Literatuur – Behandeling en Interventie
Week 1. Johnson et al. (1997) Hoofdstuk 1
Model Begrippen Uitleg
Model van De rol van biologische psychologische, sociaalomgevingsfactoren, etc. bij de ontwikkeling van
psychopathologie psychopathologie
Medisch model Afwijkend gedrag Is resultaat van onderliggende fysieke (biologische) afwijkingen
Assessment Beoordelingsprocedures worden ontworpen om te bepalen in hoeverre
kenmerken van het kind overeenkomen met de diagnose van een bekende vorm
van psychopathologie en om de aard van de biologische factoren die verband
houden met de problemen van het kind te bepalen
Treatment Biologische behandeling (farmacologie) (bijv. Ritalin bij ADHD)
Psychodynamisch Succesvolle opeenvolgende fasen: orale, anale (bijv. toilet training), fallische en genitale fasen
model Id Instinct, behoefte en verlangen (bij geboorte aanwezig)
(= mix van Ego Bemiddelen tussen eisen van Id en die van de omgeving (ervaringsgericht)
medisch model Superego Morele kompas van de persoonlijkheid: waarden en normen (ervaringsgericht)
en Conflict tussen onmiddellijke bevrediging (Id) en moraal/geweten (Superego)
psychoanalytische Angst en schuldgevoelens (bedreigend voor het kind)
theorie) Het Ego moet beschermen: conflicten in onderbewustzijn duwen (nadeel: iemand kan pas
conflicten oplossen als deze bewust plaatsvinden)
Assessment - Ouderinterview: ontwikkelingsgeschiedenis, sociale relaties,
psychoseksuele ontwikkeling
Problemen orale fase: problemen met het ego van het kind
Problemen anale fase: invloed op de ontwikkeling van het superego
- Interview met oudere kinderen en adolescenten
- Interviews met jonge kinderen: observeren van het spel van het kind
(door spelen zinvolle informatie onthullen over emotionele problemen)
- Projectieve technieken (bijv. Rorschach Inktvlek Test, aanvullen van
zinnen)
Projectieve Wanneer een individu wordt gepresenteerd met ongestructureerde teststimulus,
hypothese zal hij of zij proberen structuur aan te brengen en daarbij belangrijke informatie
zal onthullen over persoonlijkheidsdynamiek, conflictgebieden, etc.
Treatment Therapie (openlijke symptomen zullen verdwijnen wanneer de onderliggende
conflicten en problemen zijn opgelost)
Behavioral model Gedrag wordt gezien als het primaire probleem, niet als symptoom van een onderliggende oorzaak
(= gedragsmodel) Er wordt aangenomen dat abnormaal gedrag wordt aangeleerd volgens dezelfde principes die meer
adaptief gedrag: klassieke conditionering, operante conditionering en observerend leren.
Assessment - Gedragstherapeutische interviews: verkrijgen breed beeld van het kind
(ontwikkelingsgeschiedenis, relaties, aard van probleemgedrag)
- S-O-R-C
- Behavior problem checklist (ingevuld door ouders)
- Observeren van het specifieke probleemgedrag (op school, thuis,
ziekenhuis)
S Stimuli of Situatie die het (ongepaste) gedrag uitlokt
O Organische factoren (fysieke factoren, cognities, etc.) die het ongepaste gedrag
kunnen beïnvloeden
R De uiting van het problematische gedrag (frequentie, duur, intensiteit)
C De consequenties van het problematische gedrag (wat haalt het kind uit het
ongewenste gedrag?)
Treatment Gedragstherapiemethoden: systematische desensitisatie, modellering, operante
conditionering, cognitieve gedragstherapie
Abnormaal gedrag kan worden veranderd door toepassing van leerprincipes
Operante - Positieve bekrachtiging = beloning
conditionering - Extinction = verwijdering van bestaande bekrachtigers
methodes - Bestraffing = toepassing ontmoedigingsmiddelen
1
, Literatuur – Behandeling en Interventie
Child-centered Individuen hebben zelf de capaciteit voor persoonlijke groei en aanpassingsvermogen
model Psychopathologie ontstaat als gevolg van sociale of omgevingsomstandigheden, die worden opgelegd
aan het individu, die de persoonlijke groei blokkeren/verstoren
Individu begint zich te gedragen op manieren die niet zelf bevorderend zijn (eigenwaarde en gevoel
van emotioneel welzijn verminderen)
Assessment Cliëntgerichte oriëntatie de cliënt moet zoveel mogelijk de controle houden
(niet: wat is er mis met de cliënt?)
Treatment - Context van spelactiviteiten
De therapeut probeert op een zodanige manier met het kind om te gaan dat een
empathisch begrip van de situatie van het kind wordt overgebracht en een
onvoorwaardelijke, niet-oordelende en oprechte acceptatie van het kind als
persoon.
- Primair aandacht voor relationele factoren, verheldering gevoelens van
het kind door middel van reflectie
Reflectie De pogingen van de therapeut om commentaar te geven op wat heet kind zegt en
voelt op zo’n manier om het kind te helpen zijn of haar gevoelens te begrijpen
Cliënt bepaalt in eerste instantie de richting van de therapie
Family model Het gezin is een complex en dynamisch sociaal systeem waar het gedrag van elk gezinslid een functie is
van de bestaande druk binnen het systeem
Symptomen van het kind zijn geen manifestaties van de pathologie van het kind, maar resultaat van
het algemeen disfunctioneren van het gezin
Assessment - Observationele maatregelen voor beoordelen van disfunctionele
familiesystemen niet geschikt voor gebruik in de klinische praktijk
(complexiteit, moeilijkheid om getrainde beoordelaar te vinden, etc.)
- Revealed Differences Test: alle gezinsleden worden gevraagd hoe ze
zouden reageren in een reeks situaties en daarna wordt gevraagd of er
overeenstemmingen zijn en of er wederzijdse aanvaardbare oplossing
bedacht kunnen worden
- Zelfrapportage metingen (bijv. Family Adaptability and Cohesion
Evaluation scales)
Treatment - Systeembenadering: (communicatie en interactiepatronen) aanpakken
fundamentele gezinspathologie
- Psychodynamische benaderingen: pathologie van zowel individuen in het
gezin als het gezin als geheel
- Gedragsprocedures behandelingen: behandelen van familiaire
omstandigheden die bijdragend aan het disfunctionele gedrag van
gezinsleden zijn
- Multi systemische benadering: focus op gezinssysteem, maar ook niet-
familiale systemen (bijv. sociale steunnetwerken, school, etc.)
Eclectic Approach: in plaats van problemen bekijken vanuit één perspectief, moet worden geprobeerd om het scala van
mogelijke factoren die bijdragen aan de problemen van een kind te overwegen (bijv. gezin, school, gemeenschap)
Tak et al., 2014 (pp. 38-43; 114-116; 133-141)
Begrip Uitleg
Empirische Stapsgewijze toetsing van de juistheid van hypothesen (van beschrijvende, verklarende of voorspellende aard) die
cyclus ten grondslag liggen aan de hulp die wordt geboden (het maken van een juiste inschatting van de werkelijkheid)
Regulatieve Het stapsgewijze bereiken van doelen bij het oplossen van een problemen
cyclus Effectiviteit van de hulp aantonen en de geldigheid van de gekozen interventie (methodologische disciplinering:
door anderen controleerbaar)
Iedere keer wanneer men in het regulatieve proces beslissingen moet nemen, fundeert men deze door middel van empirisch
onderzoek
Integratie Beperkte Nooit helemaal kunnen bepalen welke uitspraak waar is:
van horizon (1) - De situatie is goed ingeschat en de hulp is effectief geweest
empirische - Het probleem ging vanzelf over
2
, Literatuur – Behandeling en Interventie
en - Onbekende factoren hebben ervoor gezorgd dat het probleem verdween
regulatieve Procesmatig De eerste twee fases van diagnostiek wordt feedback gegeven, daardoor kan de diagnostiek en
cyclus karakter (2) het behandelproces worden bijgestuurd (veranderingsprocessen)
Complexiteit Veel bronnen van onzekerheid (bijv. er zijn vanaf het begin al relevante probleemelementen
(3) gemist, de hypothese is niet goed getoetst, etc.), meer dan men empirisch kan onderzoeken
Normen en De rol van normen en waarden in het hulpverleningsproces
waarden (4) - Pragmatische, normatieve, financiële, beleidsmatige en ideologische afwegingen
- Persoonlijke waarden en normen (van hulpvrager en hulpverlener)
Wederzijdse beïnvloeding van diagnostiek en hulpverlening (p. 42)
Regulatieve Probleem- Start opbouw van hulpverleningsrelatie en staat de hulpverlener voorde volgende beslissingen:
cyclus herkenning hulpvraag? Rechten en plichten? Wat is hier mogelijk aan de hand? Wat is bekend over de ernst?
(fase 1) Reden tot zorg over de veiligheid? Wie gaat hiermee verder en op welke wijze?
Herkennen en erkennen van het probleem
Overgang Interventiedoelen vaststellen (concreet,
naar fase 3: behandelbaar en bijdragen aan de
bepaling van zelfredzaamheid = empowerment) (p. 133)
doelen
Bedenken en Hoe (handelingsmogelijkheden) kunnen de doelen worden bereikt?
afwegen (fase Inventarisatie en afweging van interventiemogelijkheden
3) Bedenken en afwegen van handelingsmogelijkheden
Planning (fase Plannen van de concrete activiteiten die moeten worden uitgevoerd (afgestemd op de behoeften
4) van de hulpvrager)
- Lijst van W’s: wie, wat, wanneer, waar, waarmee?
- Wat is de duur, op welke wijze wordt er gemonitord, coördinatie, onderlinge
communicatie, ondersteuning van behandelaars
Interventie Aan de hand van de afspraken in het plan bewaakt de hulpverlener de juiste uitvoering van de
(fase 5) interventie en de effecten ervan monitoring
Kritisch terugkijken naar het hele proces: want als de interventie zich minder goed ontwikkelt dan
verwacht, zou dit het gevolg kunnen zijn van problemen op een aantal vlakken (uitvoering,
planning, afwegen, bedenken handelingsmogelijkheden, probleemdefinitie, probleemherkenning)
Evaluatie ‘In welke mate is het gewenste resultaat bereikt?’
(fase 6) Interventie afronden, voortzetten of reden is te verwijzen voor nieuw onderzoek of een andere
behandeling?
De Bruyn et al., 2005 (H9 en H10)
Hoofdstuk 9. Indicatieanalyse
Integratief De input voor de indicatieanalyse
beeld
Indicatieanalyse Doel Komen tot een verantwoorde, liefst wetenschappelijk gefundeerde aanbeveling voor de
best passende aanpak van het probleem
Op welke wijze kan het probleem van deze cliënt het best worden aangepakt?
3
, Literatuur – Behandeling en Interventie
Uitkomst Indicerende diagnose (één of meer aanbevelingen die het uitgangspunt zijn voor de
advisering)
Stappen 1. Nagaan of een interventie ingezet kan worden (cliënt + diagnosticus)
indicatieanalyse 2. Formuleren en prioriteren van doelen (cliënt + diagnosticus)
3. Selecteren van de in aanmerking komende typen interventies (cliënt + diagnosticus)
4. Bepalen van het nut en de kans van slagen per geselecteerde aanpak (diagnosticus)
5. Controle op de uitvoerbaarheid van een type interventie (cliënt + diagnosticus)
Interventie Overkoepelende term voor alle vormen van professioneel-gedragswetenschappelijke hulpverlening
Doel Opheffen of reduceren van een probleem en het tot stand brengen van een positieve
verandering
Theoretische Verwijzen bij voorkeur naar de onstaans- en veranderingsprocessen van klachten en
argumenten problemen, omdat die inzicht kunnen geven in de werkzame principes van de voorgestelde
behandeling
Empirische Betreffen feitelijke kennis over de uitkomsten van een interventie bij (groepen) cliënten
argumenten met gelijkaardige klachten, problemen en verklaringen, kennis over v=werkwijze,
gemiddelde duur en omvang van de interventie
Voorwaarden Methodologische - Specificeren van behandeldoelen en interventie dat empirische controle mogelijk
is
- Formuleren van indicatie- en contra-indicatiecriteria die goed te
operationaliseren zijn
- Correct uitvoeren van daadwerkelijke toetsing
- Tegengaan van fouten
Psychometrische Objectiviteit en betrouwbaarheid
Professionele - Beoordelen effectiviteitsonderzoek
- Perspectief van de cliënt expliciet kunnen maken
- Kansen kunnen inschatten en weergeven
- Kosten en baten van een behandeling kunnen beargumenteren
- De vorm, inhoud en werkwijze van de behandeling helder kunnen uitleggen
- Op de hoogte zijn van mogelijke typen interventies
Beroepsvereniging van Professionals in Sociaalwerk (H4 en H5)
Hoofdstuk 4. Interventie
ADHD Kernsymptomen: aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit
Gebrekkige executieve functies zoals werkgeheugen en inhibitie
Behandeling Psycho- Moet op maat gegeven worden en aansluiten bij de ouders en de jeugdige (niet overladen
ADHD educatie (1) met informatie en goedbedoelde adviezen)
Begripvol en respectvol luisterend oor bieden en erkenning geven aan de ouders (ouders
voelen zich gehoord, gezien en gewaardeerd)
Informatie geven over ADHD (wat is ADHD, hoe werk DSM-5, onderscheid tussen lichte,
matige en ernstige ADHD, stand van zaken in onderzoek, prevalentie, bijkomende problemen
en klachten, beloop en prognose, gevolgen, etc.)
Psychosociale Oudertraining Ouders leren gedragstherapeutische vaardigheden die zij in de opvoeding
interventies (2) (kind <6 jaar) van hun kind met ADHD kunnen toepassen (antecedenten en gevolgen
van gedrag herkennen en beïnvloeden)
- Gestructureerd en geprotocolleerd, inhoudelijk gebaseerd op de
sociale leertheorie (1)
- Strategieën die doel hebben de ouder-kindrelatie te verbeteren
(2)
- Minimaal 8 zittingen (3)
- Ouders kunnen eigen individuele doelen stellen en programma is
afgestemd op deze doelen (4)
- Rollenspel en huiswerkopdrachten (5)
- Gegeven door goed getrainde professionals (6)
- Supervisie en bewaking van behandeling integriteit (7)
Korte termijn positieve effecten op afname ADHD-symptomen,
4
