensenwerk, dus bij voorbaat mijn
excuses als er nog dingen in staan die niet kloppen.
Alle kennis en informatie uit deze samenvatting (inclusief overgenomen (aangepaste) tabellen en
afbeeldingen) zijn ten eerste afkomstig uit het boek Klinische psychologie: Theorieën en psychopathologie,
tenzij anders vermeld. (Andere) gebruikte bronnen zijn te vinden in de literatuurlijst hieronder:
Romijn, J. (2021, 17 mei). Circadiaan ritme en slaapdruk: De 2 processen die je slaap sturen. Movement Lab.
Geraadpleegd op 9 maart 2022, van https://www.movementlab.nl/tweeprocessenmodel-slaap/
Van der Molen, H.T., Simon, E., & Van Lankveld, J. (2015). Klinische psychologie: Theorieën en psychopathologie
(3e editie). Noordhof Uitgevers.
1
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Klinische psychologie en abnormaal gedrag 3
Hoofdstuk 1.1: Het terrein van de klinische psychologie 3
Hoofdstuk 1.2: Aspecten van abnormaal gedrag 3
Hoofdstuk 1.3: De grens tussen normaal en abnormaal gedrag 4
Hoofdstuk 9: Classificatie 7
Hoofdstuk 9.1: De definitie van classificeren 7
Hoofdstuk 9.2: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) 9
Hoofdstuk 9.3: International Classification of Diseases (ICD) 10
Hoofdstuk 11: Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen bij volwassenen 11
Hoofdstuk 11.1: Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen 11
Hoofdstuk 11.2: ASS bij volwassenen 11
Hoofdstuk 11.2: ADHD bij volwassenen 12
Hoofdstuk 16: Slapen, waken en slaapstoornissen 13
Hoofdstuk 16.1: De regeling van slapen en waken 13
Hoofdstuk 16.2: De normale slaap 13
Hoofdstuk 16.3: Het slaap-waakritme 16
Hoofdstuk 16.4: Klinisch beeld, diagnostiek en behandeling 16
Hoofdstuk 17: Eetstoornissen 20
Hoofdstuk 17.1: Anorexia nervosa 20
Hoofdstuk 17.2: Boulimia nervosa 20
Hoofdstuk 17.3: Eetbuistoornis 21
Hoofdstuk 17.4: Overige eet- en voedingsstoornissen 21
Hoofdstuk 17.5: Differentiële diagnostiek en comorbiditeit 21
Hoofdstuk 17.6: Epidemiologie en verloop 22
Hoofdstuk 17.7: Theorieën over de etiologie 22
Hoofdstuk 17.8: Behandeling 24
Hoofdstuk 18: Disruptieve-, impuls-, beheersings- en andere gedragsstoornissen 25
Hoofdstuk 18.1: Oppositioneel-opstandige stoornis 25
Hoofdstuk 18.2: Periodiek explosieve stoornis 26
Hoofdstuk 18.3: Normoverschrijdend-gedragsstoornis 26
Hoofdstuk 18.4: Pyromanie 27
Hoofdstuk 18.5: Kleptomanie 27
Hoofdstuk 19: Genderdysforie, parafiele stoornissen en seksuele disfuncties 28
Hoofdstuk 19.1: Psychiatrische visie op seksuele stoornissen 28
Hoofdstuk 19.2: Genderdysforie 28
Hoofdstuk 19.2.1: Ontstaan en behandeling 29
Hoofdstuk 19.3: Parafiele stoornissen 30
Hoofdstuk 19.3.1: Ontstaan en behandeling 31
Hoofdstuk 19.4: Seksuele disfuncties 32
Hoofdstuk 19.4.1: Ontstaan en behandeling 34
Hoofdstuk 25: Persoonlijkheidsstoornissen 35
Hoofdstuk 25.1: Beschrijving klinisch beeld 35
Hoofdstuk 25.2: De persoonlijkheidsstoornissen 36
Hoofdstuk 25.3: Historisch perspectief 38
Hoofdstuk 25.4: Etiologie 39
Hoofdstuk 25:5: Diagnostische methoden 40
Hoofdstuk 25.6: Interventie/behandelingsmogelijkheden en -effecten 40
2
, Hoofdstuk 1
§1.1: Het terrein van de klinische psychologie
Binnen de psychologie dient er een onderscheid te worden gemaakt tussen basisdisciplines en
toepassingsgerichte disciplines:
basisdisciplines toepassingsgerichte disciplines
- functieleer - klinische en gezondheidspsychologie
- ontwikkelingspsychologie - arbeids- en organisatiepsychologie
- sociale psychologie (gedragsleer) - onderwijspsychologie
- persoonlijkheidspsychologie
- methodenleer
Hoe breed de definities ook kunnen zijn, de kern van klinische psychologie wordt gevormd door de psychische
stoornissen en gedrag dat afwijkt van een bepaalde norm. Afwijkingen van de norm kunnen betrekking hebben
op verschillende aspecten van het menselijk functioneren:
I. individueel persoon: Er kan daarbij sprake zijn van afwijkend gedrag, gedachten en belevingen.
Deze kunnen afzonderlijk optreden, maar meestal is er sprake van een combinatie van
afwijkingen op deze drie gebieden.
II. in relaties met anderen: Deze afwijkingen van wat ‘normaal’ is binnen sociale relaties, hebben
vaak weer invloed op het gedrag, de gedachten en belevingen binnen het individu.
Abnormale gedragingen, gedachten en gevoelens kunnen alleen worden verklaard tegen de achtergrond van
normale processen. Kennis van normale psychologische functies en ontwikkeling, van de sociale psychologie
en persoonlijkheidspsychologie is nodig om afwijkingen van de norm te kunnen vaststellen en begrijpen.
§1.2: Aspecten van abnormaal gedrag
De American Psychiatric Association (APA) is de belangrijkste beroepsvereniging voor psychiaters in de
Verenigde Staten en de grootste vereniging voor psychiaters ter wereld. De vereniging publiceert
wetenschappelijke tijdschriften en geeft de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) uit.
Volgens de APA is een psychische stoornis een syndroom (een groep van samenhangende symptomen) dat
gekenmerkt wordt door klinisch significante symptomen op het gebied van de cognitieve functies, de
emotieregulatie of het gedrag een persoon. Dit is dan weer een uiting van een disfunctie in de psychologische,
biologische of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het psychische functioneren. Psychische
stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met significant lijden of beperkingen in het dagelijks functioneren.
In deze definitie ligt de nadruk op de nadelige gevolgen die een gedrags- of psychologische syndroom voor de
betrokkene kan hebben. In de DSM-5 wordt nadrukkelijk gesteld dat het systeem geen mensen classificeert,
maar stoornissen die mensen hebben. Om te voorkomen dat de definitie van mentale stoornissen een
instrument zou worden voor sociale verdringing, zijn er drie uitgesloten omstandigheden geformuleerd, ofwel,
er is niet persé sprake van een psychische stoornis als er sprake is van een van de volgende omstandigheden:
i. Het betreft een te verwachten, cultureel aanvaarde reactie.
(denk hierbij bijvoorbeeld aan ‘normale’ verdriet- of rouwreacties na een overlijdensgeval).
ii. Het betreft afwijkend gedrag dat voortvloeit uit het behoren tot een minderheidsgroep
(denk hierbij aan een politieke, religieuze of seksuele minderheid).
iii. Het betreft een persoonlijk conflict tussen het individu en de maatschappij
(vage omschrijving, maar denk hierbij aan kunstenaars of filosofen met een ‘bijzondere’ visie).
Seligman, Walker en Rosenhan (2001) onderscheiden zeven factoren van abnormaal gedrag, dus factoren die
bepalen of gedrag als abnormaal of pathologisch wordt beschouwd. Hoe meer van deze factoren aanwezig zijn
en hoe duidelijker zij op de voorgrond treden, des te logischer het is dat er wordt gesproken van abnormaal
gedrag (let op, als bepaalde gedraging als abnormaal wordt beschouwd, wil dit niet zeggen dat er sprake is van
een psychische stoornis). Deze zeven factoren zijn op de volgende bladzijde verder uitgewerkt.
3
