Inhoudsopgave
Thema 1 Afstamming en Gezag . . . . bladzijde 1
Hoofdstuk 2, 3 en 6
Thema 2 Kinderbeschermingsmaatregelen . . bladzijde 6
Hoofdstuk 7 en 8
Thema 3 Pleegzorg en adoptie . . . . bladzijde 11
Hoofdstuk 2 en 9
Thema 4 Kinderen in het strafrecht . . . bladzijde 15
Hoofdstuk 13, 14 en 15
Thema 5 Scheiding . . . . . . bladzijde 24
Hoofdstuk 3, 4 en 8
5a Gezag en Ouderschapsplan . . . bladzijde 24
5b Omgang . . . . . . . bladzijde 28
Thema 6 Participatie van jongeren in het civiele recht bladzijde 28
Hoofdstuk 3 en 18
Thema 7 Beroepsethiek . . . . . bladzijde 30
Hoofdstuk 6, 7 en 17
,Thema 1 Afstamming en Gezag
Hoofdstuk 2: De ouders van de jeugdigen (personenrecht en familierecht )
Focus > De juridische relaties tussen ouders en kinderen en tussen echtgenoten
Familierechtelijke relatie: een juridische relatie tussen gezins- of familieleden waaruit
rechten en plichten ontstaan (geen zakelijke relatie).
Door het juridische ouderschap ontstaat er een levenslange band tussen ouder en
kinderen. Een kind houdt zijn beide juridische ouders, ook als zijn ouders gaan scheiden of
als een ouder komt te overlijden of als ouder een kind geen contact meer hebben.
2.2 juridische moeder
uitgangspunt juridische moederschap: De vrouw die het kind ter wereld brengt is de
moeder (ook als er bij de bevruchting genetisch materiaal is ingebracht van een
ander). Dus genetisch gezien kan dit kind van een andere vrouw zijn, want als een eicel is
ingebracht bij een andere vrouw is de vrouw die het kind ter wereld brengt de moeder (dus
niet de vrouw van de eicel).
Draagmoederschap
= als een vrouw (draagmoeder) voor een andere vrouw (wensmoeder) een kind ter wereld
brengt. De draagmoeder is de juridische moeder en blijft dit ook, ook al ‘geeft’ ze haar kind
aan de wensmoeder. Hoe kan dit veranderd worden? > moeilijk, maar:
- Is draagmoeder niet getrouwd? Dan kan de wensmoeder het kind erkennen,
vervolgens vraagt ze aan de rechtbank om het gezag naar haar over te hevelen. Na
een jaar verzorgen van het kind kan ze vragen om adoptie en is het kind van haar.
- Is draagmoeder getrouwd? Dan zijn zij en haar man de juridische ouders van het
kind. Het gezag dat de draagmoeder en haar man automatisch hebben over het kind,
zal de rechtbank moeten beëindigen. Daarna kan de wensmoeder het kind als
pleegkind opnemen. Een jaar later kan de wensmoeder het kind (evt samen met haar
partner) adopteren.
2.3 juridische vader
uitgangspunt juridische vaderschap:
+ de man die bij de geboorte met de moeder is getrouwd (= de hoofdregel)
> Baart een getrouwde vrouw een kind, dan wordt haar man automatisch de juridische vader
Hierbij wordt gekeken naar de geregistreerde partner van de vrouw. De wetgever gaat er
dus vanuit dat de geregistreerde partner de echtgenoot is en dus de vader van het kind zal
zijn. Dit is alleen niet altijd het geval.
>> Daarom kan de man, de vrouw en het kind de rechtbank verzoeken het vaderschap dat
door het huwelijk is ontstaan, te ontkennen. Voorwaarde: dat de man niet de biologische
vader is van het kind.
+ de man die de jeugdige heeft erkend (erkenning)
> Een kind die geen juridische vader heeft (geboren uit een niet-getrouwde moeder zonder
geregistreerd partner) kan door een man worden erkend. Deze man wordt dan de juridische
vader van het kind. Erkenning kan alleen als het kind nog geen juridische vader heeft.
>> Bij de vraag naar juridisch vaderschap gaat het erom van wie het kind afstamt, waar zijn
historisch wortels liggen. Alleen in de gevallen waar er geen juridische vader kan worden
aangewezen kan erkenning een uitkomst zijn. Bij erkenning gaat het om een juridische
daad: de man schept door de erkenning een familierechtelijke relatie tussen hem en het
kind. (na een erkenning is de erkenner de juridische vader van het kind, ook al is in
werkelijkheid een andere man de biologische vader) Voorwaarde: voor een erkenning van
een kind tot 16 heeft de man toestemming nodig van moeder. Voor een erkenning van kind
1
,tussen 12-16 dan moet de man toestemming van kind en moeder. Bij een erkenning van
kind van 16+ heeft de man alleen toestemming nodig van kind.
Geen toestemming? > als de man kan aantonen dat hij de biologische vader is, dan kan de
man zonder toestemming alsnog erkenning krijgen van de rechter.
Geen erkenning in de gevallen:
- de broer, vader of zoon van de moeder kan geen erkenning krijgen.
- onder 16 jaar kan een man geen erkenning krijgen
- een man die onder curatele staat
- als de jeugdige al twee juridische ouders heeft.
> Erkenning betekent geen gezag.
> Erkenning kan alleen ongedaan gemaakt worden als het kind ontdekt dat de man niet zijn
biologische vader is. Of als er sprake was van bedrog, dwaling, wilsgebrek, of misbruik van
omstandigheden.
+ de man van wie door de rechter het vaderschap is vastgesteld
Vaak gaat de man vrijwillig zijn vader-kindrelatie aan, de verwekker krijgt het vaderschap
van de rechter. Maar als de verwekker weigert om zijn kind te erkennen, dan kan de moeder
of het kind de rechter vragen om het vaderschap van de verwekker vast te stellen. Gaat de
rechter hiermee akkoord, dan krijgt de verwekker (tegen zijn zin in) toch het juridisch
vaderschap. Dit is niet als broer van de moeder de biologische vader is van het kind.
De man zelf kan niet om gerechtelijke vaststelling vragen, alleen moeder en kind kunnen dit.
+ de man die de jeugdige heeft geadopteerd
Je hebt ook nog duo-ouderschap
Sinds 2014 kan een vrouw ook de tweede juridische ouder zijn, de zogeheten duo-ouder.
Voor deze vrouw gelden dezelfde regels als voor een man bij erkenning en ontkenning.
Wel moet ervoor gekozen worden dat een kind is verwekt door sperma van een officiële
donorbank. Zonder de officiële donorbank, kan duomoederschap niet automatisch makkelijk
ontstaan.
>> Belangrijk: een kind kan maximaal twee juridische ouders hebben. Krijgt een vrouw van
een bekende zaaddonor een kind dan moet ze kiezen of ze haar vrouwelijke partner haar
kind laat erkennen, of dat ze de bekende zaaddonor de toestemming geeft. Het kind laten
erkennen door beide is niet mogelijk.
2.5 gevolgen van het ouderschap
Wat betekent het als een man of een vrouw door geboorte, door huwelijk, door erkenning,
door gerechtelijke vaststelling van het vaderschap of door adoptie juridische ouder wordt??
Gezag
Juridische ouders hebben in veel gevallen het gezag over hun kind, of kunnen de rechter
vragen om gezag = het kind opvoeden en zeggenschap over hem hebben. (H3)
Omgang
Heeft een juridische ouder geen gezag? Dan heeft hij wel het recht op omgang met zijn kind,
dat ze elkaar regelmatig mogen zien.
Onderhoud
Juridische ouders zijn onderhoudsplichtig: verplicht om kosten van verzorging en opvoeding
bij te dragen van hun kind. Tot zijn 21e verjaardag. Dit onderhoudsplicht is ook voor
verwekker en stiefouder. (kind voor 21 trouwen? vervalt plicht)
Familienaam
Het kind draagt de achternaam van één van zijn juridische ouders.
Wettelijke erfgenaam
Het kind is wettelijk erfgenaam van zijn juridische ouders.
2
, Nationaliteit
Heeft een van de ouders een nederlandse nationaliteit? Dan krijgt het kind deze ook
automatisch.
Positie in juridische procedures
In juridische procedures (bv gezag, omgang en kinderbescherming) heeft de juridische
ouder bepaalde rechten. Zo kan de juridische ouder als belanghebbende worden
aangemerkt.
2.6 Positie eiceldonor of spermadonor
Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting: ziekenhuis verplicht om aantal gegevens van
eicel- of spermadonor door te geven aan Stichting Donorgegevens Kunstmatige bevruchting.
Zo kan een kind de identiteit achterhalen van zijn/haar donor. Vanaf 12 jaar krijgt de jeugdige
bepaalde info (oogkleur, opleiding, uiterlijk, enz) vanaf 16 kan het een verzoek indienen bij
deze stichting om de identiteit donor (naam, woonplaats enz) bekend te maken. Weigert de
donor dit te doen? Dan gaat de stichting de belangen van donor afwegen tov de belangen
van het kind. Belangen van het kind wegen heel zwaar.
Dus in het algemeen kan gezegd worden dat de jeugdige de identiteit van zijn spermadonor
of eiceldonor zal kunnen achterhalen in de meeste gevallen.
Hoofdstuk 3: Het gezag over de jeugdige
Gezag = wie heeft de zeggenschap over een kind?
Juridisch ouderschap en gezag moet goed uit elkaar worden gehouden.
Juridisch ouderschap schept levenslange juridische banden tussen ouder-kind.
Gezag gaat om zeggenschap, om de inhoud van de opvoedingsrelatie. Gezag eindigt als het
kind 18 jaar wordt.
3.2 gezag over kind
Alle minderjarigen staan onder gezag. Gezag bestaat uit een mengeling van:
- opvoeden en verzorgen
- beheer van het eventuele vermogen / bezittingen van het kind
- verrichten van juridische handelingen namens het kind. Bv: sluiten van
overeenkomsten, toestemming voor hulpverlening of het voeren van een proces.
Minderjarigen: jeugdigen tot 18 jaar. Is een jeugdige eenmaal 18, dan is hij meerderjarig en
wordt er geen gezag meer over hem uitgevoerd.
Ouderlijk gezag: als het gezag door ouder(s) wordt uitgevoerd.
Voogdij: als het gezag door een voogd wordt uitgevoerd. Er zijn dan geen ouders (meer) om
het gezag uit te oefenen.
3.3 ouderlijk gezag
Ouderlijk gezag is niet zomaar een juridische term, maar het staat voor een verantwoorde en
betrokken wijze van opvoeden. Kindermishandeling is hierbij op geen enkele wijze
toegestaan. Ook na een breuk in de relatie van de ouders heeft een kind recht op een
gelijkwaardige verzorging en opvoeding door beide ouders. Een kind kan niet zomaar zijn
eigen gang gaan, hij moet rekening houden met wat zijn ouders als opvoeders van hem
vragen, met de wensen en verlangens van andere gezinsleden.
Gezaghebbende ouders beheren het vermogen van hun kind. Het is niet de bedoeling dat
de ouder het vermogen van het kind gebruiken om de kosten van de opvoeding te betalen.
Gezaghebbende ouders vertegenwoordigen het kind in het rechtsverkeer. De juridische
handelingen worden namens het kind verricht.
3.4 ouderlijk gezag door twee ouders
3
