,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Over klinische psychologie en ‘abnormaal’ gedrag.........................................6
1.1 Het terrein van de klinische psychologie.................................................................................6
1.2 Aspecten van ‘abnormaal’ gedrag...........................................................................................6
1.3 Normaal en abnormaal: waar ligt de grens?............................................................................8
Hoofdstuk 3: Leertheoretische benaderingen van psychopathologie.................................10
3.1 Thorndike en Pavlov: (niet) als kat en hond...........................................................................10
3.2 Leren: het wat en hoe............................................................................................................10
3.3 Etiologie van psychopathologie.............................................................................................11
Hoofdstuk 4: Cognitieve benaderingen van psychopathologie...........................................14
4.1 Cognitief-psychologische opvattingen...................................................................................14
4.2 Algemene cognitieve psychologie..........................................................................................14
4.3 De inhoud van schema’s bij verschillende vormen van psychopathologie.............................17
4.4 Kenmerkende processen bij verschillende vormen van neurotische psychopathologie.........17
4.5 Cognitieve therapie...............................................................................................................18
Hoofdstuk 5: Psychoanalytische benaderingen van psychopathologie...............................19
5.1 Onbewust..............................................................................................................................19
5.2 Overdracht en tegenoverdracht............................................................................................19
5.3 De driftpsychologie................................................................................................................21
5.4 De egopsychologie.................................................................................................................22
5.5 De objectrelatiepsychologie..................................................................................................23
5.6 De zelfpsychologie.................................................................................................................25
5.7 De gehechtheidspsychologie.................................................................................................26
Hoofdstuk 6: Humanistische benaderingen van psychopathologie....................................28
6.1 Kenmerken van de humanistische theorieën.........................................................................28
6.2 Therapeutische uitgangspunten van Rogers..........................................................................30
6.3 Ontwikkeling na Rogers.........................................................................................................31
6.5 De behoeftepiramide van Abraham Maslow.........................................................................31
Hoofdstuk 7: Systeembenaderingen van psychopathologie...............................................33
7.1 Systeembenadering...............................................................................................................33
7.2 De algemene systeemtheorie: enkele basisbegrippen...........................................................33
7.3 De communicatietheoretische benadering............................................................................35
7.4 De structurele benadering.....................................................................................................37
Hoofdstuk 9: Classificatie..................................................................................................39
9.1 Wat is classificeren?..............................................................................................................39
2
, 9.2 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders -5 (DSM-5)........................................41
9.3 International Classification of Diseases (IDC-10)....................................................................47
Hoofdstuk 11: Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen bij volwassenen......................49
11.1 De autismespectrumstoornis bij volwassenen.....................................................................49
11.2 ADHD bij volwassenen.........................................................................................................52
Hoofdstuk 12: Depressieve- en bipolaire- stemmingsstoornissen.......................................55
12.1 De DSM-5 classificatie van stemmingsstoornissen...............................................................55
12.2 Depressieve-stemmingsstoornissen.....................................................................................56
12.3 Bipolaire-stemmingsstoornissen..........................................................................................58
12.4 Restcategorieën en nadere omschrijvingen van stemmingsstoornissen..............................59
12.5 Assessment..........................................................................................................................60
12.6 Epidemiologie en comorbiditeit...........................................................................................60
12.7 Theoretische visies op depressieve stoornissen en manie...................................................62
12.8 Behandeling.........................................................................................................................65
Hoofdstuk 13: Angststoornissen........................................................................................71
13.1 Angst...................................................................................................................................71
13.2 Angststoornissen.................................................................................................................71
13.3 Prevalentie, incidentie en comorbiditeit..............................................................................73
13.4 Etiologie...............................................................................................................................74
13.5 Beloop.................................................................................................................................76
13.6 Taxatie van angst.................................................................................................................76
13.7 Behandeling.........................................................................................................................78
Hoofdstuk 14: Middelgebonden stoornissen en verslaving................................................83
14.1 Klinisch beeld en diagnose...................................................................................................83
14.2 Prevalentie..........................................................................................................................88
14.3 Historisch perspectief..........................................................................................................88
14.4 Theoretische modellen........................................................................................................89
14.5 Behandelmogelijkheden......................................................................................................92
Hoofdstuk 15: Somatisch-symptoomstoornis en verwante stoornissen..............................94
15.1 Beschrijving.........................................................................................................................94
15.2 Prevalentie..........................................................................................................................95
15.3 Beloop.................................................................................................................................95
15.4 Verklaringsmodellen............................................................................................................96
15.5 Diagnostiek..........................................................................................................................97
15.6 Behandeling.........................................................................................................................98
3
,Hoofdstuk 16: Slapen en waken en slaapstoornissen.......................................................102
16.1 De regeling van slapen en waken.......................................................................................102
16.2 De normale slaap...............................................................................................................104
16.3 Het slaap-waakritme..........................................................................................................105
16.4 Klinisch beeld, diagnostiek en behandeling.......................................................................105
Hoofdstuk 17: Eetstoornissen..........................................................................................110
17.1 Anorexia Nervosa..............................................................................................................110
17.2 Boulimia nervosa...............................................................................................................110
17.3 Eetbuistoornis....................................................................................................................111
17.4 Overige eet- en voedingsstoornissen.................................................................................111
17.5 Differentiële diagnostiek en comorbiditeit........................................................................112
17.6 Epidemiologie en verloop..................................................................................................112
17.7 Theorieën over de etiologie van eetstoornissen................................................................112
17.8 Behandeling.......................................................................................................................114
Hoofdstuk 18: Disruptieve-, impuls- beheersings- en andere gedragsstoornissen............115
18.1 Oppositionele opstandige stoornis....................................................................................115
18.2 Periodiek explosieve stoornis............................................................................................116
18.3 Normoverschrijdend-gedragsstoornis................................................................................117
18.4 Pyromanie.........................................................................................................................119
18.5 Kleptomanie......................................................................................................................120
Hoofdstuk 19: Genderdysforie, parafiele stoornissen en seksuele disfuncties..................121
19.1 Een psychiatrische visie op seksuele stoornissen...............................................................121
19.2 Genderdysforie..................................................................................................................121
19.3 Parafiele stoornissen.........................................................................................................123
19.4 Seksuele disfuncties...........................................................................................................126
Hoofdstuk 20: Schizofreniespectrum- en andere psychotische stoornissen.......................130
20.1 Klinisch beeld.....................................................................................................................130
20.2 Diagnostiek door de jaren heen.........................................................................................132
20.3 Stoornis of continuüm in de bevolking...............................................................................132
20.4 Het neuropsychologische model van psychose..................................................................136
20.5 Wanneer welke diagnostiek?.............................................................................................138
20.6 Interventies.......................................................................................................................140
20.7 Herstel en rehabilitatie......................................................................................................144
Hoofdstuk 21: Trauma- en stressor- gerelateerde stoornissen.........................................145
21.1 Posttraumatische-stressstoornis (PTTS).............................................................................145
4
, 21.2 Acute-stressstoornis..........................................................................................................147
21.3 Aanpassingsstoornis..........................................................................................................147
21.4 Assessment van posttraumatische stress...........................................................................147
21.5 Epidemiologie en risicofactoren.........................................................................................148
21.6 Theorieën over het ontstaan en voortbestaan van verwerkingsstoornissen......................148
21.7 Behandeling.......................................................................................................................150
Hoofdstuk 24: Obsessieve-compulsieve en verwante stoornissen....................................152
24.1 Obsessieve-compulsieve stoornis......................................................................................152
24.2 Verzamelstoornis (Hoarding disorder)...............................................................................153
24.3 Morfodysfore stoornis (Body Dysmorphic Disorder, BDD).................................................155
24.4 Trichotillomanie en excoriatiestoornis...............................................................................156
Hoofdstuk 25: Persoonlijkheidsstoornissen......................................................................158
25.1 Beschrijving klinisch beeld.................................................................................................158
25.2 Historisch perspectief........................................................................................................162
25.3 Etiologie.............................................................................................................................162
25.4 Prevalentie........................................................................................................................164
25.5 Diagnostische methoden...................................................................................................164
25.6 Interventie/behandelingsmogelijkheden en -effecten.......................................................165
5
, Hoofdstuk 1: Over klinische psychologie en ‘abnormaal’ gedrag
1.1 Het terrein van de klinische psychologie
Hoe ruim je het terrein van de klinische psychologie ook omschrijft en hoezeer het
vakgebied zich in de loop van der jaren heeft verbreed, de kern van de klinische
psychologie wordt nog steeds gevormd door de psychische stoornissen. In de
Angelsaksische literatuur spreekt men behalve van clinical psychology ook wel van
abnormal psychology. Daaruit wordt duidelijk dat het vakgebied zich vooral
bezighoudt met gedrag dat afwijkt van een bepaalde norm. Het gaat daarbij dan met
name om afwijkingen die lastig zijn voor de persoon zelf of voor zijn omgeving.
Afwijkingen van de norm kunnen betrekking hebben op verschillende aspecten van
het menselijk functioneren. In de eerste plaats kan het gaan om aspecten van de
individuele persoon. Er kan daarbij sprake zijn van afwijkend gedrag (bijvoorbeeld
excessief drinken), van afwijkende gedachten (bijvoorbeeld dwanggedachten) en van
afwijkende belevingen (bijvoorbeeld extreme angsten). Die afwijkingen kunnen
afzonderlijk optreden, maar in veel gevallen is er sprake van een combinatie van
afwijkingen op deze drie gebieden. Dat is niet zo verwonderlijk, want gedrag,
gedachten en gevoelens hangen dikwijls met elkaar samen. Zo kan het veelvuldig
hebben van dwanggedachten leiden tot angst, terwijl die angst weer kan leiden tot
excessief drankgebruik, waarmee de gevoelens van angst gereduceerd worden.
In de tweede plaats kunnen mensen ook afwijken van de norm in de relaties met
andere mensen: een moeder kan overbezorgd zijn om haar kinderen, een man kan
extreem agressief optreden tegen zijn vrouw, een student kan zich overmatig
onttrekken aan contacten met medestudenten. Deze afwijkingen van wat ‘normaal’
gedrag is binnen de sociale relaties, hebben vaak weer invloed op het gedrag, de
gedachten en de belevingen binnen het individu.
1.2 Aspecten van ‘abnormaal’ gedrag
Seligman, Walker en Rosenhan (2001) onderscheiden zeven factoren die bepalen of
gedrag als abnormaal of pathologisch worden beschouwd. Hoe meer van deze
factoren aanwezig zijn en hoe duidelijker zij op de voorgrond treden, hoe
eensgezinder mensen zullen zijn in hun beoordeling van dat gedrag in termen van
normaal of abnormaal. Dat geldt zowel voor het oordelen van leken als dat van
ervaren psychiaters en klinische psychologen. Wil men van abnormaliteit kunnen
spreken, dan moet echter ten minste één van deze aspecten zich voordoen.
1. Persoonlijk lijden
Bij veel psychologische stoornissen lijdt de persoon erg onder zijn problemen. Wie
depressief is, voelt zich ellendig, leeg en futloos. Bovendien heeft hij nergens plezier
meer in en voelt zich nog beroerder als hij denkt aan de volgende dag, die naar zijn
stellige overtuiging weer even grijs en grauw zal zijn als de voorgaande dagen.
Persoonlijk lijden is echter geen voldoende voorwaarde om van pathologie te kunnen
spreken. Mensen maken in hun leven immers tal van gebeurtenissen mee die voor
kortere of langere tijd leed veroorzaken. Andersom hoeft een psychische stoornis
niet noodzakelijkerwijs met persoonlijk lijden gepaard te gaan.
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maith. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
