Seksuologie
College 1 - 21 april 2022 - Inleiding
Algemene informatie:
Leerboek Seksuologie, derde, herziene druk, Gijs et al.) (niet H8, 11, 12, 14, 20, 23,
24, 26, 27)
Verschillende links toegevoegd op de Nestor pagina voor verdieping, achtergrond,
toepassing, etc.
Toetsing: mix van kennis, begrip en toepassing. Het boek en de sheets mogen erbij
(open boek tentamen), maar het wordt aangeraden om wel de stof te bestuderen.
o 8 essay vragen (a kennis, b begrip, c toepassing). Voorbeeld:
Voorbeeld 1
a: beschrijf in 5 tot 8 zinnen hoe het CZS betrokken is bij het
ontwikkelen van seksuele opwinding via seksuele stimulatie
b: leg uit of bij mannen met een cervicale dwarslaesie er
eerder sprake zal zijn van een vermindering van de fysieke
opwinding dan van de ervaren opwinding tijdens seksuele
stimulatie
c: beargumenteer of viagra al dan niet effectief kan worden
ingezet bij mannen met een lumbale dwarslaesie
Voorbeeld 2
a: leg uit wat wordt bedoeld met het sociale
uitwisselingsmodel van seksueel gedrag
b: beargumenteer of dit model al dan niet kan verklaren
waarom de meeste mensen zich seksueel aangetrokken voelen
door een ‘mooie’ man of vrouw.
Seksuologie is de interdiscipline die wetenschappelijke kennis en kunde van verschillende
disciplines integreert ter bevordering van zowel de kennis rond seksualiteit als de seksuele
hulpverlening. Seksualiteit kan je zien als heel complex gedrag en heeft verschillende
dimensies:
Biologisch (neurofysiologische, hormonale, genetische)
psychologische (intra- en interpersoonlijke processen)
sociaal culturele
In de geschiedenis van de seksuologie (rond 1900), toen er wat systematischer werd
gekeken naar seksueel gedrag, werd seks vooral gedefinieerd vanuit het biologische
perspectief. Rond de jaren ‘70 kwam er veel meer aandacht voor sociale context en
psychologische factoren. Seks werd gedefinieerd vanuit het mannelijk perspectief en vanuit
macht. Tot de jaren 90 (1991) was verkrachting binnen het huwelijk niet strafbaar. Nog niet
zo lang geleden kwam er weel veel onderzoek vanuit de biologie (vooral voor de
farmacologie interessant in verband met medicatie).
Seks om voort te planten?
,Ultimale versus proximale mechanismen.
Ultimaal: De consequentie die seks heeft in de ‘long run’. We vertonen dit soort
gedrag, omdat het nodig is om voort te planten. Het voortplanten is dus het ultimate
effect.
Proximaal: Gaat meer over het hier en nu; Je hebt niet alleen maar seks om je voort
te planten, helemaal niet tijdens masturberen. De anticonceptiepil zorgt voor geen
voortplanting, terwijl je misschien wel seks wil hebben.
Bij bijna alle diersoorten is non-reproductief seksueel gedrag zichtbaar; denk aan
mannetjespinguïns die op elkaar hokken, of de manier waarop dieren relaties organiseren
(voor degene die het interessant vindt: biological exuberance).
In seksueel gedrag is ook veel discussie over wat goed of fout is. Denk bijvoorbeeld aan
homoseksualiteit, wat binnen het Christendom als verkeerd wordt gezien. Bij argumenten
tegen homoseksualiteit wordt vaak verwezen naar passages uit de Bijbel. Paulus zegt in de
Bijbel bijvoorbeeld ‘je hebt natuurlijke (man en vrouw om voort te planten) en
tegennatuurlijke (seks voor plezier) seks’. Je moet je seksuele gedrag volgens de Bijbel
zodanig aanpassen dat je natuurlijk gedrag vertoont. Dit soort opvattingen hebben natuurlijk
effect op mensen; binnen sommige gemeenschappen kunnen mensen niet compleet vrij zijn,
terwijl dit binnen andere gemeenschappen wel zou mogen.
Tegenwoordig is seks met instemming erg belangrijk. De natuur bepaalt niet wat goed of
fout is, dat doen wij zelf als mensen met elkaar.
Ons seksleven - iedereen heeft er mee te maken, maar hoe ziet ons seksuele gedrag er
eigenlijk concreet uit?
Rob Oudkerk, Dutroux, Clinton, Sarah Palin, Michael Jackson, allemaal voorbeelden
van mensen die dingen deden waar je het misschien niet van verwachtte.
De Kinsey studies (‘40-s): 5300 mannen en 5940 vrouwen (allemaal blank), zonder
strafrechtelijk verleden.
o Vele mensen hadden seks voor het huwelijk, ervaring met prostitutie, seks
met een dier, buitenechtelijke seks.
Het HIte rapport (begin jaren 80), anonieme, gestructureerde interviews met
vrouwen en later met mannen. Uitgebracht in een boek.
Tv, series, internet, (sub)culturele norm
Enkele uitspraken over seksualiteit:
Mijn dochter van 4 zit constant op haar hobbelpaard te hobbelen en drukt haar dijen
tegen elkaar. Deed ik ook dergelijke dingen op die leeftijd?
Ik begon op mijn 14e met masturberen, en mijn moeder zei altijd dat zelfbevrediging
erg schadelijk was, vooral voor jongens, omdat zaad belangrijke bouwstoffen voor
het lichaam zou bevatten. Ik was lange tijd heel bang en ervan overtuigd dat ik later
wel een kromme rug zou krijgen.
Ik vind seks helemaal niet prettig, het doet pijn. Hij is wel lief enzo, maar ik vind het
gewoon niet fijn. Is dit normaal? Want ik ben wel al 16 jaar oud en iedereen doet
‘het’ al.
Toen we pas getrouwd waren deden we het wel 5 keer per week, maar inmiddels
doen we het veel minder.
,Observaties van ouders van kinderen die seksueel gedrag vertonen:
Er kunnen verschillende motieven zijn; spanning, doktertje spelen, geslachtsdelen
aanraken of laten zien, vieze woorden roepen, etc. Kinderen kunnen pas geil of
opgewonden worden vlak voor de pubertijd, als ze endrogenen in hun lichaam
krijgen.
Het biologieboek ‘Nectar’ is voor reformatorische scholen aangepast; stukken over orgasme
en masturbatie zijn geschrapt, en er werd gesproken over seks voor het huwelijk als
‘uitzondering’.
Seks in het nieuws
Krantenartikelen in OOG:
Groningen - Uitgeverij Noordhoff gaat voortaan in sommen, vraagstukken en
voorbeelden in schoolboeken voor het basis- en voortgezet onderwijs ook
homostellen gebruiken.
Groningen - De stuurgroep homoseksualiteit reformatorische scholen
betreurt het besluit van de uitgeverij om voortaan in vraagstukken en
voorbeelden in zijn boeken voor het basis- en voortgezet onderwijs ook
homostellen te gebruiken.
Deel Nashville verklaring
WIJ ONTKENNEN dat God het huwelijk heeft bedoeld als een homoseksuele,
polygame of polyamoreuze relatie. (...)
….
Litouwen voert een antihomowet in - ‘Het homohuwelijk mag niet aangemoedigd
worden’.
Putin: ‘Homoseksuelen hebben niets te vrezen als zij de Olympische Winterspelen
bezoeken in Sochi. Ze zijn welkom, ‘als ze maar bij kinderen wegblijven’.
Interessant onderzoek: Disgust as a Disease-Avoidance Mechanism. Walging helpt ons om
uit de buurt te blijven van dingen of mensen die besmet zijn of stinken.
,College 2 – 25 april 2022 – Biologisch perspectief
- Seksueel toenaderingsgedrag tussen twee organismen van hetzelfde geslacht
komt voor - Juist
- Er zijn aanwijzingen dat zelf-geïnitieerd seksueel gedrag bij vrouwen een piek
bereikt rond de ovulatie. Dit is in overeenstemming met het idee dat
progesteron een stimulerende invloed heeft op de seksuele motivatie bij
vrouwen - Juist
- De afwezigheid van AMH is een voorwaarde voor de gonaden om zich te
ontwikkelen tot testes
Sekse verschillen
Genetische variatie ten behoeve van adaptatie geslachtelijke voortplanting. Het feit dat
we verschillend zijn qua genetisch materiaal, helpt ons overleven. Denk bijvoorbeeld aan
virussen waar sommige mensen kwetsbaarder voor zijn dan anderen.
Zonder seksuele differentiatie is er geen seksuologie
- Seksueel gedrag
- Problemen (inter en intrapersoonlijk)
- Disfuncties en afwijkingen
- Mogelijkheden tot/ grenzen aan modificatie van genetisch materiaal. Je kan
niet zomaar je genen aanpassen, daar zitten grenzen aan.
Biologische sekse
- 23 paren chromosomen (het 23e paar is het sekse chromosoom)
- Eitje X, Zaadcel X of Y
- Embryo: XX (vrouw) of XY (man)
- De genetische basis van de vrouw en man is bijna gelijk. Het verschil in het Y
chromosoom is belangrijk tijdens de ontwikkeling in de baarmoeder.
Verschillen tussen sekse komt dus niet door genetische basis.
Een gonade is ‘jargon’ voor geslachtsorganen. Een gonade is bij start van ontwikkeling niet te
onderscheiden. Mannen en vrouwen hebben beide gonaden.
De invloed van genetische code:
In de eerste 7 weken: gonaden, ei/zaadleiders, externe genitalia (vagina/ vulva of een penis)
(invloed/ontwikkeling prehormonale hersenontwikkeling is moeilijk te onderzoeken).
Invloed gonaden
- XY: gonaden testes androgenen
Buizen van Wolff (onder invloed van androgenen) zaadleiders,
teelballen.
Na week 8/9: penis ontstaat (onder invloed van DHT
dehydrotestosteron)
, AMH (antimullerhormoon) voorkomt de ontwikkeling van eileiders et
cetera.
- XX: gonaden ovaria progesteron/ oestrogenen
Buizen van Wolff degenereren
Buizen van Müller eileiders en baarmoeder
Het lijkt erop dat dit onafhankelijk is van geslachtshormonen, maar dit
weten we niet zeker.
- XX? Ontwikkeling genitalia gaat automatisch in vrouwelijke richting
- XY? Genen Y-chromosoom: gonaden testikels. AMH en testosteron zorgen
voor masculinisatie genitalia
Dysfynctionele ontwikkeling
Wat als XY, wel testis maar insensitief voor testosteron? AMH voorkomt ontwikkeling
baarmoeder. Externe genitalia groeien in vrouwelijke richting, omdat er geen testosteron
aanwezig was. Deze baby’s worden geboren met vrouwelijke externe genitalia. Genetisch
gezien is het wel een jongetje. Als het kind volgroeid kan het testosteron wel invloed hebben
op secundaire geslachtskenmerken (beharing etc.).
Children who are born as genetic males may identify themselves as …
Wat als XX, maar te veel aan testosteron? bijnier embryo/ moeder produceert misschien
te veel testosteron. Via de bloedbaan komen de hormonen van de moeder ook bij de foetus.
De externe genitalia groeien in mannelijke richting, maar genetisch gezien is het wel een
meisje. Congenitale bijnierhyperplasie – CAH/ ??
Sekse en genderidentiteit
Meestal gaat het gelijk op;
- Gender-neutraal geboren en identiteit geleerd?
- Of door testosteron?
- Hersen circuits (hypothalamus)?
Kern-gender-identiteit (hoe je jezelf ziet): ontstaat al in jaar 2 of 3.
Dichotoom categoriseren: jongen of meisje. Kinderen hebben al heel
snel door of ze het een of het ander zijn. De vraag is wat dit voor effect
heeft op het gender-rolgedrag. Naast de identiteit is er ook
(normatief) gedrag dat bij deze identiteit past.
Naturalistisch experiment sekse-neutrale opvoeding door biologische sekse van het kind
verborgen te houden artikel staat op nestor.
BBC: No more boys and girls: Can our kids go gender free? Een psycholoog heft een
experiment gedaan over genderidentiteit en de flexibiliteit hiervan. Een klas werd
genderneutraal bejegend, en de onderzoeker ging kijken wat hiervan het effect was.
