OUDERSCHAP
Hoofdstuk 1
1.1
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het succes van hulpverlening afhankelijk is van de persoon
van de sociaal werker en zijn relatie met de cliënt. De relatie is het fundament. De sociaal werker
treedt op als een kritische vriend en streeft naar het versterken van de eigen kracht en potenties van
de cliënt. De sociaal werker wordt uitgedaagd steeds opnieuw af te stemmen op ouders en hun
specifieke situatie.
1.2
Sociale binding wordt eveneens genoemd als belangrijke positieve of effectieve factor. Hieruit blijkt
wel hoe belangrijk het is om oog te hebben voor de sociale context waarin de opvoeding plaatsvindt.
Opvoeden is niet alleen de taak van de ouders. Ook de leraar, de oppas, de opa en de buurvrouw
nemen (tijdelijk) een deel van het opvoederschap op zich. Kinderen worden in feite opgevoed door
de gehele maatschappij.
1.3
Het is belangrijk om bewust te leren omgaan met de kwetsbare positie van ouders. Vanuit het
vertrekpunt dat ouderschap meer is dan alleen opvoeden, wordt van de sociaal werker gevraagd dat
hij mildheid, erkenning en vertrouwen uitstraalt.
Solidariteit is een sleutelbegrip als het gaat om het steunen en faciliteren van ouderschap. Met
constructieve houding en door samen te zoeken naar steun van anderen, helpt de sociaal werker
ouders de opvoeders te worden die ze graag willen zijn.
1.4
Kennis over opvoeden en ouderschap is dan ook van groot belang. Aandacht voor wat wel goed gaat
is een waardevolle stap naar het gevoel een goede ouder te zijn. Opvoedingssituaties zijn per
definitie complex en nooit te reduceren tot een simpel oorzaak-gevolgmodel.
Voor ouders draagt het bij als zij weten dat er ook verschillende ontwikkelingsfasen van kinderen
zijn. Als ze weten wat ouderschap betekent en dat ouderschap uit verschillende fasen bestaat,
kunnen zij beter met moeilijke situaties omgaan.
Veel opvoedingsproblemen zijn van tijdelijke aard en monden ook zonder hulp niet uit in ernstige
situaties. Het kan echter wel helpen om de ouders een steuntje in de rug te bieden met effectieve
interventies en door het delen van kennis rondom ouderschap.
Er bestaat een duidelijk verband tussen de kwaliteit van de partnerrelatie van ouders en het welzijn
van hun kinderen. In het geval van een scheiding zal de sociaal werker zich moeten realiseren dat hij
niet in de positie is om partij te kiezen.
1.5
De puberfase van een kind brengt vaak angst op bij de ouders. Het experimenteren kan veel zorgen
met zich meebrengen. Echter is dit soort gedrag een deel van de normale ontwikkeling. De sociaal
werker kan dergelijke gebeurtenissen aangrijpen om de relatie tussen de ouders en hun kind te
versterken en de. Ouders te laten reflecteren op maatschappelijk opvoeden.
1.7
,Kennis over de geschiedenis van het opvoeden maakt het gemakkelijker om de eigen ideeën over dit
onderwerp te relativeren. Pas aan het einde van de twintigste eeuw kwam er meer aandacht voor de
individuele ontwikkeling van het kind.
Het meest actuele is om opvoeding te onderscheiden van ouderschap. Ouders zijn immers niet alleen
opvoeders, maar bijv. ook partners, vrienden, sporters en werknemers. De sociaal werker moet zich
bewust zijn van die verschillende rollen en van de emoties, behoeften en verlangens van ouders. De
nadruk komt te liggen op een vraaggerichte houding van de sociaal werker, die streeft naar
ontmoeten, vertrouwen, opbouwen en gesprekken voeren.
Hoofdstuk 2
2.2
Volgens Hermanns hebben veel ouders het gevoel dat ze tekortschieten en schakelen ze daarom
steeds eerder en vaker een hulpverlener in. Ook is er grote druk van buitenaf. Supernanny’s op
televisie maken duidelijk dat je van opvoeden moet genieten en dat een paar simpele trucs je kunnen
helpen bij het verwerven van levensgeluk voor het hele gezin. De manier waarop ouders opvoeden is
een individuele keuze, maar als je verkeerd kiest, is het wel je eigen verantwoordelijkheid.
Ouders zijn zich de afgelopen decennia voor veel meer ontwikkelingsaspecten verantwoordelijk gaan
voelen. Eerst ging het om voeding, hygiëne en gezondheid, tegenwoordig strekt het al uit tot
emotioneel welbevinden en geluk. Dit kan je als ouder in een soort kramptoestand brengen.
In een goed functionerende pedagogische civil society zijn burgers bereid om verantwoordelijkheden
rond het opgroeien en opvoeden van kinderen met elkaar te delen in de eigen sociale netwerken en
in het publieke domein. Ouders, jongeren, buurtbewoners, familieleden, leraren en sportcoaches zijn
onderling betrokken en bevorderen daarmee het opvoeden en opgroeien. De vraag is of het
versterken van die pedagogische civil society het verder verkrampen van de opvoeding kan helpen
tegengaan.
In de loop van de twintigste eeuw vroegen ouders steeds vaker steun van deskundigen omdat hun
leefwijze en levensomstandigheden drastisch veranderden. Door urbanisatie en industrialisatie vielen
traditionele familieverbanden uit elkaar en ontstonden kleine kerngezinnen. Kinderen waren steeds
minder nodig voor de arbeid en spendeerden veel tijd buiten het directe familieverband: massaal
naar school en vrije tijd werd op straat doorgebracht. In die context ontstonden nieuwe problemen.
Het kind werd in toenemende mate gezien als een emotioneel en fysiek kwetsbaar wezen dat met
omzichtigheid moest worden grootgebracht. Met name de moeders kregen vaak openlijk en direct
de schuld van zo ongeveer alles wat er mis kon gaan en werden zo een ‘prooi’ voor deskundige
adviseurs. De onzekerheid van ouders werd in de loop van de 20 ste eeuw steeds meer commercieel
geëxploiteerd
Hyperparenting is de suggestie dat elke ouder de mogelijkheid maar ook de plicht heeft om het
perfecte kind te construeren. Via media wordt moeders o.a. ook duidelijk gemaakt dat ze vanaf het
allereerste begin moeten werken aan de binding met en de gezondheid van hun kind. Dit alles leidt
tot een overgeschematiseerd gezinsleven, tot ouders die steeds nerveuzer worden en uiteindelijk tot
problemen bij kinderen omdat die bang zijn om niet aan de torenhoge verwachtingen te kunnen
voldoen.
3 tot 11 procent van de kinderen in Nederland worden aangemerkt als ‘sociaal uitgesloten’. Dit
betreft materiële deprivatie, onvoldoende sociale participatie en onvoldoende toegang tot sociale
grondrechten.
, Ouders in een geseculariseerde en geïndividualiseerde cultuur hebben het idee dat zij uiteindelijk als
enige de verantwoordelijkheid dragen voor een goede toekomst voor hun kinderen. Vroeger was dat
anders. De kerk heeft zijn pedagogische invloed tegenwoordig namelijk grotendeels verloren.
Dit maakt dat ouders meer autonomie hebben gekregen, minder last hebben van sociale controle en
hoeven ook minder rekening te houden met impliciete of expliciete voorschriften van ideologische of
religieuze aard. De andere kant is dat de nieuwe opvoedingsautonomie lijkt te hebben geresulteerd
in een toenemende afhankelijkheid van en een toenemend beroep op experts. De overheid is zich via
die experts dan steeds meer gaan bemoeien met de opvoeding, zeker wat risicogezinnen betreft.
Ouders zouden meer met elkaar moeten gaan samenwerken om het isolement dat hun gezin
ondermijnt te doorbreken. Ook moeten ouders meer ruggengraat tonen tegenover experts en
populariserende media. We zouden dus moeten streven naar meer samenwerking tussen ouders,
betere verbindingen tussen ouders en scholen, gelijkwaardiger relaties tussen ouders en
opvoedingsdeskundigen en een op preventie gerichte overheid die zich aanzienlijk minder top-down
gedraagt.
Sociaal kapitaal is een belangrijke bron voor de ontwikkeling van kinderen en jongeren, juist omdat
dit kapitaal de betrokkenheid van ouders en de wijdere omgeving bij die ontwikkeling bevordert.
Hoofdstuk 5
5.6
De gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van de samenleving voor de volgende generatie kreeg
steviger vorm door verankering in wetten. Denk aan de wet tegen kinderarbeid. De opvatting was nu
dat in de opvoeding veel kon misgaan en dat kinderen daartegen door de overheid beschermd
moesten worden. Hiermee groeide ook de vrees dat veel ouders als opvoeders faalden.
Ook de opkomst van psychologie en pedagogiek als wetenschappen en bijpassende
wetenschappelijke theorieën maakte dat de vrees groeide. Later werd er ook meer ingegaan op de
vertrouwensband tussen ouder en kind. Als het kind de ouder vertrouwde, zou het gemakkelijker
gehoorzamen. Het zou dan niet slechts gehoorzamen, maar uit vrije wil het goede doen dat door de
ouders gevraagd werd.
Ouders moesten met de opvoedingsadviezen mee-psychologiseren. Behalve hun eigen goede
voorbeeld en nadenkende ouderliefde geven, moesten ze hun kind ook psychologisch gaan
begrijpen. Dat was een stuk moeilijker en moest worden geleerd van deskundigen, wiens advies
daarmee onmisbaarder werd.
5.8
Rond de eenentwintigste eeuw gingen deskundigen zich helemaal concentreren op uitleggen hoe de
ontwikkelingsfasen van een kind verliepen, wat ouders in iedere fase konden verwachten en welke
vaardigheden ze konden gebruiken om soepel met kinderen om te gaan en hun ontwikkeling te
stimuleren. Niemand schreef meer over de maatschappij, de samenleving en de ouder verdwenen
zelf ongemerkt uit het opvoedingsadvies.
Het stimuleren van de ontwikkeling van het kind stond centraal. Vrijwel geen schrijver besteedde
aandacht aan het delen van verantwoordelijkheid voor de nieuwe generatie met wie dan ook.
5.9
De reden dat men Nederlandse kinderen in de 17 de eeuw verwend vond, was dat ze in vergelijking
met kinderen in andere landen nogal veel aandacht kregen. Volwassenen luisterden naar kinderen en
